Prezentowana pozycja jest pierwszym opracowaniem monograficznym,
omawiającym kompleksowo reżim zgrupowań spółek w prawie handlowym.
Na wstępie poddano analizie najważniejsze instrumenty stosowane w grupach
spółek w wiodących porządkach prawa obcego. Dyskurs prawnoporównawczy ukazuje
podstawowe metody regulacji i węzłowe problemy grup spółek. Część druga jest
poświęcona status quo polskiego prawa zgrupowań. Wobec niewykształcenia odrębnego
zespołu przepisów skierowanego do holdingów, skoncentrowano się na zbadaniu wybranych
instytucji „powszechnego” prawa spółek, determinujących reżim prawny w
zgrupowaniach.
Przedmiotem zainteresowania są m.in.:
- problem sposobu rozumienia interesu spółki uczestniczącej w grupie spółek,
- standardy ochronne w zgrupowaniach, przede wszystkim obowiązek lojalności,
zasada jednakowego traktowania udziałowców i system ochrony majątku spółek
kapitałowych,
- zabieg relatywizacji zasady prawnej odrębności spółki wobec wspólnika
dominującego,
- regulacja przejęcia kontroli nad spółką publiczną.
W końcowej części monografii podjęto próbę wypracowania założeń modelu
polskiego prawa grup spółek. Poddano analizie przedłożone projekty legislacyjne oraz
przedstawiono autorską propozycję de lege ferenda.
Spis treści:
Przedmowa . XIII
Wykaz skrótów. XIX
Literatura . XXIX
Część pierwsza. Przegląd instrumentów prawa zgrupowań spółek w
ujęciu prawnoporównawczym. 1
Rozdział I. Wprowadzenie do problematyki prawa grup spółek. 3
Rozdział II. Systemowa analiza wybranych instrumentów prawnych w
zgrupowaniach spółek. 15
§ 1 Przegląd najważniejszych instrumentów regulacyjnych w zgrupowaniach spółek . 15
I Instrumenty „powszechnego” prawa spółek . 15
II Instrumenty prawa grup spółek sensu stricto . 22
1 Systematyzacja instrumentów prawa grup spółek . 22
2 Jawność w zgrupowaniu . 23
3 Prawo odkupu i wykupu praw udziałowych . 26
A Wprowadzenie . 26
B Prawo odkupu . 27
C Prawo przymusowego wykupu . 35
4 Umowy koncernowe . 38
A Wprowadzenie . 38
B Charakterystyka umów o dominację i odprowadzanie . zysku . 42
C Instrumenty ochronne w związku z zawarciem umowy koncernowej . 47
D Podsumowanie . 51
5 Obowiązek kompensaty uszczerbku poniesionego . przez spółkę zależną . 52
6 Odpowiedzialność odszkodowawcza za działanie . na szkodę spółki zależnej i
doprowadzenie do jej . unicestwienia . 60
7 Odpowiedzialność za zaniechania na przedpolu upadłości . spółki . 69
A Uwagi ogólne . 69
B Prawo angielskie. 69
C Prawo francuskie i belgijskie 73
D. Stanowisko Forum Europaeum Corporate Group Law . 74
E. Pozostałe uwagi . 76
8. Odpowiedzialność przebijająca . 79
A. Uwagi ogólne. 79
B. Prawo amerykańskie . 80
C. Prawo angielskie . 90
D. Prawo niemieckie . 92
9. Koncepcja interesu grupy spółek . 97
A. Uwagi wprowadzające . 97
B. Prawo francuskie . 99
C. Stanowisko Forum Europaeum Corporate Group Law . 102
D. Prawo włoskie . 106
E. Prawo angielskie . 113
F. Inne systemy prawne . 114
10. Rewizja szczególna w zgrupowaniach . 114
§ 2. Model rozwiązywania problemów grup spółek przy pomocy ogólnych instrumentów
prawa spółek na przykładzie prawa amerykańskiego . 117
I. Uwagi wprowadzające . 117
II. Transakcje między podmiotem dominującym a spółką zależną . 120
III. Zbycie kontrolnego pakietu akcji . 124
IV. Przymusowy wykup akcji . 126
V. Podwyższone standardy lojalności w spółkach zamkniętych . 128
§ 3. Podsumowanie analizy modeli regulacyjnych grup spółek . 131
