Autor porusza problem tragizmu ludzkiej egzystencji, sytuując go we
współczesnej antymetafizycznej perspektywie – odsłanianej dezintegracji bytu w ogóle
oraz coraz bardziej dotkliwego rozpadu jedności ludzkiego życia.
W ten już egzystencjalistyczny sposób analizowany problem tragizmu ukazany
został w oparciu o największe dzieła literackie XX wieku oraz egzystencjalizujący nurt
filozofii współczesnej, który ewokował wręcz ideę absurdu egzystencji.
Józef Leszek Krakowiak, dr hab., pracownik Instytutu Filozofii
Uniwersytetu Warszawskiego. Swoje zainteresowania koncentruje na styku filozofii życia i
filozofii transcendentalnej. Bada pogranicze literatury i filozofii pod kątem
problematyki sensu życia. Autor książki Tragizm ludzkiej egzystencji jako problem
filozoficzny.
Spis treści:
Wstęp. Eidos człowieka. Między tragizmem a absurdem
W ramach wiedzy tragicznej - różnica między tragizmem a absurdem
Elementarne wyjaśnienie logiczne i metafizyczne
Minimum uporządkowania w świecie absurdu
Genetyczne wyprowadzenie absurdu
Schematyczne odpowiedniki ujmowania tej samej kwestii, czyli różnice w ramach
podobieństwa
Rozdział I
Między literaturą a transcendentalną filozofią życia
1. Myślenie antropologiczne za pomocą form literackich
A. Ku teorii powieściowego światopoglądu [europejskiego]
a) Rozbicie greckiej totalności, czyli G. Lukacs o przygotowaniu społecznej i
metafizycznej bazy powieści
b) Wewnętrzny światopogląd europejskiej powieści w ujęciu Ciorana i Kundery
B. Powieściopisarzy diagnoza kryzysu europejskiej kultury; rozkład wartości
a) Lunatycy Hermanna Brocha jako synteza diagnozy rozkładu wartości
b) Człowiek bez właściwości Roberta Musila
Groteskowa komedia: Cekania w poszukiwaniu uniwersalnego celu
Moralna ambiwalencja nonkonformisty i mistyka
C.Albert Camus - artysta-filozof na arenie historii z perspektywy metafizycznego buntu
a) Wierność prawdzie własnego doświadczenia, która była metafizyczną wiernością
ziemi
b) Za i przeciw. Między buntem a miarą w życiu
c) Jak ludzką egzystencję modyfikuje, koryguje powieść?
2.Transcendentalna filozofia życia i jej antropologiczne ugruntowanie ejdetycznej
bezdomności egzystencjalnej
A. Schillerowsko-Schelerowskie antropologiczne ugruntowanie ejdetyczności fenomenologii
ducha
a) Schillera koncepcja duchowości człowieka estetycznego
b) Antropologiczne ugruntowanie ejdetyczności w fenomenologii Schelera
B. Ku transcendentalnej filozofii życia, która odsłoniła bezdomność egzystencjalną
a) Husserla fenomenologia intersubiektywności w jej egzystencjalnych konsekwencjach
b) Antymetafizyk na arenie antropologii, czyli o genezie różnicy ontologicznej i o
bezdomności egzystencjalnej
Ku fenomenologicznie pozytywnej idei metafizycznego braku, czyli o szczególnym
(anty)platonizmie Schopenhauera
Od abstrakcyjności metafizyki Arystotelesa ku konkretności Sartre\'a
Od Schopenhauera i Marksa ku metafizycznej bezdomności człowieka
Rozdział II
Ku woluntarystycznej perspektywie filozoficznej
1.Wypieranie się woli w filozofii Platona i Arystotelesa jako przejaw
metafizycznienia filozofii
A.Kontemplatywna koncepcja filozofii Arystotelesa
B.Przeciwko "rabinicznej" interpretacji Platona
C.Hipotetyczne, historiozoficzne powody filozoficznego wypierania się woli przez
Ateńczyków
Powody, dla których domagam się współobywatelstwa dla pewnego rozumienia
"filozofii życia" obok "filozofii nauki"
2.Na drodze ku odsłonięciu nieintegralności woluntarnego bytu; byt-bez-celu i poza
Opatrznością, czyli neutralny etycznie Ogólne konsekwencje myśli transcendentalnej
A.Schopenhauera droga ku odrzuceniu integralności bytu i poszukiwanie integralności
egzystencji
a) Droga od transcendentalnej naoczności ku estetycznej kontemplacji (ejdetyczności),
czyli estetyczne prekursorstwo fenomenologiczne
b) Nieintegralna koncepcja bytu i jego wielostronne wypaczenia: zło, wypaczenie, jest
tym, co bytowo pierwotne
c) Etyka solidarności współcierpiących jako pierwsza forma buntu wobec absurdu
wypaczonej natury bytu
d) Schelerowska interpretacja konsekwencji Schopenhauerowskiej antropologii: dezerter z
życia w ogóle
B.Nietzscheańska krytyka metafizyki: byt to zmagające się stawanie, obojętne wobec
człowieka
a) Nauka Nietzschego-Zaratustry: uczę was niewinności, nieba frafu i bezwiny
b) Filozofia przemiany bytu: afirmacja czy bunt metafizyczny?
c) Człowiek dionizyjski jako bezresentymentalna postać terrystycznej ontologii
człowieka
d) Nietzscheańska krytyka metafizyki jako takiej i jej antropologiczne konsekwencje (dla
problemu absurdu?)
