Partyjni agenci
Analiza instytucjonalna działalności lokalnych instancji PZPR w przemyśle
(1949-1955)
W prezentowanej książce autor analizuje wpływ warszawskiej organizacji PZPR na
funkcjonowanie przedsiębiorstw przemysłowych w latach 1949–1955.
Uwagę skupia na relacjach między funkcjonariuszami stołecznych instancji partyjnych
i największymi zakładami przemysłowymi. Odtwarza także podstawowe strategie
postępowania pracowników aparatu partyjnego, ich relacje z zarządami fabryk, związkami
zawodowymi i funkcjonariuszami organów bezpieczeństwa nadzorującymi przedsiębiorstwa.
Dowodzi – wbrew ukształtowanemu przez tradycję partyjną wizerunkowi ofiarnego
aktywisty – że przeciętny aparatczyk kierował się przede wszystkim własnym
interesem: karierą, unikaniem nadmiernego wysiłku i korzyściami materialnymi. Mnogość
takich zachowań prowadziła do spadku wydolności całego systemu gospodarczego,
utrudniając realizacje politycznych i gospodarczych celów przywódców komunistycznego
państwa.
W systemie gospodarczym realnego komunizmu przywódcy partii starali się przejąć
pełną kontrolę nad niemal wszystkimi aspektami życia gospodarczego. Centralne władze
nie były jednak w stanie samodzielnie kierować przejętymi przedsiębiorstwami.
Zarządzanie i nadzór nad gospodarką znalazły się w gestii rozbudowanej administracji
partyjno-państwowej. Aparat partyjny, jako ciało nadrzędne wobec pozostałych agend
partii-państwa, odgrywał w tym systemie bardzo istotną rolę.
Maciej Tymiński ukończył historię, archeologię i ekonomię, jest
doktorem nauk ekonomicznych, pracuje na stanowisku adiunkta w Katedrze Historii
Gospodarczej Wydziału Nauk Ekonomicznych Uniwersytetu Warszawskiego. Zajmuje się
historią systemu komunistycznego w Polsce, przede wszystkim znaczeniem aparatu PZPR i
jego wpływem na gospodarkę. Przedmiotem jego zainteresowań są również patologie
życia gospodarczego i korupcja w okresie realnego socjalizmu i transformacji systemowej.
Opublikował monografię PZPR i przedsiębiorstwo. Nadzór partyjny nad zakładami
przemysłowymi 1956–1970 oraz liczne artykuły poświęcone m.in. funkcjonowaniu
aparatu PZPR oraz tematyce nadużyć, malwersacji i korupcji w Polsce ostatnich
kilkudziesięciu lat.
W S TĘ P
R O Z D Z I A Ł 1
W poszukiwaniu klucza interpretacyjnego
I. Ekonomia polityczna i teoria systemów
II. Instytucje i historia gospodarcza
III. Prawa własności i koszty transakcji
IV. Zwierzchnicy i agenci
R O Z D Z I A Ł 2
Interpretacja systemu sowieckiego
I. Moskiewska matryca
II. Czym był system sowiecki?
III. Gospodarka (nie całkiem) nakazowa
IV. Aparat partyjnych agentów
V. Klucz interpretacyjny i pytania badawcze
R O Z D Z I A Ł 3
Świat sklonowany
I. Uwarunkowania długookresowe
II. Klonowanie systemu
III. Gospodarka sowiecka po polsku
IV. Centrum władzy
V. W poszukiwaniu pryncypała
R O Z D Z I A Ł 4
Cele, zadania, struktury
I. Komitet Warszawski w strukturach PZPR
II. Stołeczny aparat partyjny w liczbach
III. Zadania aparatu.
IV. Obowiązki partyjnych agentów.
R O Z D Z I A Ł 5
Aparat ustawia kadry
I. Wprowadzenie systemu
II. Obsadzanie dyrektorów.
III. Sekretarz z wyboru aparatu
IV. Jak wybrać przewodniczącego rady zakładowej
V. Nomenklatura partyjnych agentów
R O Z D Z I A Ł 6
Kontrola i nadzór
I. Partyjny audyt
II. Aparat kontrolny
III. Aktywiści zakładowi w akcji
IV. Bezpieka pilnuje planu
V. Uciec spod kurateli
VI. Zmowa agentów
R O Z D Z I A Ł 7
Wrogowie, sabotażyści i złodzieje
I. Aparat w pogoni za wrogiem.
II. Partia na tropie malwersantów i złodziei
III. Przewodnia siła i jej zbrojne ramie˛
IV. „Bezpieczeństwo” w przedsie˛biorstwach
V. Fabryczni szpiedzy i kontrrewolucjoniści
VI. W poszukiwaniu sabotażystów, malwersantów i złodziei
VII. Agenci bezpieczeństwa
R O Z D Z I A Ł 8
Opiekuńczość kierowniczej siły
I. Instancje wspomagania gospodarczego
II. Mobilizacja: Stachanowcy, Korabielnikowcy i inni
III. Propaganda
IV. Upartyjnienie
V. Pomocni agenci
R O Z D Z I A Ł 9
Aparatczycy i aktywiści
I. Portret warszawskiego aparatczyka
II. Aktywiści pod specjalnym nadzorem
III. Aktyw nieetatowy – społecznicy z przymusu.
IV. Agenci wszystkich szczebli łączą sie˛?
R O Z D Z I A Ł 1 0
Partyjni agenci: problemy i koszty agencji
I. Kontrakt
II. Problemy agencji
III. Koszty agencji
PODSUMOWANIE
ANEKS
BIBLIOGRAFIA
452 stron, Format: 17.0x24.0cm, oprawa twarda