Książka ta ukazała się jedyny raz w 1965 roku w Państwowym
Wydawnictwie Naukowym. Z tamtego opracowania za uprzejmą zgodą PWN korzystamy, za co
Wydawnictwu dziękujemy. Inicjatywa wznowienia Filozofii na rozdrożu w Wydawnictwie
Naukowym Uniwersytetu Mikołaja Kopernika wiąże się nie tylko z obowiązkiem troski o
dziedzictwo intelektualne założyciela toruńskiej filozofii, ale także z przekonaniem o
ciągłej aktualności jego myśli tworczej oraz zdolności porządkowania i inspirowania
myślenia filozoficznego młodszych badaczy. To, co ceni się od dziesięcioleci w pracach
Tadeusza Czeżowskiego, to przecież niezwykła zwięzłość i logika wykładu
fundamentalnych problemow filozoficznych. Jego filozofia koresponduje - jak się
przekonujemy - z głownymi nurtami i pomysłami filozofii XX wieku, wyrastając jednak ze
źrodeł charakterystycznych dla Szkoły Lwowsko-Warszawskiej, ktorej był wybitnym
przedstawicielem.
Wznawiamy więc książkę podsumowującą przemyślenia filozoficzne
jej Autora, ktora w znacznej mierze i przede wszystkim jest - jak sugeruje jej tytuł -
pracą o charakterze metafilozoficznym. Taki charakter ma zwłaszcza filozofia i
metodologia nauki, a także koncepcja etyki naukowej (empirycznej). Czeżowski traktował
przedmiot filozofii szeroko i w tym sensie widział w niej zespoł nauk filozoficznych,
zaliczając do nich metafizykę, epistemologię, psychologię, etykę, estetykę, logikę
i historię filozofii. Jakkolwiek dziedzinami tymi zajmował się z nierownym
zaangażowaniem (najmniej estetyką), łączył podejście merytoryczne, w aspekcie
historycznym i empirycznym, z podejściem formalnym, kładąc nacisk na logiczny charakter
struktur i procedur naukowego badania przedmiotu. Jan Woleński określił kiedyś
Czeżowskiego koncepcję nauki jako „skrajnie logiczną", i idą śadem tej oceny,
moża powiedzieć ż jest on typowym przedstawicielem polskiej filozofii logicznej. Z
drugiej strony, nawiąująe do Franza Brentana, szerokie traktowanie dośiadczenia,
rozciąająe je na sferęetyki i estetyki, wyrożia polskiego filozofa na tle skrajnie
antymetafizycznych i antyaksjologicznych zwolennikow empiryzmu logicznego z kręu Koł
Wiedeńkiego. MetodologicznąotwartośćCzeżwskiego na problemy egzystencjalno-moralne
ceniono szczegolnie w nurcie etycznym i metodologicznym Lubelskiej Szkoł Filozoficznej.
Wiele wybitnych umysłw wyrażł swąwdzięznośćintelektualnądla tekstow filozoficznych
Tadeusza Czeżwskiego i moża miećuzasadnionąnadzieję ż nie sąoni ostatnimi. Do tych
należątakż inicjatorzy wznowienia tej książi w 120. rocznicęurodzin jej Autora.
Włodzimierz Tyburski, Ryszard Wiśniewski
TREŚĆ
OD REDAKCJI 7
PRZEDMOWA 9
FILOZOFIA NA ROZDROŻU 11
O TRADYCYJNYCH ROZROŻNIENIACH WŚROD DEFINICJI 20
DEFINICJE DEJKTYCZNE 29
OPIS NAUKOWY 39
KONOTACJA I DENOTACJA 48
O INDYWIDUACH ORAZ ISTNIENIU 58
O TAK ZWANYM UZASADNIENIU BEZPOŚREDNIM I OCZYWISTOŚCI 68
INDUKCJA A ROZUMOWANIE PRZEZ ANALOGIĘ 76
DOWOD 89
GENERALIZACJA, ABSTRAKCJA, FORMALIZACJA 96
W SPRAWIE KLASYFIKACJI ZDAŃ I FUNKCJI PROPOZYCJONALNYCH 101
CZYM SĄ WARTOŚCI? 106
KONFLIKTY W ETYCE 110
JAK BUDOWAĆ LOGIKĘ DOBR? 118
PARADOKS WOLNOŚCI 128
SENS I WARTOŚĆ ŻYCIA 136
KLASYFIKACJA ROZUMOWAŃ I JEJ KONSEKWENCJE W TEORII NAUKI 145
INDEKS 166
172 strony, oprawa miękka