I. Interes spółki, interes grupy spółek oraz interes akcjonariuszy jako wyznaczniki
modeli regulacyjnych grup spółek . 131
II. Koncepcja interesu grupy spółek jako pożądany instrument regulacyjny grup spółek
. 139
Część druga. Instytucje prawa spółek jako narzędzia regulacyjne
zgrupowań w prawie polskim. 143
Rozdział III. Problem interpretacji pojęcia interesu spółki. 145
§ 4. Interpretacja pojęcia interesu spółki jako punkt wyjścia dla analizy prawa grup
spółek . 145
§ 5. „Akcesoryjność” czy „autonomia” pojęcia interesu spółki? . 152
§ 6. Interes wspólników a interes otoczenia spółki. 165
I. Teza o prymacie interesów wspólników . 165
II. Przegląd stanowisk doktryny i orzecznictwa . 174
§ 7. Interes spółki między zasadą rządów większości a ochroną mniejszości . 180
§ 8. Obowiązek funkcjonariuszy działania w interesie spółki a reprezentacja
zróżnicowanych interesów w organach spółek . 183
§ 9. Interes spółki: perspektywa krótko- czy długoterminowa? . 188
§ 10. Pojęcie interesu spółki w prawie Unii Europejskiej, standardach OECD i wybranych
systemach prawa obcego . 196
I. Prawo unijne . 196
II. Zasady Ładu Korporacyjnego OECD . 199
III. Prawo niemieckie . 200
IV. Prawo angielskie . 204
V. Prawo amerykańskie . 209
§ 11. Podsumowanie sporu co do interpretacji pojęcia interesu spółki . 214
§ 12. Interpretacja pojęcia interesu spółki należącej do zgrupowania . 220
Rozdział IV. Dominacja, zależność i powiązanie w prawie spółek
kapitałowych. 229
§ 13. Funkcja kryteriów dominacji/zależności i powiązania . 229
§ 14. Konstrukcja stosunków dominacji/zależności i powiązania . 234
I. Uwagi wprowadzające . 234
II. Stosunek dominacji/zależności . 236
1. Przegląd przesłanek dominacji/zależności . 236
2. Kryterium unii personalnej w organach . 239
3. Kryterium wywierania decydującego wpływu . 246
4. Kryterium dysponowania większością głosów w zarządzie . 250
§ 15. Podsumowanie . 251
Rozdział V. Umowy koncernowe: problem regulacji art. 7 KSH. 253
§ 16. Uwagi wprowadzające . 253
§ 17. Umowy o zarządzanie i przekazywanie zysku a ład korporacyjny spółek
kapitałowych . 258
§ 18. Instrumenty ochronne w związku z zawieraniem umów koncernowych . 265
§ 19. Umowy koncernowe w prawie bankowym (wzmianka) . 272
§ 20. Podsumowanie . 274
Rozdział VI. Obowiązek lojalności w spółkach kapitałowych. 275
§ 21. Obowiązek lojalności jako konstrukcyjny składnik stosunku spółki . 275
§ 22. Charakterystyka intensywności więzi lojalnościowych w spółkach kapitałowych i
zgrupowaniach spółek . 289
§ 23. Obowiązek lojalności wspólników i akcjonariuszy mniejszoś-ciowych . 293
§ 24. Obowiązek lojalności wspólników a obowiązek lojalności funkcjonariuszy
spółek . 298
§ 25. Skutki naruszenia obowiązku lojalności . 302
§ 26. Teza negująca obowiązek lojalności akcjonariuszy i jej krytyka . 309
§ 27. Konkretyzacja obowiązku lojalności w orzecznictwie sądowym . 313
I. Uwagi wprowadzające . 313
II. Wypłata dywidendy i transakcje pozakorporacyjne między spółką a wspólnikiem .
314
III. Likwidacja spółki . 315
IV. Wyłączenie prawa poboru . 316
V. Odwołanie członka rady nadzorczej i zmiana liczebności rady nadzorczej . 319
VI. Obowiązek współdziałania wspólników . 321
VII. Sfera działań pozakorporacyjnych wspólników (w tym prowadzenie działalności
konkurencyjnej i wykorzystywanie korporacyjnych szans) . 322
VIII. Obowiązek lojalności spółki wobec wspólników . 326
§ 28. Podsumowanie . 331
Rozdział VII. Zasada jednakowego traktowania wspólników i akcjonariuszy.
