Język polski w polonijnej szkole
Na przykładzie badań przeprowadzonych w Clark - New Jersey, USA
Monografia dotyczy polszczyzny przedstawicieli Polonii amerykańskiej
– dzieci należących do pierwszego pokolenia polonijnego, dla których język
polski nie jest językiem obcym, ale jest językiem drugim; jest etnolektem, ale nie jest
już prymarnym kodem komunikacyjnym.
Taka sytuacja jest coraz częstsza w zbiorowościach polonijnych na całym świecie w
związku z ostatnimi falami emigracyjnymi.
Przedmowa . 11
Wstęp
. 13
1. Terminologia 19
1.1. Polonia
19
1.2. Pokolenie emigracyjne i polonijne
.
21
1.3. Etnolekt
22
1.4. Kontakt językowy
24
1.5. Interferencja
26
1.6. Kompetencja językowa i kompetencja komunikacyjna .
29
2. Metodologia . 33
2.1. Metoda badawcza
33
2.2. Problem badawczy
. 33
2.3. Dobór próby i przeprowadzenie badania
35
2.4. Metoda i narzędzia badawcze
.
35
2.5. Rodzaj badań
37
2.6. Czas badań
38
2.7. Stan badań
39
3. Kształtowanie się wspólnot polonijnych w Stanach Zjednoczonych
42
3.1. Emigracja Polaków do Stanów Zjednoczonych
. 42
3.2. Klasyfikacja polskiej emigracji do Stanów Zjednoczonych .
50
3.3. Asymilacja Polaków w Stanach Zjednoczonych
. 52
3.4. Szkoły dokształcające w USA w XX i XXI wieku
56
3.5. Status języka polskiego w USA
.
61
4. Socjolingwistyczna charakterystyka informatorów 65
4.1. Grupa badawcza w Stanach Zjednoczonych
65
4.2. Grupa kontrolna
. 70
5. Fonetyka i ortografia
. 72
5.1. Kontrastowe cechy interferencyjne
73
5.1.1. Samogłoski
74
5.1.1.1. Samogłoska nosowa [ę]
. 74
5.1.1.1.1. Wymowa samogłoski nosowej [ę] bez rezonansu nosowego .
75
5.1.1.1.2. Wymowa [ę] w śródgłosie bez rezonansu nosowego
. 76
5.1.1.1.3. Asynchroniczna (dyftongoidalna) realizacja [ę] jako [en] .
76
5.1.1.2. Samogłoska nosowa [ą]
. 76
5.1.1.2.1. Asynchroniczna realizacja [ą] jako [on] oraz [om]
77
5.1.1.2.2. Wymowa [o{] zamiast [ą]
. 77
5.1.1.3. Samogłoska [e]
77
5.1.1.3.1. Mieszanie samogłoski [e] z samogłoską [i]
. 78
5.1.1.3.2. Mieszanie samogłoski [e] z samogłoską [y]
. 78
5.1.1.4. Samogłoska [a]
79
5.1.1.4.1. Mieszanie a – e
79
5.1.1.4.2. Mieszanie a – o
79
5.1.1.5. Samogłoska [y]
80
5.1.1.5.1. Realizowanie [y] za pomocą [i] w nagłosie
80
5.1.1.5.2. Realizowanie [y] jako [i] w śródgłosie
80
5.1.1.5.3. Realizowanie [y] za pomocą [i] w wygłosie
. 80
5.1.2. Spółgłoski
. 81
5.1.2.1. Udźwięcznianie spółgłosek
81
5.1.2.2. Ubezdźwięcznianie spółgłosek
.
