Profesor Ewa Żarnecka-Biały, przez lata wykładowca logiki na
Uniwersytecie Jagiellońskim, studia odbywała pod kierunkiem wielkiego polskiego filozofa
– Tadeusza Kotarbińskiego. Od niego przejęła przekonanie, że pryncypia
racjonalności sprzyjają życiu godziwemu, zaś znajomość logiki pozwala odróżniać
działania racjonalne od takich, które racjonalność tylko udają. Od niego też
przejęła szacunek dla potrzeb takiego czytelnika, którym może być każdy.
Czytelnikiem Małej logiki może być każdy student, którego ciekawi natura
logicznego myślenia. Nawet taki, który trochę się boi symboliki logicznej, ale chce
zrozumieć, jaki z niej pożytek.
Może korzystać z tej książki każdy czytelnik, który chce zwrócić uwagę na to, w
jakich kontekstach sytuacyjnych ujawniają się korzyści skromnego bodaj praktykowania
logiki.
Spis treści
Od autorki 9
CZĘŚĆ I. OGÓLNY KONTEKST DOCIEKAŃ LOGICZNYCH
Rozdział 1. Logika wśród innych nauk
1.1. Rodowód logiki 13
1.2. Rozwój logiki a rozwój innych nauk 14
1.3. Między filozofią a matematyką 15
1.4. Logika a psychologia 16
1.5. Inne dyscypliny sąsiadujące z logiką 16
1.6. Logika praktyczna jako jedna z dziedzin filozofii praktycznej 17
Rozdział 2. Informacja, symbole, języki
2.1.1. Informacja, znaki i oznaki 19
2.1.2. Informacja mierzona 20
2.2. Kody informacyjne 21
2.3. Systemy znakowe 22
2.4. Semantyczny, syntaktyczny i pragmatyczny aspekt języka 23
2.5. Informacja i forma 24
2.6. Ikoniczność systemów znakowych 25
Rozdział 3. Jak myślimy
3.1.1. Homo logicus? 29
3.1.2. Jak myślimy? – Nie tylko dyskursywnie 30
3.2.1. Logika mózgu 32
3.2.2. Z historii tzw. praw myślenia 33
3.2.3. Myślenie założeniowe i jego nobilitacja 35
Rozdział 4. Intuicyjne rozpoznawanie formalizmu logicznego
4.1. Uwagi ogólne o języku logiki 37
4.2. Ikoniczność języka logiki względem języka naturalnego 38
4.3. Formalne przetwarzanie informacji – dedukcja 38
4.4. Przykłady przekształceń dedukcyjnych 39
CZEŚĆ II. ELEMENTY TEORII DEDUKCJI
Rozdział 5. Problem uniwersalności języka logiki
5.1. Ekstensjonalność spójników logicznych 41
5.2. Kłopoty ze słowami kwantyfikującymi 42
5.3. Lista pewnej klasy spójników zdaniowych 42
Rozdział 6. Tautologie i kombinatoryka zero-jedynkowa
6.1. Świat funkcji zero-jedynkowych 47
6.2. Definiowalność i funkcyjna pełność 49
6.3. Warianty słownikowe 51
6.4. Tautologie rachunku zdań 52
6.5. Tautologie z alternatywą rozłączną 54
Rozdział 7. Kierunki zastosowań
7.1. Wstępna uwaga 57
7.2. Pewna aksjomatyczna postać klasycznego rachunku zdań – KRZ 57
7.3. Twierdzenia o dedukcji 59
7.4. Twierdzenie o pełności 60
7.5. Dedukcja, algorytmy, heureza 60
7.6. Udział dedukcji w rozumowaniach niededukcyjnych 61
7.7. Udział dedukcji w rozumowaniach potocznych 62
7.8. Pragmatyczna przydatność tautologii 64
Rozdział 8. Logika zależności zakresowych
8.1. Procedury kwantyfikacyjne 69
8.2. Kwadrat logiczny 72
8.3. Tradycyjna konstrukcja sylogistyki Arystotelesowskiej 75
8.4. Diagramy Venna 76
