Ruchliwość społeczna
Książka jest pierwszym polskim przekładem klasycznego już dziś dzieła Pitirima
Sorokina (1889-1968) Social Mobility.
Wydana po raz pierwszy w 1972 roku, parokrotnie wznawiana i tłumaczona na wiele
języków, należy do dzieł, których aktualność i atrakcyjność jest trwała i oparta
na bogatym materiale empirycznym i historycznym.
Podręcznikowe ujęcie tej książki i walory literackie przekładu powinny zachęcić
do jej przeczytania każdego studenta socjologii i wszystkich zainteresowanych
problematyką ruchliwości społecznej.
Przedmowa Henryk Domański
WPROWADZENIE
Rozdział I Przestrzeń społeczna, dystans społeczny i pozycja społeczna
1. Przestrzeń geometryczna i przestrzeń społeczna
2. Horyzontalny i wertykalny wymiar przestrzeni społecznej
3. Przypisy do rozdziału pierwszego
Rozdział II Stratyfikacja społeczna
1. Pojęcia i definicje
2. Podstawowe formy uwarstwienia społecznego i ich wzajemne związki
3. Stratyfikacja społeczna jako trwała cecha każdej zorganizowanej grupy społecznej
Przypisy do rozdziału drugiego
Część pierwsza
FLUKTUACJE STRATYFIKACJI SPOŁECZNEJ
Rozdział III Stratyfikacja ekonomiczna
1. Dwa podstawowe rodzaje fluktuacji
2. Płynność statusu ekonomicznego grupy jako całości
3. Podsumowanie
Przypisy do rozdziału trzeciego
Rozdział IV Fluktuacja wysokości i profilu stratyfikacji ekonomicznej
1. Główne hipotezy (A. Hipoteza Pareta; B. Hipoteza Karola Marksa;
C. Hipoteza spłaszczania się profilu uwarstwienia ekonomicznego)
2. Hipoteza o fluktuacji wysokości i profilu stratyfikacji ekonomicznej
3. Czy fluktuacje są okresowe?
4. Czy istnieją granice we fluktuacjach stratyfikacji ekonomicznej?
5. Czy istnieje jakikolwiek stały trend we fluktuacjach wysokości i profilu
stratyfikacji ekonomicznej?
Podsumowanie
Przypisy do rozdziału czwartego
Rozdział V Stratyfikacja polityczna
1. Fluktuacje górnej części piramidy stratyfikacji politycznej
2. Fluktuacje stratyfikacji politycznej w całym organizmie politycznym
3. Fluktuacje stratyfikacji politycznej
4. Korelacja fluktuacji stratyfikacji politycznej i fluktuacji wielkości i
homogeniczności organizmu
politycznego
5. Czy istnieją granice fluktuacji kształtu i wysokości piramidy stratyfikacji
politycznej?
6. Czy fluktuacje stratyfikacji politycznej są okresowe?
Podsumowanie
Przypisy do rozdziału piątego
Rozdział VI Stratyfikacja zawodowa
1. Stratyfikacja międzyzawodowa i wewnątrzzawodowa
2. Stratyfikacja międzyzawodowa – jej formy i podstawy
3. Stratyfikacja wewnątrz zawodowa – jej formy
4. Fluktuacja składu zawodowego ludności
5. Wysokość, gradacja i profil stratyfikacji zawodowej
6. Fluktuacja wysokości stratyfikacji zawodowej
7. Wahania gradacji uwarstwienia zawodowego
8. Fluktuacja profilu stratyfikacji zawodowej
9. Fluktuacja warstw pracowników umysłowych i fizycznych
Przypisy do rozdziału szóstego
Część druga
RUCHLIWOŚĆ SPOŁECZNA
Rozdział VII Ruchliwość społeczna – jej typy i wahania
1. Koncepcja ruchliwości społecznej i jej typy
2. Intensywność i rozmiar pionowej ruchliwości społecznej
3. Ruchliwe i nieruchliwe typy społeczeństw uwarstwionych
4. Demokracja i pionowa ruchliwość społeczna
5. Ogólne zasady ruchliwości pionowej
Podsumowanie
Przypisy do rozdziału szóstego
Rozdział VIII Kanały cyrkulacji pionowej
1. Armia jako kanał cyrkulacji społeczne
2. Kościół jako kanał cyrkulacji społecznej
3. Szkoła jako kanał cyrkulacji społecznej
4. Grupy rządowe oraz organizacje i partie polityczne jako kanały cyrkulacji pionowej
5. Organizacje zawodowe jako kanał cyrkulacji pionowej
6. Organizacje dochodowe jako kanał cyrkulacji społecznej
7. Rodzina i inne kanały cyrkulacji społecznej
Przypisy do rozdziału ósmego
Rozdział IX Mechanizm społecznego testowania, selekcji i dystrybucji jednostek w
różnych warstwach społecznych
1. Definicja
2. Status rodzinny jako pośredni sprawdzian zdolności i podstawa społecznej selekcji i
dystrybucji jednostek
3. Szkoła jako instytucja testowania, selekcji i dystrybucji
4. Kościół jako instytucja testowania, selekcji i dystrybucji
5. Rodzina, szkoła oraz Kościół jako instytucje testowania ogólnych przymiotów
jednostek – ich decydująca rola w determinowaniu cech różnych klas społecznych
6. Instytucje zawodowe jako agendy testowania, selekcji i dystrybucji
Podsumowanie
Przypisy do rozdziału dziewiątego
Część trzecia
POPULACJA RÓŻNYCH WARSTW SPOŁECZNYCH
Rozdział X Różnice fizyczne w populacji różnych warstw społecznych
1. Zagadnienie dystrybucji jednostek w społeczeństwie
2. Różnice fizyczne między populacjami różnych warstw społecznych
Podsumowanie
Przypisy do rozdziału dziesiątego
Rozdział XI Różnice w żywotności i stanie zdrowia różnych warstw
społecznych
1. Długość życia i śmiertelność
2. Zdrowie, siła fizyczna i wigor
3. Prawdopodobieństwo istnienia trwałej korelacji
Podsumowanie
Przypisy do rozdziału jedenastego
Rozdział XII Stratyfikacja społeczna a inteligencja i inne cechy umysłowe
1. Pojęcie inteligencji (ogólne i szczególne)
2. Korelacja dystrybucji cech społecznych i mentalnych
3. Czy jest to korelacja powszechna i trwała?
4. Szczególne zdolności
5. Charakter i inne różnice psychologiczne
Podsumowanie
Przypisy do rozdziału dwunastego
Rozdział XIII Dziedziczność czy środowisko? Selekcja czy adaptacja?