82
5.1.2.3. Depalatalizacja i palatalizacja spółgłosek
82
5.1.2.4. Zanik geminat
. 84
5.1.2.5. Mieszanie głosek szczelinowych i zwarto-szczelinowych .
84
5.1.2.6. Realizacja głoski [ž] poprzez głoskę [r], wymowa [r]
. 85
5.1.2.7. Zanik spółgłoski [c] w wygłosie
85
5.2. Ortografia
86
5.2.1. Problem z zapisem miękkości i zmiękczenia
87
5.2.2. Zapis „j” zamiast „i”
. 88
5.2.3. Zapis „i” zamiast „j”
. 89
5.2.4. Zapis „y” zamiast „i” w wygłosie po spółgłosce „k”
. 89
5.2.5. Zapis „y” zamiast „j”
. 89
5.2.6. Zapis głoski [č] oraz [š] dwuznakiem „ch”
. 90
5.2.7. Zapis „y” zamiast „e” w wygłosie
.
90
5.2.8. Odbicie lustrzane
90
5.2.9. Zapisywanie „k” literą „c”
. 91
5.2.10. Pisownia „w” zamiast „ł”
91
5.2.11. Zmieszanie t – ł
. 91
5.2.12. Gubienie liter
. 91
5.2.13. Zapis samogłoski nosowej „ą”
.
92
5.2.14. Zapis „ó” bez znaku diakrytycznego
92
5.2.15. Mieszanie u – ó
92
5.2.16. Pisownia dwuznaku „ch”
93
5.2.17. Zmieszanie ż – rz
94
5.2.18. Zapis fonetyczny
94
6. Fleksja . 95
6.1. Zmiany fleksyjne w języku Polonii amerykańskiej
98
6.2. Fleksja werbalna
. 99
6.2.1. Ograniczenia rozróżniania rodzaju męskoosobowego i niemęskoosobowego
w koniugacji czasownika w liczbie mnogiej . 99
6.2.2. Rozchwianie form kategorii aspektu
100
6.2.3. Ograniczenie w używaniu form kategorii osoby
. 101
6.2.4. Rozchwianie form kategorii czasu
101
6.2.5. Błędny rodzaj gramatyczny czasownika w liczbie pojedynczej w czasie przeszłym i
przyszłym
103
6.2.6. Rozchwianie wzorca odmiany czasowników – klasy koniugacyjne
103
6.2.7. Rozchwianie form i odmiany kategorii strony
105
6.2.8. Błędna forma trybu rozkazującego
106
6.3. Fleksja nominalna
107
6.3.1. Ograniczenia w używaniu form kategorii przypadka
107
6.3.2. Wahania rodzaju rzeczowników i przymiotników
108
6.3.3. Zaburzenia w deklinacji rzeczownika
110
6.3.3.1. Dopełniacz
110
6.3.3.2. Biernik
. 111
6.3.3.3. Miejscownik
. 112
6.3.4. Zaburzenia w tworzeniu liczby mnogiej rzeczownika
112
6.3.5. Zaburzenia w poprawnej deklinacji zaimka osobowego
113
7. Słowotwórstwo . 115
7.1. Słowotwórstwo w nauczaniu języka polskiego jako obcego 115
7.2. Prezentacja materiału
. 116
7.2.1. Kontrasty interferencyjne
117
7.2.1.1. Wyrazy adaptowane proste
117
7.2.1.1.1. Rzeczowniki
118
7.2.1.1.2. Czasowniki
119
7.2.2. Wielowyrazowe i częściowe repliki słowotwórcze 119
7.2.3. Tworzenie formacji deadijektywnych z prefiksem nie- 120
7.3. Kontrasty defektywno-deformacyjne 120
7.3.1. Rozchwianie normy słowotwórczej 120
7.3.2. Nadużywanie form deminutywnych . 122
7.4. Słowotwórcze formacje polonijne . 123
7.4.1. Derywaty rzeczownikowe 123
7.4.2. Derywaty czasownikowe . 124
7.4.3. Derywaty przymiotnikowe 125
7.4.4. Derywaty przysłówkowe . 125
8. Składnia . 126
8.1. Miejsce składni w dydaktyce języka polskiego jako obcego .
127
8.2. Składnia etnolektu Polonii amerykańskiej
128
8.3. Składnia polskiego dziecka w wieku wczesnoszkolnym .
129
8.4. Składania języka polskiego i języka angielskiego
. 131
8.4.1. Szyk wyrazów w zdaniu
. 131
8.5. Składnia w języku dzieci polonijnych
. 133
8.5.1. Kontrasty interferencyjne
134
8.5.1.1. Składnia orzeczenia imiennego
.