e) Szestowa interpretacja nietzscheańskiej krytyki metafizyki jako furtki ku wierze jako
absurdowi - w imię wolności przeciwko obojętności idei ("kamienności")
Rozdział III
Od absurdu do buntu: symptom współczesnej metafizyki egzystencjalnej
1. Pozatranscendentalna perspektywa krytyki rozumu i nauki jako absurdu
A. Dekadenckość męki myślenia: Dostojewskiego człowiek z podziemia
a) Choroba zwana męką myślenia
b) Udręka wspomnień
B. Lew Szestow o krytyce rozumu i o krytyce idealizmu
a) Szestow czytający Notatki z podziemia Fiodora Dostojewskiego
b) Pod wpływem Dostojewskiego krytyki rozumu
c) Szestowa krytyka idealizmu jako filozoficznej ekspresji ontologicznego zniewolenia
człowieka na tle filozofii transcendentalnej
C. Szestow o egzystencjalnej filozofii wiary u Kierkegaarda
a) O Kierkegaarda paradoksach wiary jako grozy egzystencji
b) Kierkegaarda wyobrażenie o "cierpieniach boskiej miłości"
2. Fenomenologia absurdu w dziełach Sartre\'a (wczesnych) i Camusa.
Od absurdu do buntu
A. Fenomenologia absurdu w Mdłościach Sartre\'a
a) Metafizyczna forma wywodzenia absurdu istnienia w Mdłościach Sartre\'a
b) Cielesność fenomenologii absurdu w Mdłościach
c) Żeńskość doznawania "zwątlałej dłoni", czyli egzystencjalnie
eidetyczna konkretność metafizyki
d) Absurd jako relacyjna, egzystencjalistyczna rozprawa z abstrakcjami metafizycznymi
e) O szczególnej formie niebytu, czyli nierzeczywistości ludzkich tworów
f) Lekcja Levinasa: przezwyciężyć absurd samotnej, tragicznej egzystencji
g) Levinas i Sartre: metafizycznie o samotności istnienia (osoby ludzkiej)
B. Piekło to inni, czyli o niemożności bycia sobą w Przy drzwiach zamkniętych
a) Czym byłoby "życie" poza naturą?
b) Transcendentalna perspektywa metafizycznego ukonstytuowania siebie poprzez innych
(uspołecznienia)
c) Cień męki myślenia w kontekście emocji jako świadomości prerefleksywnej
C.Alberta Camusa niezgoda na łaskę (zbawienie od absurdu), bo nie ma ani grzechu, ani
winy
a) Człowiek absurdalny w Obcym oraz Micie Syzyfa Camusa, czyli jak wytrzymać ciśnienie
absurdu
b) Dżuma-władza jako absurd. Camusa bunt przeciwko zabijaniu
c) Człowiek zbuntowany. Rys historyczny
d) Buntownicy literaccy czy czyn buntowników metafizycznych?
3. Sensotwórcza rzeczywistość ludzka: między buntem a neantyzacją, czyli o humanizmie
przedantyhumanistycznyml
a) Ku ogólnowoluntarnej koncepcji istnienia - alternatywa wobec rzeczowej oraz
personalnej
b) Humanizmy w kontekście Sartre\'a sensotwórczej neantyzacji
c) Bunt wobec prawa jako korekta humanizmu
d) Prawo jako absurd
Rozdział IV
Postaciowe obrazowanie przemian, w tym rozpadu świata, wartości, człowieka
(wybrane elementy)
1. Ku teatrowi absurdu
A. Teatru Jana Kotta i Antonina Artauda odkrycie okrucieństwa
a) Artauda teatr okrucieństwa
b) Derrida czyta Artauda
c) Jana Kotta obwąchiwanie absurdu w świecie greckiej tragedii
B. Absurd ludzkiej egzystencji w dramatach Samuela Becketta
a) W kontekście Becketta. Tragizm a absurd w dramacie
b) Bezsens ludzkiej egzystencji w Becketta teatrze absurdu
2. Na pograniczu świata absurdu
A. Filozofia absurdu i spotkania wobec śmierci [Levinas a Idiota Dostojewskiego]
a) Filozofia współczesna wobec śmierci
b) Postaci Dostojewskiego w kręgu idei nicości
c) Levinasa antyheideggerowska koncepcja śmierci jako sytuacji granicznej
B. Junga psychologia przezwyciężania resentymentu Pańskiego w Odpowiedzi Hiobowi
a) Psychologia obiektywnej duchowości a psychologia człowieka wierzącego
b) Wewnętrzna sprzeczność {coniunctio oppositorum) źródłem dynamiki Jahwe
c) Kłopoty chrześcijaństwa z monizmem a moralny postęp wyobrażeń Boga
d) Naturalność zadania indywiduacji i uznania Całkowitości
e) Chrystus jako symbol Jaźni
f) Krytykaprivatio boni]dko dedukcyjny wniosek z idei summum bonum
g) Resentyment perfekcjonisty (chronicznie cnotliwego), czyli o brutalnej walce
przeciwieństw rozdzierających objawienie Janowe
h) Dogmat Asumptio Beatę Mariae Virginis jako forma dopełnienia Trójcy do czwórcy
i) Konkluzje dla praktycznego życia etycznego
Zamiast finalnego podsumowania, czyli wstępna informacja na temat tomu II, która w
pewnym stopniu uzasadnia brak tegoż podsumowania
Bibliografia
420 stron, B5, oprawa miękka
