BANKOWE WZORCE UMOWNE RUTKOWSKA E. Księgarnia

Problematyka bankowych wzorców umownych plasuje się w obszarze prywatnego prawa bankowego, uwzględniając istotę, i charakter działalności bankowej w gospodarce rynkowej. Książka zawiera jednocześnie pewne watki z zakresu prawa publicznego (nadzór bankowy, procedury przeciwdziałające praktykom ograniczającym konkurencja) oraz prawa europejskiego. Tematyka opracowania jest ważna teoretycznie i doniosła dla praktyki bankowej. Jest to szczególnie istotne w aspekcie nowelizacji kodeksu cywilnego dokonanej ustawą, z dnia 2 marca 2000 r. o ochronie niektórych praw konsumentów oraz odpowiedzialności za szkodę, wyrządzoną przez produkt niebezpieczny (dz.u. Nr 22, póz. 271), w zakresie przepisów regulujących problematyką wzorców umownych, wzorowaną, na dyrektywie europejskiej 93/13 o nieuczciwych klauzulach umownych.

Piśmiennictwo na temat bankowych wzorców umownych nie jest w Polsce bogate, a obecnie także w dużej mierze nieaktualne. Dla potrzeb badanej problematyki konieczne było aktualne podejście do dorobku krajowego piśmiennictwa na temat bankowych wzorców umownych oraz literatury obcojęzycznej. Wykorzystano również dość ciekawe orzecznictwo sądów polskich (Sądu Najwyższego, Sądu Antymonopolowego i Naczelnego Sądu Administracyjnego).

Przedmiotem zainteresowania jest system instrumentów prawnych regulujących stosunki umowne banku z ich kontrahentami w konkurencyjnej bankowości polskiej, a mianowicie różne postacie tzw. regulatorów treści bankowych stosunków umownych - akty normatywne, które Z natury rzeczy mogą, stanowić jedynie regulacje, podstawową (ramową), oraz inne regulatory określające treść bankowych stosunków obligacyjnych, to jest wzorce umowne. Istotne jest zbadanie, czy i ewentualnie w jakim zakresie - stosunki cywilnoprawne z udziałem banków wymagają, szczególnej regulacji prawnej w celu wyrównania pozycji stron (banku i klienta) i zapobieżenia lub przynajmniej ograniczenia zjawiska narzucania przez banki swoim klientom niekorzystnych dla nich klauzul umownych. Stąd też pojawia się problem ustawowego ustalenia granic swobody autorów wzorców umownych (banków) w kształtowaniu ich treści, oraz zasad kontroli treści wzorców, z punktu widzenia uzasadnionych interesów adresatów tychże wzorców.

We współczesnym obrocie bankowym zagwarantowana ustawowo zasada swobody kontraktowania nie może być wykorzystywana dla preferowania interesów banku. Celem ustawodawstwa bankowego ma być recepcja, wszędzie gdzie istnieją, ku temu warunki, rozwiązań stosowanych i zalecanych w tym zakresie w krajach Europy Zachodniej.

Rozpowszechnienie wzorców ma swe źródło głównie w dążeniu do racjonalizacji obrotu masowego.

Z istnieniem wzorców w obrocie łączy się. kilka grup zagadnień wzbudzających szeroką dyskusje, w piśmiennictwie:

1) legitymacja do wydawania wzorców i wskazanie prawnego charakteru wzorca;

2) relacja wzorzec - indywidualna umowa (problem znany czasem pod nazwą inkorporacji wzorca);

3) ograniczenie swobody wydawania wzorca i inne metody kontroli jego treści.

Jest to szczególnie ważne z uwagi na fakt, że w praktyce nad wyobrażeniami na temat bankowych wzorców umownych ciąży niekiedy błędne przekonanie, ze mają one charakter normatywny, bowiem, nie będąc aktami normatywnymi, funkcjonują one jak przepisy prawa. Niedostatek wiedzy na temat prawidłowych zasad posługiwania się tą instytucją przez banki jest niekorzystny dla kształtowania się stosunków umownych banku z klientami.