134
8.5.1.2. Repliki konstrukcji typu czasownik + przyimek
. 134
8.5.1.3. Mianownik po czasownikach zaprzeczonych
136
8.5.1.4. Konstrukcje analityczne zamiast syntetycznych
137
8.5.1.5. Redundancja zaimka osobowego
.
139
8.5.1.6. Redundancja zaimka dzierżawczego mój
. 139
8.5.1.7. Struktura zdania pojedynczego
.
140
8.5.2. Kontrasty deformacyjno-defektywne
141
8.5.2.1. Zaburzenia w związku zgody
. 141
8.5.2.2. Różnice łączliwości form pod względem rodzaju
142
8.5.2.3. Różnice w łączliwości form pod względem osoby i liczby .
143
8.5.2.4. Różnice w łączliwości form przypadkowych
143
8.5.2.5. Zmiana rekcji czasowników bezprzyimkowych
144
8.5.2.6. Rozchwianie rekcji przyimków
.
145
8.5.2.7. Cechy składniowe liczebników polonijnych
. 145
9. Leksyka . 147
9.1. Zasób leksykalny rodzimych użytkowników języka
147
9.2. Zróżnicowanie słownictwa
150
9.3. Pola semantyczne
152
9.4. Zasoby leksykalne dzieci polonijnych
153
9.5. Zakresy tematyczne
154
9.5.1. Zakres tematyczny <części ciała>
154
9.5.2. Zakres tematyczny <wieczorne i poranne czynności> .
155
9.5.3. Zakres tematyczny <środki służące utrzymaniu higieny>
159
9.5.4. Zakres tematyczny <uczucia i emocje>
. 160
9.5.5. Zakres tematyczny <jedzenie>
164
9.5.6. Zakres tematyczny <sztućce>
.
166
9.5.7. Zakres tematyczny <ubranie>
.
167
9.5.8. Zakres tematyczny <pomieszczenia w domu>
. 169
9.5.9. Zakres tematyczny <meble i sprzęty kuchenne>
. 170
9.5.10. Zakres tematyczny <meble i sprzęty w pokoju dziennym> .
172
9.5.11. Zakres tematyczny <elektryczne i elektroniczne sprzęty domowe> 174
9.5.12. Zakres tematyczny <relacje rodzinne>
. 178
9.5.13. Zakres tematyczny <kultura>
.
179
9.5.14. Zakres tematyczny <religia>
180
9.5.15. Zakres tematyczny <części sprzętu komputerowego>
. 180
9.5.16. Zakres tematyczny <urządzenia służące do komunikacji międzyludzkiej>
. 182
9.5.17. Zakres tematyczny <środki transportu>
184
9.5.18. Zakres tematyczny <sklepy, punkty usługowe oraz miejsca w mieście>
. 188
9.5.19. Zakres tematyczny <elementy krajobrazu wiejskiego>
191
9.5.20. Zakres tematyczny <zawody i miejsca pracy>
194
9.5.21. Zakres tematyczny <pogoda i zjawiska atmosferyczne> .
200
9.5.22. Zakres tematyczny <wyrazy funkcyjne – spójniki>
202
Podsumowanie . 204
A. Trafność hipotez i problemów badawczych
. 204
B. Podstawa programowa dla szkół polonijnych
. 206
C. Materiały dydaktyczne w szkołach polonijnych
. 210
D. Nauczanie fonetyki języka polskiego
214
E. Nauczanie leksyki
219
F. Zmiana koncepcji nauczania języka polskiego w szkołach polonijnych
221
Bibliografia . 223
236 stron, Format: 16.5x24.0cm, oprawa miękka
