W poszukiwaniu wczesnych ssaków
Ssaki ery dinozaurów
Najnowsza publikacja jednej z najwybitniejszych polskich badaczek w dziedzinie
paleontologii opisująca ewolucję najdawniejszych ssaków oraz sylwetki ludzi, którzy
udokumentowaniu ich istnienia poświęcili swoje życie.
Bezcenna dla specjalistów rekonstrukcja wczesnych etapów rozwoju i zróżnicowania
ssaków mezozoicznych za czasów panowania dinozaurów (od ok. 225 mln lat do ok. 65 mln
lat temu) przeplata się ze swobodną opowieścią o metodach badań paleontologicznych,
wyprawach poszukiwawczych oraz znakomitych paleontologach.
Fascynująca lektura zarówno dla naukowców, jak i dla wszystkich miłośników
poznawania świata, którego ślady przetrwały do naszych czasów jedynie jako
skamieniałości. Książka ukazuje się równolegle z edycją anglojęzyczną, wydaną
pod tytułem In Pursuit of Early Mammals przez Indiana University Press.
Na temat ssaków mezozoicznych wiemy już tak dużo, że
książka skierowana do szerokiego grona odbiorców nie tylko mogła powstać, ale jej
powstanie było już bardzo potrzebne. Takie właśnie jest niniejsze dzieło. Jego
autorka, profesor Zofia Kielan-Jaworowska pozostawała w awangardzie tej dyscypliny przez
ostatnie pół wieku. Na kolejnych stronach książki omawia powstanie, ewolucję,
pokrewieństwa i biologię wczesnych ssaków, w większości przypadków czerpiąc z
własnych doświadczeń i osiągnięć w pracy terenowej i laboratoryjnej. Opowiada nam
również o ludziach, którzy odkrywali i badali te rzadkie skamieniałości. Żadne
badania terenowe nie wniosły większego wkładu we współczesne odkrycia ani nie
symbolizują ich lepiej niż legendarne już Polsko-Mongolskie Wyprawy Paleontologiczne
(1963-1971), które prowadziła osobiście Zofia Kielan-Jaworowska. W książce dzieli
się z nami swoimi wspomnieniami z tych jakże znaczących podróży – opisuje ich
złożoną logistykę, związane z nimi ryzyko, pojawiające się w ich trakcie sukcesy i
porażki, zdając także relację z uzyskanych dzięki nim wyników badań, które
rzuciły nowe światło na ewolucję wczesnych ssaków.
Richard L. Cifelli
Zofia Kielan-Jaworowska jest emerytowaną profesor Polskiej Akademii Nauk i
Uniwersytetu w Oslo. W latach 1961–1983 pełniła funkcję dyrektora Instytutu
Paleobiologii PAN w Warszawie, a w 1987-1995 profesora paleontologii Uniwersytetu w Oslo.
W roku akademickim 1943/1944, podczas okupacji niemieckiej, studiowała zoologię na
nielegalnym Uniwersytecie Warszawskim. Była też członkinią tajnego zgrupowania
harcerskiego Szare Szeregi i brała udział w Powstaniu Warszawskim jako sanitariuszka.
W 1949 r. ukończyła studia na Uniwersytecie Warszawskim, uzyskując tytuł magistra
filozofii w zakresie zoologii ze specjalizacją w paleontologii; w 1953 r. uzyskała
stopień doktora, a w 1961 – profesora. Na początku działalności naukowej zajmowała
się badaniem bezkręgowców paleozoicznych: trylobitów, a następnie aparatów
szczękowych wieloszczetów (Annelida, Polychaeta).
W latach 1963–1971 zorganizowała osiem Polsko-Mongolskich Wypraw Paleontologicznych do
Mongolii (i kierowała w terenie sześcioma z nich), które zebrały dużą kolekcję
późnokredowych dinozaurów i innych gadów oraz kredowych i trzeciorzędowych ssaków.
Od około 1965 r. podjęła badania wczesnych ssaków z kredy Mongolii i innych ssaków
mezozoicznych z różnych części świata. Jej główne zainteresowania dotyczą
osteologii, anatomii funkcjonalnej, ewolucji mózgu, stosunków filogenetycznych między
różnymi grupami wczesnych ssaków i rozprzestrzeniania się ssaków w mezozoiku.
Jest autorką lub współautorką ponad 220 artykułów naukowych i ośmiu książek
opublikowanych w językach polskim, angielskim i czeskim. Najważniejszą z nich jest
obszerne kompendium napisane we współautorstwie z R. Cifellim i Zhe-Xi Luo: Mammals
from the Age of Dinosaurs: Origins, Evolution, and Structure, które ukazało się w
2004 r. nakładem University of Columbia Press.
Przedmowa do wydania angielskiego, Richard L. Cifelli .
Przedmowa do wydania polskiego, Andrzej Elżanowski
Wprowadzenie
Podziękowania
Skróty nazw instytucji
1. Wstęp
2. Metody: zbieranie materiałów i ustalanie pokrewieństw
3. Badania paleontologiczne w Mongolii prowadzone przez wyprawy amerykańskie,
japońskie, radzieckie i rosyjskie
4. Polsko-Mongolskie Wyprawy Paleontologiczne (1963–1971) i Wyprawa Nomadyczna
(2002)
5. Pochodzenie ssaków oraz najstarsi przedstawiciele ssakopodobnych
(Mammaliaformes) i ssaków
6. Haramiyidy i prawdopodobne formy pokrewne
7. Dokodonty
8. Eutrykonodonty
9. Stekowce i problem australosfenidów i boreosfenidów
10. Wieloguzkowce (Multituberculata) i gondwanatery
11. Symetrodonty
12. „Eupantotery” i powstanie zębów trybosfenicznych i
pseudotrybosfenicznych
13. Trybotery, metatery i problem deltateroidów
14. Eutery i ssaki łożyskowe
15. Paleobiologia ssakopodobnych i wczesnych ssaków
16. Zróżnicowanie ssakopodobnych i ssaków mezozoicznych:
P
odsumowanie
Bibliografia
Indeks nazw systematycznych
Indeks rzeczowy
276 stron, Format: 17.0x24.0cm, oprawa miękka