O rozwoju dydaktyki języków obcych jako dyscypliny naukowej
Obecnie dydaktyka języków obcych, jako nauka i praktyka, musi sprostać nie lada
wyzwaniom. Wynikają one z bezprecedensowych zjawisk społeczno-kulturowych, jakich
jesteśmy uczestnikami: wykształcenia się społeczeństwa informacyjnego, dostępności
elektronicznych środków komunikacji masowej w kulturze globalnej oraz dominującej roli
języka angielskiego jako lingua franca. Zjawiska te wymuszają rewolucję w sposobie
myślenia o podstawach nauczania języków obcych.
Książka O rozwoju dydaktyki języków obcych jako dyscypliny naukowej
przedstawia krótki rys usamodzielniania się tej dziedziny, poczynając od refleksji
zdroworozsądkowej poprzez tzw. metodykę nauczania aż po wykształcenie się względnie
niezależnej dyscypliny akademickiej.
Zawiera autorską koncepcję konstytucji tej dziedziny jako nauki: a) względnie
autonomicznej, tzn. określającej swój przedmiot badań według własnych priorytetów,
b) empirycznej, czyli docierającej do rzeczywistych procesów użycia języka jako
komunikacji językowej, oraz, przede wszystkim, c) humanistycznej ¦ stawiającej w
centrum swojego zainteresowania osobę ucznia jako podmiot procesów użycia i uczenia
się języka.
Czytelnik znajdzie w książce uzasadnienie, dlaczego tylko tak rozumiana dyscyplina
naukowa może mieć szanse na generowanie wiedzy praktycznie użytecznej, to znaczy
aplikacji będących podstawą nowoczesnego i profesjonalnego nauczania języków obcych,
zwłaszcza angielskiego, w skali masowej.
Maria Dakowska jest profesorem w Instytucie Anglistyki Uniwersytetu
Warszawskiego, gdzie specjalizuje się w zakresie kształcenia nauczycieli języka
angielskiego jako obcego, prowadząc dla nich kursy, wykłady oraz seminaria magisterskie
i doktoranckie. Jej zainteresowania naukowe koncentrują się na emancypacji dydaktyki
języków obcych jako dyscypliny naukowej, psycholingwistycznych podstawach nauczania
języka angielskiego jako obcego oraz na różnorodnych kwestiach strategii praktycznego
nauczania tego języka w polskim systemie edukacji. Jest autorką wielu artykułów i
pięciu monografii opublikowanych w wydawnictwach krajowych i zagranicznych, w tym dwóch
bardzo popularnych podręczników: Psycholingwistyczne podstawy dydaktyki języków
obcych (2008) oraz Teaching English as a Foreign Language. A Guide for
Professionals (2013), przeznaczonych dla nauczycieli języka angielskiego oraz
studentów filologii angielskiej ¦ przyszłych pedagogów i lektorów.
WSTĘP
ROZDZIAŁ 1. W poszukiwaniu wiedzy praktycznie użytecznej
1.1. Nauczanie języków obcych jako sfera działalności praktycznej a przyswajanie i
nauczanie języków obcych jako przedmiot dyscypliny naukowej
1.2. Stadia rozwoju dziedziny uczenia się i nauczania języków obcych
1.3. Konstytucja dydaktyki języków obcych jako empirycznej dyscypliny naukowej i jej
znaczenie dla możliwości generowania wiedzy praktycznie użytecznej
1.4. Program nauki empirycznej jako recepta na wiedzę praktycznie użyteczną
1.5. Podsumowanie
ROZDZIAŁ 2. Dydaktyka języków obcych we współczesności
2.1. Wnioski z przeszłości – koncepcja nauczania języków obcych jako metodyki
2.1.1. Wady tej koncepcji
2.2. Na czym polega określenie własnej tożsamości dziedziny naukowej i dlaczego jest
to trudne w przypadku dydaktyki języków obcych?