337
§ 29. Umiejscowienie zasady jednakowego traktowania wspólników w systemie prawa
spółek kapitałowych . 337
§ 30. Istota mechanizmu ochronnego jednakowego traktowania wspólników . 350
§ 31. Zasada jednakowego traktowania wspólników a odstępstwa od zasady
proporcjonalności . 357
§ 32. Wpływ zasady jednakowego traktowania wspólników na stosunki w zgrupowaniach .
366
I. Typologia najczęstszych naruszeń zasady jednakowego traktowania . 366
II. Transakcje pozakorporacyjne między spółką a dominującym wspólnikiem . 367
III. Czynności dotyczące kapitalizacji spółki . 375
1. Wyłączenie prawa poboru i prawa pierwszeństwa . 375
2. Nabywanie i umorzenie własnych praw udziałowych oraz obniżenie kapitału
zakładowego . 377
3. Podział zysku . 380
§ 33. Skutki naruszenia zasady jednakowego traktowania wspólników . 382
Rozdział VIII. System ochrony majątku spółek kapitałowych. 383
§ 34. Reguły ochrony majątku spółki jako instrument prawa zgrupowań spółek . 383
§ 35. Założenia ochrony majątku spółek kapitałowych . 388
I. Ochrona majątku wkładowego i zasady dysponowania nadwyżką bilansową . 388
II. Ochrona majątku spółki w stosunkach pozakorporacyjnych między spółką a
udziałowcami . 396
1. Uwagi wprowadzające . 396
2. Nakaz obiektywnej ekwiwalentności świadczeń w stosunkach pozakorporacyjnych . 398
3. Czynności surogacji aktywów spółki . 407
A. Reguły utrzymania kapitału zakładowego . 407
B. Reguły pokrycia kapitału zakładowego . 412
C. Ukryte aporty . 414
D. Dyskurs prawnoporównawczy . 417
4. Stan prawny w spółce z o.o. . 421
III. Zakaz uszczuplenia pokrycia kapitału zakładowego spółki z o.o. . 422
1. Zakaz uszczuplenia pokrycia kapitału zakładowego a zakaz zwrotu wkładów . 422
2. Interpretacja zakresu obowiązywania art. 189 § 2 KSH . 425
3. Ratio obowiązywania zakazu uszczuplenia pokrycia kapitału zakładowego . 436
IV. Skutki naruszenia reguł ochrony majątku spółki . 439
1. Sankcja nieważności czynności . 439
2. Obowiązek zwrotu bezprawnych wypłat . 445
A. Roszczenia spółki . 445
B. Dobra wiara akcjonariusza . 448
C. Roszczenia wspólników i akcjonariuszy . 451
3. Odpowiedzialność subsydiarna wspólników spółki z o.o. . 451
4. Odpowiedzialność członków organów . 454
5. Przedawnienie roszczeń . 456
§ 36. Perspektywy reformy systemu ochrony majątku spółek kapitałowych . 457
I. Krytyka instytucji kapitału zakładowego . 457
II. Projekt reformy struktury majątkowej spółki z o.o. . 460
1. Wprowadzenie . 460
2. Test bilansowy . 461
3. Test wypłacalności . 463
4. Nakaz ekwiwalentności świadczeń w stosunkach pozakorporacyjnych . 464
5. Obowiązek tworzenia rezerwy na pokrycie przyszłych strat . 465
6. Obowiązek sygnalizacji znacznej straty i zagrożeń wypłacalności . 467
7. Zakaz uszczuplenia pokrycia kapitału zakładowego . 469
8. Podsumowanie . 470
Rozdział IX. Problematyka pominięcia prawnej odrębności spółki.
