Nauka Technika Społeczeństwo
Podejścia i koncepcje metodologiczne, wyzwania innowacyjne i ewaluacyjne
Problematyka określana na Zachodzie, zwłaszcza w Stanach Zjednoczonych, mianem
„nauka – technika – społeczeństwo” (STS – Science, Technology, Society) nigdy
na dobre nie zagnieździła się w Polsce ani w badaniach naukowych, ani w świadomości
decydentów i obywateli. Chyba m.in. dlatego, iż niejako z natury jest to dziedzina
interdyscyplinarna (a u nas mimo ciągłego podkreślania wagi interdyscyplinarności
panuje wobec niej awersja). Niezbędna wiedza o technice i naukach ścisłych nie jest
„w posiadaniu” przedstawicieli nauk społecznych i humanistycznych, którzy od niej
stronią i mówią: „zostawmy problemy techniki inżynierom”, podczas gdy problematyka
STS zahacza – i to mocno – o problemy polityki, edukacji, transferu techniki,
inwestycji czy nakładów na B+R. Dodatkowym powodem takiego stanu rzeczy jest brak
dostatecznie rozwiniętego społeczeństwa obywatelskiego, potrafiącego artykułować, i
to rozsądnie (naukowo, a nie przez akty protestu) swoje obawy i lęki związane z
ryzykiem technicznym. Ponadto najczęściej zamiast „poinformowanej” debaty
publicznej, opartej na publicznych przesłuchaniach i niezależnych ekspertyzach (np. na
wzór duńskich „consensus conferences”), nasze krajowe debaty mają charakter
polityczno-moralny, światopoglądowy czy partyjny.
Negatywnym skutkiem niewiary w naukę i technikę oraz niemocy w ich rozwoju i
stymulowaniu jest w Polsce małe zainteresowanie społeczne problematyką „nauki,
techniki i społeczeństwa”. Czy nastąpi jakieś polityczne i obywatelskie przebudzenie
i skierowanie potencjału ludzkiego na tory nowoczesnej modernizacji (jesteśmy w niej
dopiero w połowie drogi)? Problematyka „nauka – technika – społeczeństwo” jest
coraz ważniejsza, zwłaszcza we współczesnej cywilizacji szybkości i globalnej
konkurencji, a także ryzyk, zagrożeń, chaosu i niespodzianek.
Książka pokazuje złożoność problematyki STS oraz rozmaite – dawniejsze i
nowe – podejścia. Niektóre teksty były dyskutowane i prezentowane na konferencjach.
Autorzy sądzą, że ich zebranie i przedstawienie szerszej publiczności może zachęcić
do dyskursu nt. relacji człowiek – technika.
Spis treści:
Lech W. Zacher
Wprowadzenie
CZĘŚĆ I. NAUKA - TECHNIKA - SPOŁECZEŃSTWO: PODEJŚCIE I KONCEPCJE
METODOLOGICZNE
Lech W. Zacher
Relacja technika - społeczeństwo jako przedmiot badań i ewaluacji
Czesław Cempel
Mój ogląd świata - ewolucja, inwolucja i cykle rozwoju
Jan Kozłowski
Złożoność i zasady systemowe a opis rozwoju społeczeństw w cywilizacji
naukowo-technicznej
Jacek F. Mączyński
Teoria samozapłonu i wybuchu w zastosowaniu do procesów socjo-politycznych
Jerzy Hubert
Rozwój społeczny i indywidualny człowieka w ujęciu synergetyki. Wpływ
techniki
Andrzej P. Wierzbicki
Technika a zmiana episteme: skutki rewolucji informacyjnej w pojmowaniu świata
Loet Leydesdorff
Potrójna spirala powiązań między uniwersytetem, przemysłem i rządem jako
źródło transepistemel
CZĘŚĆ II. NAUKA-TECHNIKA-INNOWACJE
Ladislav Tondl
Genetyczne wyekwipowanie działalności naukowej oraz innowacyjnej
Michael Maccoby
Innowatorzy i liderzy techniczni w działaniu
Richard Sclove
Nauka sp. z o.o. czy nauka dla każdego?
Arie Rip i Barend J.R. van der Meulen
Postmodernistyczny system badań naukowych
Karol I. Pelc
Globalna konsolidacja sieci badawczych i innowacyjnych
CZĘŚĆ III. NAUKA - CZŁOWIEK - PRZYSZŁOŚĆ
Lech W. Zacher
Technika a cele ludzkie i społeczne
Karol I. Pelc
Wielowymiarowy model techniki oparty na teorii Adama Smitha
Lech W. Zacher
Technika - człowiek: niesymetryczna koewolucja
Andrew Targowski
Ewolucja techniki i związane z nią nadzieje w społeczeństwie XXI wieku -
podejście cywilizacyjne
Wiesław Sztumski
Od homo rationalis do homo desipio i homo sibi destruens
CZĘŚĆ IV. EWALUACJA TECHNIKI - PROBLEMY I WYZWANIA
Lech W. Zacher
Ocena techniki i jej skutków jako wyzwanie dla polityki
Joseph F. Coates, Vary T. Coates
Wartościowanie techniki w społeczności biznesu w Stanach Zjednoczonych Ameryki
Andrzej Kiepas
Wartościowanie techniki jako proceduralna metoda rozwiązywania konfliktów
434 strony, B5, oprawa miękka