CZĘŚĆ III. LOGIKA W AKCJI
Rozdział 9. Poprawianie języka naturalnego: precyzja logiczna, definiowanie
9.1.1. Uwagi wstępne 81
9.1.2. Problem jednoznaczności składniowej 81
9.1.3. Nazwy i problem ich wieloznaczności 82
9.1.4. Nieostrość terminów 84
9.1.5. Definicje regulujące i teoria zbiorów rozmytych 85
9.1.6. Informacja tłumaczona na inny język 85
9.1.7. Słowa okazjonalne i anafora 86
9.2.1. Problematyka definiowania w różnych sferach rozważań 87
9.2.2. O tak zwanej definicji klasycznej 88
9.2.3. Problem definiowania na drodze aksjomatycznej 88
9.2.4. Pozadefinicyjne sposoby kodyfikowania terminologii 89
9.2.5. Wybrane rodzaje definicji 91
9.2.6. Logiczna poprawność definicji 91
Rozdział 10. Konteksty pragmatyczne
10.1. Syntaktyczno-semantyczne ujecie logiki a pragmatyka 93
10.2. Sprawność logiczna i krytycznie myślenie 94
10.3. Częściej spotykane rodzaje błedów dedukowania 96
10.4. Maksymy konwersacyjne Grice’a (teoria implikatury) 98
10.5. Sytuacje pragmatyczne uruchamiające „gotowość dedukcyjną” 100
Rozdział 11. Działanie słowami
11.1.1. Działanie słowami – perspektywa prakseologiczna 103
11.1.2. Illokucje 104
11.2.1. Zdania logiczne i inne 105
11.2.2. Tekst, dialog, logiki dialogowe 106
11.2.3. Logiczna struktura pytań 107
11.2.4. Retoryki „chłodne” i „gorące” 109
11.2.5. Błędy związane z dyskutowaniem 110
11.2.6. Logika strategii argumentacyjnych 111
11.2.7. Ważniejsze kroki dedukcyjne stosowane w argumentacji 112
11.2.8. Negocjowanie 112
11.2.9. Argumentacja jako konstrukcja dedukcyjno-indukcyjna 113
Rozdział 12. E-logika
12.1. Edukacja i E-logika 115
12.2. T-logika i E-logika 117
12.3. Zawartość płytki CD, towarzyszącej Małej logice 119
DODATEK: TEKSTY I TESTY
I. TEKSTY DO ANALIZY
Uwagi wprowadzające 121
Przykłady 122
1. Mówienie i przekonania: w związku z problemem sprzeczności
(z Metafizyki Arystotelesa) 122
2. Zawartość informacyjna tekstu (fragment z „Wiedzy i życia”) 123
3. Sprzeczność jako środek ekspresji; rekonstrukcja platformy, na jakiej
występuje sprzeczność (z I. Krasickiego) 124
4. Informacyjna nośność metafory (Platońska metafora jaskini) 125
5. Rekonstrukcja logicznego schematu argumentacji (Gorgiasza Pochwała
Heleny) 125
6. Jeden fakt, dwa komentarze (z prasy, o trzęsieniu ziemi w północnej Polsce) 128
7. Rekonstrukcja kryteriów decyzyjnych (z prasy, o NFZ) 129
8. Definiowanie (przykłady ze sceny szkolnej) 129
9. Regulacyjne precyzowanie znaczenia pojęć (Polski słownik terminów i pojęć
prawniczych) 130
10. Komunikacja; dziecko jako adresat poleceń i pytań (z podręcznika szkolnego) 131
11. Nieracjonalność – czy odmienna retoryka? (z Elementów pragmatyki logicznej M.
Tokarza) 132
12. Czy tylko w bajce tak bywa... (skuteczność retorycznej stylistyki według I.
Krasickiego) 132
II. ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH
Instrukcja 133
Zadania 133
Interpretacja wyników punktowych 136
WSKAZÓWKI BIBLIOGRAFICZNE 137
138 stron, B5, oprawa miękka
