Przedmowa
Niniejsza książka powstała
na podstawie wykładów i ćwiczeń z teorii prawdopodobieństwa, które prowadzimy od
przeszło 20 lat na Wydziale Matematyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Napisaliśmy ją z myślą o
tych studentach, którzy clicą usystematyzować i utrwalić wiadomości wyniesione z
wykładów i ćwiczeń, a także o tych, którzy pragną pogłębić i rozszerzyć swoją
wiedzę. Książka jest skierowana również do osób, które korzystają z metod
probabilistycznych w swojej pracy.
Chociaż skoncentrowaliśmy
się na najważniejszych działach teorii, podręcznik obejmuje materiał obszerniejszy od
standardowego rocznego wykładu i pozostawia prowadzącemu zajęcia pewną swobodę
manewru. Rozdziały umieszczone po centralnym twierdzeniu granicznym, poświęcone
martyn-gałom, łańcuchom Markowa i procesowi Wienera są dość rozbudowane, wobec tego
wykładowca może dokonać wyboru spośród przedstawionych zagadnień.
Dołożyliśmy wszelkich
starań, aby Czytelnik w trakcie lektury nie musiał sięgać do innych źródeł.
Zakładamy jednak znajomość podstawowych pojęć i twierdzeń analizy. Najważniejsze
narzędzia analityczne, z których korzystamy (w tym własności funkcji gamma i beta),
zamieszczamy w dodatku A. W dodatku C zamieściliśmy bardzo zwięzły wstęp do ogólnej
teorii miary i całki, ograniczony do miar probabilistycznych. Dodatek D zawiera
podstawowe wiadomości o funkcjach analitycznych, niezbędne do obliczania całek metodą
residuów.
Integralną część wykładu
stanowią ilustrujące teorię przykłady, a także zadania. Tych ostatnich jest ponad
500; trudniejsze oznaczono gwiazdką, a jeszcze trudniejsze - symbolem f (pochodzą one na
ogół od prof. Stanisława Kwapienia).
Do większości zadań
podajemy rozwiązania lub wskazówki, a do prawie wszystkich - odpowiedzi. Zadania nie
są uporządkowane według stopnia trudności. Dobraliśmy je tak, by pomóc Czytelnikowi
zrozumieć teorię i sprawdzić stopień opanowania materiału. Ponadto wiele istotnych
wyników (np. nierówność Kołmogorowa) proponujemy jako zadania, dlatego też uważamy
za pożyteczne rozwiązanie większości z nich.
Twierdzenia, lematy, uwagi i
przykłady są numerowane kolejno w ramach bieżącego paragrafu. Jeśli wewnątrz
paragrafu 7.2 odwołujemy się do przykładu 4, to poza nim - - do przykładu 7.2.4.
Uwagi historyczne nie mają
systematycznego charakteru. Czytelnik zainteresowany historią teorii prawdopodobieństwa
znajdzie wykaz źródeł w nocie bibliograficznej.
Na zakończenie serdecznie
dziękujemy osobom, które zachęcały nas do napisania niniejszego podręcznika. W
szczególności prof. dr hab. Stanisław Kwapień, dr hab. Jolanta Misiewicz i dr Tomasz
Żak komunikowali nam interesujące, zadania, udostępniali fragmenty notatek ze swoich
wykładów i czytali fragmenty książki w trakcie jej powstawania.
Dziękujemy recenzentom:
prof. dr. hab. Stanisławowi Kwapieniowi, dr Katarzynie Pietruskiej-Pałubie i dr.
Tomaszowi Żakowi za wnikliwe uwagi, które ustrzegły nas od wielu błędów i
wpłynęły na uproszczenie niektórych dowodów.
Specjalne podziękowanie
kierujemy do naszych nauczycieli rachunku prawdopodobieństwa. Są to (w porządku
chronologicznym) dr Edward Stachow-ski, prof. dr hab. Tomasz Bojdecki i prof. dr hab.
Stanisław Kwapień.
Będziemy wdzięczni za
wszelkiego rodzaju uwagi dotyczące zawartości podręcznika. Można je kierować na
podane niżej adresy elektroniczne lub na adres wydawnictwa.