1. Wpływ środowiska – a w szczególności zawodu – na człowieka i jego zachowanie
2. „Zachodzenie na siebie”, „wielkie kariery” i „klęski życiowe” nie dają
się wyjaśnić poprzez środowisko
3. Różne losy jednostek z identycznych lub podobnych środowisk nie dają się
wyjaśnić teorią środowiska 4. 4. 4.Istnienia geniuszy i idiotów nie da się
wyjaśnić przez środowisko
5. Początków uwarstwienia społecznego i nierówności wśród plemion pierwotnych nie
da się wyjaśnić
poprzez środowisko
6. „Wsteczny” charakter skrajnej teorii środowiska
Przypisy do rozdziału trzynastego
Część czwarta
PODSTAWOWE PRZYCZYNY STRATYFIKACJI SPOŁECZNEJ I RUCHLIWOŚCI PIONOWEJ
Rozdział XIV Podstawowe przyczyny stratyfikacji społecznej
1. Teoria naturalnych początków stratyfikacji społecznej
2. „Życie razem” jako trwały czynnik stratyfikacji społecznej
3. Wrodzone różnice między ludźmi jako trwały czynnik stratyfikacji społecznej
4. Różnice środowiskowe jako stały czynnik stratyfikacji społecznej
5. Krytyka militarnej teorii stratyfikacji społecznej
6. Wojna oraz inne warunki ułatwiające i utrudniające stratyfikację społeczną
Podsumowanie
Przypisy do rozdziału czternastego
Rozdział XV Czynniki cyrkulacji pionowej
1. Główne czynniki stałe
2. Demograficzne czynniki cyrkulacji pionowej
3. Odmienność rodziców i dzieci jako czynnik cyrkulacji pionowej
4. Zmiana środowiska, zwłaszcza społeczno-antropologicznego, jako czynnik cyrkulacji
pionowej
5. Wadliwa dystrybucja społeczna jednostek i opóźnienia w ich przemieszczaniu jako
przyczyna nadzwyczajnej cyrkulacji pionowej
6. Wtórne, lokalne i tymczasowe czynniki cyrkulacji społecznej
Podsumowanie
Przypisy do rozdziału piętnastego
Część piąta
RUCHLIWE SPOŁECZEŃSTWO DZISIEJSZE
Rozdział XVI Ruchliwość pozioma
1. Wzrost cyrkulacji terytorialnej jednostek w społeczeństwie zachodnim
2. Wzrost cyrkulacji poziomej obiektów i wartości społecznych
3. Wewnątrzzawodowa cyrkulacja pozioma jednostek
4. Między-rodzinna cyrkulacja pozioma
5. Horyzontalne zmiany obywatelstwa wśród jednostek
6. Cyrkulacja międzywyznaniowa
7. Cyrkulacja między partiami politycznymi
8. Wnioski ogólne na temat ruchliwości poziomej społeczeństw zachodnich
Przypisy do rozdziału szesnastego
Rozdział XVII Ruchliwość pionowa w społeczeństwach zachodnich
1. Ruchliwość między- i wewnątrzzawodowa
2. W jakim stopniu status zawodowy ojca determinuje status zawodowy jego dzieci? Dwa typy
społeczeństw
3. Czy istnieje jakiś trend w transmisji zawodu z ojca na dzieci?
4. Intensywność zmian międzyzawodowych w życiu jednego pokolenia
5. Despersja synów ludzi wykonujących ten sam zawód w różnych grupach zawodowych oraz
rekrutacja członków tej samej grupy zawodowej z innych grup i warstw społecznych
6. Awans między- i wewnątrzzawodowy
7. Degradacja między i wewnątrzzawodowa
