Nadużycie prawa w świetle rzymskiego prawa prywatnego
W Rzymie nie brakowało przypadków nadużywania uprawnień, a społeczeństwo
zauważało je i starało się im przeciwdziałać.
Dostrzegano ograniczenia w wykonywaniu własnego prawa, ale nie wypracowano teorii
nadużycia prawa.
Reakcje na przejawy nadużywania uprawnień wiązały się zasadniczo z pragmatycznie
pojmowanym interesem publicznym oraz poczuciem sprawiedliwości.
Doświadczenia rzymskie dowodzą, że kwestia nadużycia prawa będzie wciąż
przypominać o konieczności uzgadniania prawa ze sprawiedliwością w każdym porządku
normatywnym.
Słowo do drugiego wydania
Wstęp
CZĘŚĆ PIERWSZA. Reguła Gaiusa "Male nostro iure uti non
debemus"
Rozdział I. Zakaz srożenia się nad niewolnikami
1. Dwie konstytucje Antonina Piusa - Gai 1.53
2. Problem wiarygodności świadectwa Instytucji Gaiusa
3. Przekaz Gai 1.53 w świetle źródeł poklasycznych i Justyn iańskich
4. Ograniczenia swobody w traktowaniu niewolników
5. Wyjaśnienia z greckiej Parafrazy Instytucji Justyn iańskich -Theoph. Par 1.8.2
6. Powody cesarskiej interwencji
Rozdział II. Reakcje na działania marnotrawców
1. Od ustawy XII tablic do reformy Antonina Piusa
2. Znaczenie przykładowego przytoczenia ograniczeń wobec marnotrawców
CZĘŚĆ DRUGA. Przykłady reakcji na przejawy nadużycia prawa w rzymskim
prawie prywatnym
Rozdział I. Ograniczenia władzy ojcowskiej
1. Granice władzy ojcowskiej w najdawniejszym prawie rzymskim
2. Nadużycie prawa do sprzedaży dzieci
3. Przymus emancypacji w przypadku zbyt okrutnego traktowania syna
4. Zakaz rozrywania zgodnych małżeństw
5. Zabójstwo na polowaniu-D. 48.9.5
Rozdział II. Wystąpienia wobec przejawów nadużywania adopcji
1. Uchwała senatu z 62 r. -Tac. ann. 15.19.1-3
2. Adrogacja Clodiusa
3. Adopcja na czas określony a intencja fraudacyjna
4. Dyskusja nad hista causa adoptionis i przestankami adopcji
5. Niektóre przyczyny reformy justyniańskiej
6. Znaczenie reakcji na przypadki instrumentalizacji adopcji
Rozdział III. Przeciwdziałanie nadużywaniu uprawnień w prawie spadkowym
1. Testamentowe postanowienia "w celu ukarania"
2. Podważenie testamentu z uwagi na nieuzasadnione wydziedziczenie albo pominięcie
3. Exceptio doli a wola testatora
CZĘŚĆ TRZECIA. Poglądy nauki na nadużycie prawa w rzymskim prawie
prywatnym
Rozdział I. Rola exceptio doli w przeciwdziałaniu nadużyciu prawa
1. Znaczenie przypisywane exceptio doli
2. Dwie klauzule zarzutu procesowego
3. Dwa przykłady zastosowania exceptio doli - D. 2.11.9.1 oraz D. 44.4.4.7
4. Rewizja tradycyjnego poglądu
Rozdział II. "Qui suo iure utitur neminem laedit"
1. Źródła konfliktu dwóch reguł
2. Spadkowy kontekst uwagi Gaiusa z D. 50.17.55
3. Lapidarne komentarze Paulusa - D. 50.17.151.1, D. 50.17.155 oraz D. 19.1.42
4. Samowyjaśniająca się konstatacja Ulpiana - D. 43.29.3.2
5. Pozorność konfliktu dwóch reguł w prawie klasycznym i justyniańskim
6. Znaczenie kazusu dwóch studzien - D. 39.2.24.12 oraz D. 39.2.26
Rozdział III. Własność i stosunki sąsiedzkie: nadużycie prawa a aemulatio
1. Okoliczności podjęcia problemu
2. Zakaz nadużywania prawa w Rzymie - spór z przełomu XIX i XX wieku
3. Z perspektywy XXI wieku: użyteczność, interpolacje, emulacja
4. Wokół prawnego charakteru własności
5. Przykład pierwszy: Alfenus i Labeo o grobli na gruncie sąsiada -D. 39.3.2.5
6. Przykład drugi: Celsus o niegodziwości - D. 6.1.38
7. Przykład trzeci: kazus dymu z serowarni - D. 8.5.8.5
8. Sceptycyzm - tak, minimalizm - nie
Zakończenie
Objaśnienie skrótów
Bibliografia
Indeks źródeł
Summary
335 stron, Format: 15.1x21.0cm, oprawa twarda