Na tle powszechnej praktyki stosowania wzorców, istotne jest również rozwiązanie następujących problemów prawnych związanych Z posługiwaniem się. wzorcami umownymi:

- przy spełnieniu jakich przesłanek przydać wzorcom doniosłość prawną;

- w jaki sposób, przy wykorzystaniu jakich środków i procedur, przeciwdziałać wykorzystywaniu ich dla pokrzywdzenia słabszej strony, która zawiera umowę, z bankiem stosującym wzorzec umowny.

Zamierzonym celem niniejszej książki jest zbadanie mechanizmu prawnego funkcjonowania bankowych wzorców umownych, a także wszystkich możliwych sposobów i zasad kontroli treści bankowych wzorców umownych, szczególnie z punktu widzenia interesów ich adresatów, w tym konsumentów. Celem jest również wyeksponowanie pewnych aspektów ochrony kontrahenta banku przed nieuczciwymi warunkami umów, przy czym zainteresowanie skupia się na określeniu kręgu podmiotów chronionych, szczególnie konsumentów, oraz na sankcjach za stosowanie nieuczciwych warunków.

Posługiwanie się bankowymi, wzorcami umownymi niesie nierzadko za sobą negatywne konsekwencje w postaci narzucania przez banki swoim klientom uciążliwych dla nich, niekorzystnych warunków umów. Wzorce stają się wtedy zagrożeniem dla interesów drugiej strony, zwłaszcza konsumenta, bowiem zawierają postanowienia, które nierównomiernie rozkładają ryzyko transakcji, wyłączają swobodę oceny sytuacji i podejmowania decyzji przez kontrahenta proferenta.

Problematyka wzorców umownych może być traktowana jako zagadnienie granic swobody umów, ale również próba ochrony słabszej strony umowy przed nadużywaniem tej swobody przez stronę, silniejszą. Konieczne jest bowiem minimalizowanie zagrożeń związanych ze stosowaniem wzorców umownych przez kontrahenta silniejszego (profesjonalistę), który może narzucać, poprzez wzorce korzystne dla siebie a krzywdzące drugą stronę, postanowienia masowo zawieranych umów, dlatego też w imię ochrony interesów konsumentów wzorce umowne należy poddawać wzmożonej kontroli.

Dezaprobata dla czysto formalistycznie ujmowanej koncepcji swobody umów i dążenie do tego, aby obrót był wyrazem współpracy kontraktowej obu stron, wiąże się z narastającym krytycyzmem wobec nieprawidłowej praktyki posługiwania się wzorcami umownymi i poddawaniem ich rozmaitym formom kontroli poprzez instrumenty zmierzające do stworzenia lepszej szansy zapoznania się z wzorcem, bądź obejmujące kontrolą samą treść wzorca, a to w celu prawidłowego funkcjonowania mechanizmu podejmowania decyzji przez stronę słabszą.

Współczesnemu prawu cywilnemu nie jest obca idea szczególnej ochrony prawnej konsumentów. Ustawodawca uwzględnił z jednej strony potrzebę, ochrony konsumentów, jako typowo słabszych w stosumkach z profesjonalistami, z drugiej zaś strony podniesienia poziomu wymagań wobec tych ostatnich. Potrzeba ochrony powstaje przede wszystkim w umowach jednostronnie profesjonalnych, w których jedną ze stron jest konsument. Na współczesnym prawodawcy ciąży bowiem obowiązek należytego wyważania ochrony stron każdego stosunku prawnego, w którym strony są, wprawdzie formalnie równe, jednakże - przy przeciwstawności ich interesów - pozycja i silą faktyczna (ekonomiczna, organizacyjna, intelektualna, płynąca z doświadczeń praktyki gospodarczej) pozostaje w wyraźnej dysproporcji. W regulacji umów z udziałem konsumenta, czyli umów jednostronnie profesjonalnych, wyraźnie eksponowany jest zatem zamysł wzmocnienia ochrony szeroko rozumianych interesów konsumenta. Regulacja stosunków umownych podmiotów występujących w roli konsumentów oraz podmiotów, które zawodowo i zarobkowo spełniają na rzecz tych pierwszych różnorodne świadczenia umowne, zaspokajające ich potrzeby, wymaga wiać nachylenia protekcjonistycznego wobec konsumenta.