8. W normalnych warunkach ruchy w „górę” i w „dół” następują stopniowo i w
sposób uporządkowany, w znacznym stopniu kontrolowane przez społeczny mechanizm
selekcji i dystrybucji jednostek
Błędne stanowisko jednostronnych eugeników i radykałów
Rozdział XVIII Ruchliwość pionowa w społeczeństwach zachodnich (ciąg
dalszy)
1. Transmisja statusu ekonomicznego z ojca na syna
2. Kilka wstępnych hipotez
Przypisy do rozdziału osiemnastego
Rozdział XIX Ruchliwość pionowa w społeczeństwach zachodnich
(zakończenie)
1. Intensywna cyrkulacja polityczna w okresach przewrotów i w dzisiejszych czasach
2. Stopniowy charakter cyrkulacji politycznej w normalnych czasach
3. Dziedziczenie statusu politycznego we współczesnych społeczeństwach
4. Dyspersja i rekrutacja członków warstwy politycznej (468) • Przypisy do rozdziału
dziewiętnastego
Część szósta
NASTĘPSTWA RUCHLIWOŚCI SPOŁECZNEJ
Rozdział XX Wpływ ruchliwości na skład rasowy społeczeństwa
1. W warunkach niższego przyrostu naturalnego w warstwach wyższych społeczeństwo
ruchliwe ciągle traci swą najlepszą populację
2. Czy marnotrawienie najlepszego materiału ludzkiego prowadzi do ostatecznego
wyniszczenia populacji społeczeństwa ruchliwego?
3. Wyczerpanie elit i zmierzch narodów
Przypisy do rozdziału dwudziestego
Rozdział XXI Wpływ ruchliwości na ludzkie zachowania i psychologię
1. Ludzkie zachowania zyskują elastyczność i wszechstronność
2. Wzrost ruchliwości prowadzi do redukcji ciasnych poglądów oraz zawodowych i innych
dziwactw
3. Ruchliwość prowadzi do napięć psychicznych
4. Ruchliwość stymuluje wynalazki i odkrycia
5. Ruchliwość stymuluje życie intelektualne
6. Ruchliwość prowadzi również do wzrostu zachorowalności na choroby umysłowe
7. Ruchliwość przyczynia się do wzrostu powierzchowności i zmniejszenia wrażliwości
systemu nerwowego
8. Ruchliwość pobudza sceptycyzm, cynizm i awersję do innowacji
9. Ruchliwość zmniejsza intymność i zwiększa psychospołeczną izolację i
samotność jednostek – ruchliwość i samobójstwa – ruchliwość i pogoń za
uciechami życia – ruchliwość i niepokój psychiczny
10. Ruchliwość przyczynia się do rozkładu moralności
Przypisy do rozdziału dwudziestego pierwszego
Rozdział XXII Wpływ ruchliwości na procesy społeczne i organizację
1. Pod pewnymi warunkami ruchliwość sprzyja lepszej i bardziej adekwatnej dystrybucji
społecznej jednostek niż ta, która występuje w społeczeństwie nieruchliwym
2. Ruchliwość sprzyja dobrobytowi ekonomicznemu oraz szybszemu postępowi społecznemu
3. Ruchliwość i porządek społeczny
4. Ruchliwość, długowieczność i ciągłość kompleksu kulturowego
5. Ruchliwość sprzyja atomizacji i dyfuzji solidarności oraz antagonizmów
6. Ruchliwość sprzyja wzrostowi indywidualizmu, a dalej mętnemu kosmopolityzmowi i
kolektywizmowi Przypisy do rozdziału dwudziestego drugiego
Indeks osób
542 strony, Format: 17.0x24.0cm, oprawa twarda
