Idea i forma
O fundamentach filozofii Platona i presokratyków
Pierwsza polska powojenna synteza klasycznej myśli greckiej od jej najstarszych
źródeł po pisma Platona, uwzględniająca liczne komentarze sięgające późnej
starożytności.
Autor opiera ją na gruntownej egzegezie kluczowych dialogów Platona oraz na
szczegółowej analizie obszernego korpusu literatury starożytnej, m.in. Theogonii
Hezjoda, fragmentów przypisywanych Ferekydesowi z Syros, orfikom, szkole pitagorejskiej,
Anaksymandrowi, Heraklitowi, czy Empedoklesowi. Omawiane źródła przytacza we własnym
przekładzie, co czyni wywód terminologicznie spójnym. Rdzeń książki stanowi próba
rekonstrukcji struktury myśli Greków opartej na binarnym systemie przeciwieństw:
fizycznych (elementów), metafizycznych, epistemologicznych oraz etyczno-politycznych, ze
szczególnym uwzględnieniem relacji zachodzącej między metafizyką i polityką.
Strukturalna analiza źródeł pozwala autorowi wyprowadzić wniosek o jedności myśli
greckiej, która w opisach świata fizycznego opiera się na przeciwieństwach, lecz
zarazem wskazuje na czynnik uprzedni, pozbawiony opozycji. Wniosek ten dotyczy zwłaszcza
filozofii Platona, z obecnym w niej, ignorowanym przez stulecia, rozróżnieniem na
związaną z przeciwieństwami formę (eidos) oraz pozbawioną opozycji ideę (idea). To
kluczowe rozróżnienie pozwala zdaniem autora na przywrócenie pełni barw blaknącemu
obrazowi filozofii Platona, której bez odróżnienia formy i idei nie sposób zrozumieć.
Książka adresowana jest zwłaszcza do filozofów, filologów, historyków i
politologów.
Wstęp
Część pierwsza
KONCEPCJA PRZECIWIEŃSTW W LITERATURZE GRECKIEJ PRZED PLATONEM
1. Słowo „przeciwieństwo” i jego pochodne w najstarszych greckich źródłach
literackich
2. Pojęcie przeciwieństwa w rekonstruowanych poglądach wybranych presokratyków
2.1. Zarys koncepcji przeciwieństw w najstarszych pisanych zabytkach myśli greckiej
2.2. Koncepcja przeciwieństw w myśli Hezjoda
2.3. Koncepcja przeciwieństw w myśli Anaksymandra
2.4. Koncepcja przeciwieństw w myśli pitagorejskiej
2.5. Koncepcja przeciwieństw w myśli Heraklita
2.6. Koncepcja przeciwieństw w myśli Parmenidesa
2.7. Koncepcja przeciwieństw w myśli Empedoklesa
3. Wnioski i uwagi końcowe
Część druga
KONCEPCJA PRZECIWIEŃSTW W WYBRANYCH DIALOGACH PLATONA
1. Analiza zagadnienia przeciwieństw w Fedonie
1.1. Elementarne kategorie metafizyczne Platona. Ich związek z opisem kwestii
przeciwieństw w Fedonie
1.2. Przeciwieństwa epistemologiczne
1.3. Przeciwieństwa etyczne
1.4. Przeciwieństwa polityczne
2. Analiza zagadnienia przeciwieństw w Państwie
2.1. Przeciwieństwa metafizyczne
2.2. Przeciwieństwa epistemologiczne
2.3. Przeciwieństwa etyczne
2.4. Przeciwieństwa polityczne
3. Analiza zagadnienia przeciwieństw w Timajosie
3.1. Przeciwieństwa metafizyczne
3.2. Przeciwieństwa epistemologiczne
3.3. Przeciwieństwa etyczne
3.4. Przeciwieństwa polityczne
Część trzecia
ROLA PRZECIWIEŃSTW W PLATOŃSKIEJ REFLEKSJI POLITYCZNEJ. JEJ ZNACZENIE DLA TEORII
POLITEI I TYRANII
1. Fundamentalne opozycje teorii politycznej
1.1. Przeciwieństwo królestwa i tyranii
1.1.1. Dwie formy jedynowładztwa
1.1.2. Uwagi dotyczące tyranii w pismach Platona
1.1.3. Uwagi dotyczące królestwa i politei w pismach Platona
1.1.4. Wnioski
1.2. Przeciwieństwo króla-filozofa i tyrana
1.2.1. Natura filozofa-króla i tyrana
1.2.2. Erotyczny charakter monarchii
1.2.3. Opozycja filozof–tyran jako charakterystyczny wzorzec w tekstach Platońskich
2. Zagadnienie oddziaływania przeciwieństw w kontekście przemian politycznych
2.1. Zasada przemian ustrojowych w Platońskiej teorii politycznej
2.2. Powstawanie politei — rola dynastei
3. Wnioski ogólne dotyczące roli przeciwieństw w Platońskiej teorii politycznej
3.1. Strukturalna jedność opisu przemian świata natury i polityki jako cecha
dystynktywna Platońskiej filozofii
3.2. Związki fundamentalnej struktury teorii Platona z teoriami presokratyków
Wykaz skrótów
Literatura cytowana
Wydania tekstów źródłowych greckich i łacińskich
Wybrane przekłady
Przywoływane opracowania
Summary
Indeks nazw osobowych
Lokalizacja fragmentów pism autorów starożytnych
496 stron, Format: 17.0x24.5cm, oprawa twarda