473
§ 37. Uwagi wprowadzające . 473
§ 38. Zasada prawnej odrębności spółek kapitałowych . 476
§ 39. Podstawy pominięcia prawnej odrębności spółek kapitałowych . 480
I. Ustawowe instrumenty relatywizacji prawnej odrębności spółki . 480
1. Instrumenty prawa grup spółek . 480
2. Instrumenty przypisania działań . 483
II. Nadużycie bądź obejście prawa . 484
III. Celowościowa wykładnia przepisów prawa oraz postanowień umów . 490
IV. Pominięcie prawnej odrębności spółki – studium przypadku . 497
§ 40. Problem odpowiedzialności przebijającej . 501
I. Uwagi ogólne . 501
II. Typologia przypadków rodzących problem odpowiedzialności przebijającej . 503
1. Dominacja nad spółką . 503
2. Niedokapitalizowanie spółki . 505
3. Pomieszanie sfer bądź majątków . 508
§ 41. Odpowiedzialność odszkodowawcza i inne instrumenty jako surogat
odpowiedzialności przebijającej . 511
I. Odpowiedzialność odszkodowawcza . 511
II. Skarga pauliańska . 517
§ 42. Podsumowanie . 519
Rozdział X. Regulacja przejęcia kontroli nad spółką publiczną.
521
§ 43. Wprowadzenie . 521
§ 44. Obowiązkowa oferta . 527
I. Standardy Trzynastej Dyrektywy o ofertach przejęcia . 527
II. Standardy ustawy o ofercie publicznej . 529
1. „Dwustopniowy” model obowiązkowej oferty . 529
2. Pozostałe uwagi . 538
§ 45. Standardy postępowania zarządu spółki-celu wobec oferty przejęcia . 540
I. Pojęcie wrogiego przejęcia spółki . 540
II. Przegląd reaktywnych środków obrony przed przejęciem . 543
III. Przepisy określające standard postępowania członka zarządu oraz ich kontekst
regulacyjny 547
1. Prawo polskie . 547
2. Prawo unijne . 549
IV. Następstwa wadliwej transpozycji Trzynastej Dyrektywy do prawa polskiego . 551
V. Stosunek kompetencji walnego zgromadzenia i zarządu w związku ze stosowaniem
środków obrony przed przejęciem . 554
VI. Standardy postępowania członków zarządu . 557
1. Konflikty interesów akcjonariuszy i zarządców . 557
2. Konflikty interesów akcjonariuszy i pracowników . 565
VII. Stanowisko zarządu wobec oferty przejęcia . 569
VIII. Wpływ planowanej zmiany ustawy o ofercie publicznej na standardy postępowania
zarządu . 571
Część trzecia. Perspektywy prawa zgrupowań spółek .
573
Rozdział XI. W poszukiwaniu modelu polskiego prawa grup spółek. 575
§ 46. Wprowadzenie . 575
§ 47. Projekty prawa grup spółek i ich ocena . 580
I. Projekt Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego . 580
1. Główne założenia projektu . 580
2. Problem ochrony wspólników mniejszościowych i wierzycieli . 581
3. Kodyfikacja koncepcji interesu grupy spółek . 586
4. Definicja grupy spółek . 590
5. Umowy koncernowe . 593
II. Projekt Ministerstwa Gospodarki 594
1. Założenia ogólne . 594
2. Ocena modelu regulacyjnego projektu . 595
3. Granice dopuszczalności powoływania się na interes zgrupowania spółek . 600
4. Wnioski . 601
§ 48. Polskie prawo grup spółek – wnioski de lege ferenda . 603
I. Perspektywy przyjęcia regulacji grup spółek w Unii Europejskiej . 603
II. Proponowane założenia przyszłej regulacji grup spółek . 610
1. Główne kierunki zmian 610
A. Zasadność recypowania koncepcji interesu grupy spółek . 610
B. Zasadność podniesienia standardu ochrony wspólników mniejszościowych i wierzycieli
. 620
2. Definicja grupy spółek i ujawnienie przynależności do grupy . 626
3. Kodyfikacja pojęcia interesu spółki i koncepcji interesu grupy spółek . 628
4. Obowiązki sprawozdawcze w grupie spółek . 634
5. Instrumenty ochrony wspólników i akcjonariuszy mniejszościowych . 637
6. Instrumenty ochrony wierzycieli . 642
Zakończenie. 645
Indeks rzeczowy. 651
658 stron
- 
- 
- 
- 
- 
-