Ochrona konsumenta jest jednym z najbardziej aktualnych prawnych problemów naszych czasów. Aby właściwie realizować to zadanie, trzeba stworzyć odpowiednią strukturą instytucjonalną służącą ochronie praw i interesów konsumentów, jak również rozbudowany system środków prawnych, których celem jest zapewnienie ochrony bezpieczeństwa i interesów ekonomicznych konsumentów, a także wspieranie ich prawa do informacji, edukacji i reprezentacji.

Problem ten jest bardzo istotny, gdyż tworzy się. obecnie polskie prawo konsumenckie wzorowane na rozwiązaniach Unii Europejskiej zawartych w dyrektywach konsumenckich. Istotne jest wiać zbadanie standardów europejskich w zakresie ochrony konsumenta przed niedozwolonymi klauzulami umownymi, bowiem polityka ochrony konsumenta została uznana za priorytetową w Unii Europejskiej. Traktat z Maastricht dał podstawy do specyficznych działań dla ochrony konsumenta i umożliwił prowadzenie odrębnej polityki prokonsumenckiej, której założeniem jest ochrona praw konsumenta oraz ich promocja na rynku wewnętrznym. Uznając problem klauzul umownych, narzucanych przez stroną silniejszą stronie słabszej, za istotny dla obrotu gospodarczego. Rada Wspólnot Europejskich zdecydowała się, na zbliżenie systemów prawnych państw członkowskich poprzez wydanie Dyrektywy 93/13 z 5 kwietnia 1993 r. o niedozwolonych klauzulach w umowach konsumenckich, która określa minimalny poziom ochrony konsumenta przed rynkowymi praktykami profesjonalistów polegającymi na stosowaniu wzorców umownych z postanowieniami naruszającymi tzw. słuszność kontraktową. Celem dyrektywy, szczególnie ważnym również dla Polski, jest zbliżenie przepisów prawnych i administracyjnych państw członkowskich, dotyczących niedozwolonych klauzul w umowach miedzy osobami prowadzącymi działalność gospodarczą a konsumentami, oraz stworzenie w systemie wewnętrznym poszczególnych państw członkowskich środków umożliwiających kontrolą stosowanych wzorców, eliminujących z praktyki klauzule abuzywne (poprzez procedury działające in concreto i in abstracto, także inicjowane z urzędu). Doświadczenia tych państw dostarczają przykładów wielu możliwych działań (kontrola wstępna lub następcza, zakaz pewnych klauzul).

Sprawą niezmiernie ważną jest wskazanie, czy w polskim systemie prawnym, wskutek gruntownej zmiany regulacji dotyczącej wzorców umownych (w tym też bankowych), stworzono rzeczywiste, a nie tylko formalne gwarancje w zakresie ich kontroli, i czy wobec tego można mówić, że kształtuje się nowa sytuacja w zakresie ochrony konsumenta usług finansowych, w tym przede wszystkim usług bankowych, gdzie mechanizm nawiązywania stosunków umownych z klientami przy wykorzystaniu wzorców umownych jest powszechnie wykorzystywany.

Rozważania podjęte w niniejszym opracowaniu mają odpowiedzieć na pytanie, czy zmiany, jakie wprowadziła do kodeksu cywilnego, w zakresie zawierania umów z wykorzystaniem wzorców umownych, ustawa o ochronie niektórych praw konsumenta i inne regulacje prokonsumenckie, niosą za sobą odmienne od dotychczasowych rozwiązania w stosunkach bank - klient, a w szczególności, czy zmianom uległy stosunki bank - konsument.

285 stron, miękka oprawa

Po otrzymaniu zamówienia poinformujemy,
czy wybrany tytuł polskojęzyczny lub anglojęzyczny jest aktualnie na półce księgarni.