2.3. O możliwościach poznawczych nauki
2.4. Zalety programu „normalnej” nauki
2.5. Odrzucenie metodyki jako docelowej koncepcji dziedziny przyswajania i nauczania
języków obcych
2.6. Na czym polega tożsamość dydaktyki języków obcych?
2.7. Wybrane koncepcje w nauczaniu języków obcych i ich ocena
2.7.1. Autonomia ucznia
2.7.2. Nauczanie przez treść
2.7.3. Nauczanie oparte na zadaniach
2.7.4. Wnioski na przyszłość
2.8. Społeczeństwo informacyjne a nauczanie języków obcych
2.9. Podsumowanie
ROZDZIAŁ 3. Determinanty przedmiotu badań dydaktyki języków obcych
3.1. O nieodzowności modelowania zjawisk językowych dla celów dydaktyki językowej
3.2. Determinanty zewnętrzne modelu przedmiotu badań
3.3. Determinanty wewnętrzne modelowania użycia i przyswajania języka jako przedmiotu
badań dydaktyki języków obcych
3.3.1. Źródło i status modelu
3.3.2. Funkcje modelu wewnątrz nauki
3.4. Podsumowanie
ROZDZIAŁ 4. Dydaktyka języków obcych jako „normalna” nauka
4.1. Problem zasadniczy
4.2. Dydaktyka języków obcych jako nauka – w jakim sensie tego terminu?
4.3. Co oznacza określenie „normalna” nauka?
4.4. Program „normalnej” nauki jako alternatywa względem ujęć skrajnych
4.5. Stopień skomplikowania materii językowej
a społeczne zapotrzebowanie na wiedzę praktycznie użyteczną
4.6. Program „normalnej” nauki jako sposób na redukcję niepewności
4.7. Program „normalnej” nauki jako panaceum na rozterki
związane z akademicką tożsamością dydaktyki języków obcych
4.8. Plusy i minusy programu „normalnej” nauki jako redukcji niepewności
4.9. Podsumowanie
ROZDZIAŁ 5. Kognitywna koncepcja nauki a dydaktyka języków obcych
5.1. Aktywność podmiotu poznawczego w środowisku naturalnym i społeczno-kulturowym
5.2. Cechy dystynktywne poznawczej działalności człowieka
5.3. Konstruktywny charakter procesów poznawczych
5.4. Poznanie naukowe jako specjalizacja procesów poznawczych człowieka
5.5. Naukowe procesy poznawcze a dydaktyka języków obcych jako nauka
5.6. Podsumowanie
ROZDZIAŁ 6. Wyposażenie poznawcze i komunikacyjne ucznia języka obcego
6.1. Mapa problemu
6.2. Rola świadomości w przyswajaniu języka obcego
6.3. Przyswajanie języka obcego jako przetwarzanie informacji przez człowieka
6.4. Przyswajanie języka obcego jako przypadek komunikacji językowej
6.5. Charakter procesów komunikacyjnych
6.6. Zaangażowanie uczestników komunikacji całymi swoimi osobami, umysłem i ciałem
6.7. Rodzaje zdarzeń komunikacyjnych
6.8. Centralna pozycja znaczenia i sensu w komunikacji językowej
6.9. Konstruktywny i strategiczny udział ucznia w komunikacji językowej
6.10. Język jako kod komunikacji
6.11. Procesy rozumowania dostępne uczniowi
6.12. Interakcja pomiędzy procesami komunikacyjnymi a uczeniem się
6.13. Podsumowanie
ROZDZIAŁ 7. Zamiast wniosków: pytania podstawowe dla nauczania języków obcych
7.1. Główne punkty odniesienia w dziedzinie uczenia się i nauczania języków obcych
7.2. Z jakim zjawiskiem mamy do czynienia, mówiąc o użyciu i przyswajaniu języka
nieprymarnego?
7.3. Gdzie zlokalizowane są procesy użycia i uczenia się języka i co ta lokalizacja
oznacza dla kwestii nauczania języka obcego w warunkach edukacyjnych?
7.4. Jaki jest mechanizm uczenia się języka obcego i co to oznacza dla procesów
nauczania tego języka?
7.5. Jak przebiega uczenie się języka i jak możemy wywoływać ten proces w warunkach
edukacyjnych?
7.6. Na czym polega akt przyswajania języka obcego i co to oznacza dla konstruowania
aktów nauczania języka?
7.7. Jaki charakter mają zmiany zachodzące w procesie uczenia się języka i do jakiego
stopnia mogą być one stymulowane w warunkach klasowych?
7.8. Jeśli dla celów nauczania odrzucamy tradycyjną lingwistyczną definicję języka
jako systemu form, jaka charakterystyka użycia języka powinna ją w związku z tym
zastąpić?
7.9. Podsumowanie
ZAKOŃCZENIE
SUMMARY: On the development of foreign language didactics as a scientific discipline
SPIS LITERATURY
WYJAŚNIENIE WAŻNIEJSZYCH TERMINÓW
INDEKS
144 strony ,Format: 16.5x23.5cm, oprawa miękka
