Kultura, ciało, (nie)jedzenie Terapia
perspektywa narracyjno-konstrukcjonistyczna w zaburzeniach odżywiania
Jest więc zasługą autorki, że przedstawia Czytelnikom
pracę nie tylko nowoczesną i erudycyjną, lecz także taką, która opisuje zjawisko
zaburzeń jedzenia wielowymiarowo, czy – by odwołać się do metafory cytowanego przez
Barbarę Józefik Michaela White’a - poprzez ukazanie szerokiego krajobrazu.
Być może jednak najważniejszą częścią pracy są
uwagi autorki o praktyce terapeutycznej. Perspektywa konstrukcjonizmu społecznego, a
więc spojrzenie, które wydaje się najbardziej zasadne w odniesieniu do zjawiska
pozostającego „na styku natury i kultury”, jest – jak łatwo się może Czytelnik
przekonać – znana Barbarze Józefik z codziennej pracy z pacjentkami. To sprawia, że
uwagi autorki mogą być ważne dla psychoterapeutów szukających skutecznych metod.
Warto tu podkreślić, że spojrzenie autorki na zagadnienia terapeutyczne dalekie jest od
ortodoksji, co wzmacnia wiarygodność jej refleksji. Autorka opisuje praktykę
postępowania terapeutycznego w ramach głównych dyskursów: psychoanalitycznego,
systemowego, poznawczego oraz feministyczno-genderowego, modelowi narracyjnemu zaś
poświęca najwięcej uwagi, wskazując, że ta właśnie perspektywa jest szczególnie
inspirująca.
Z recenzji prof. dr. hab. n. med Bogdana de Barbaro
Prezentowana książka ma na celu zarysowanie kulturowego tła istotnego dla rozumienia
znaczeń, których ciało jest nośnikiem, opisanie wielości dyskursów, w ramach
których można interpretować zaburzenia jedzenia, w tym dyskursu narracyjnego, oraz,
spójnie do tego ostatniego, przedstawienie założeń narracyjnej terapii anoreksji i
bulimii.
Opisanie dyskursów ciała i jedzenia wydaje się szczególnie ważne dla poszerzenia
rozumienia zjawiska podejmowania diety, ograniczania jedzenia i rozwoju zaburzeń
odżywiania. Ma także znaczenie w procesie leczenia. Może być więc przydatne zarówno
dla tych, którzy utożsamiają się z perspektywą kliniczną, psychoterapeutyczną, jak
i dla badaczy wrażliwych na kontekst kulturowy czy osób zainteresowanych konstruowaniem
projektów prewencyjnych.
Ze wstępu autorki
Dr hab. n. hum. Barbara Józefik jest psycholożką kliniczną,
psychoterapeutką i superwizorką psychoterapii Polskiego Towarzystwa Psychiatrycznego i
Polskiego Towarzystwa Psychologicznego. Kieruje Ambulatorium Terapii Rodzin oraz
Pracownią Psychologii i Psychoterapii Systemowej Kliniki Psychiatrii Dzieci i Młodzieży
Katedry Psychiatrii Uniwersytetu Jagiellońskiego Collegium Medicum.
Jest autorką licznych publikacji z dziedziny terapii rodzin, problematyki rodzinnej i
zaburzeń odżywiania; współzałożycielką Sekcji Naukowej Terapii Rodzin Polskiego
Towarzystwa Psychiatrycznego; autorką szkoleń podyplomowych z zakresu terapii
systemowej, współautorką i kierowniczką programu przygotowującego do uzyskania
certyfikatu psychoterapeuty; członkinią European Family Therapy Association i American
Family Therapy Academy.
Wprowadzenie 7
Część I. Kultura, ciało, jedzenie
1. Kultura ponowoczesna 17
2. Ciało 25
2.1. Perspektywa socjologiczno-feministyczno-genderowa 25
2.1.1. Dyskurs idealnego ciała 27
2.1.2. Ciało a tożsamość 30
2.1.3. Dieta 34
2.1.4. Ciało kobiety społecznie konstruowane 38
2.1.5. Medykalizacja kobiecego ciała 42
2.1.6. Płeć kulturowa 44
2.2. Problematyka ciała – perspektywa psychologiczna 46
2.2.1. Ja cielesne 46
2.2.2. Ja cielesne a zaburzone więzi wczesnodziecięce 49
2.2.3. Ciało dojrzewających dziewcząt 52
2.3. Podsumowanie 56
3. Dyskursy jedzenia 59
3.1. Więź 60
3.2. Poczucie bezpieczeństwa, miłość i troska 62
3.3. Przyjemność i pocieszanie 63
3.4. Złość, kontrola i hierarchia 64
3.5. Definiowanie kobiecości 65
3.6. Przynależność do wspólnoty i świętowanie 66
3.7. Indywiduacja i tożsamość 67
3.8. Status społeczny i sposób spędzania czasu 68
3.9. Podsumowanie 68
Część II. Zaburzenia jedzenia. Terapia
4. Historyczne interpretacje ograniczania jedzenia i nadmiernego jedzenia
73
4.1. Ograniczanie jedzenia w dyskursie religijnym 74
4.1.1. Dyskurs ascezy 74
4.1.2. Dyskurs opętania 76
4.2. Dyskurs paranaturalnych możliwości i wyczynu 78
4.3. Dyskurs strajku głodowego 79
4.4. Ograniczanie jedzenia i nadmierne jedzenie – dyskurs medyczny 80
4.4.1. Historyczne medyczne ujęcie głodzenia się i anoreksji 80
Anoreksja jako objaw chorób somatycznych 81
Wyodrębnienie anoreksji jako syndromu 82
Anoreksja w dyskursie psychiatrycznym 83
4.4.2. Historyczne medyczne ujęcie problematyki nadmiernego jedzenia 84
Wczesne ujęcie bulimii i pojęcie kynorexia 85
Nadmierne jedzenie w koncepcjach nowożytnych 86
4.5. Podsumowanie 89
5. Wybrane współczesne interpretacje ograniczania jedzenia i nadmiernego
jedzenia 93
5.1. Anoreksja i bulimia psychiczna w aktualnej klasyfi kacji psychiatrycznej 93
5.1.1. Czynniki ryzyka 97
5.1.2. Czynniki spustowe 100
5.1.3. Czynniki podtrzymujące 101
5.1.4. Rozpowszechnienie i rokowanie 103
5.2. Anoreksja i bulimia w dyskursie psychoanalitycznym 105
5.3. Anoreksja i bulimia w dyskursie systemowym 108
5.4. Anoreksja i bulimia w dyskursie poznawczym 110
5.5. Anoreksja i bulimia w dyskursie feministyczno-genderowym 111
5.6. Podsumowanie 116
6. Anoreksja i bulimia psychiczna w ujęciu narracyjnym 121
6.1. Pespektywa narracyjna 121
6.2. Narracyjne praktyki terapeutyczne 125
6.2.1. Nowe znaczenia i metafory 125
6.2.2. Proces terapii, rozumienie zmiany 127
6.2.3. Relacja terapeutyczna, osoba terapeuty 128
6.3. Terapia narracyjna Michaela White’a i Davida Epstona 131
6.3.1. Opowieść osoby w kontekście terapeutycznym 133
6.3.2. Proces eksternalizacji 135
6.3.3. Nazwanie problemu 136
6.3.4. Badanie kontekstu: dekonstrukcja 137
6.3.5. Personifikacja problemu 138
6.3.6. Badanie historii problemu i relacji osoby z problemem 138
6.3.7. Wyjątki i poszukiwanie opowieści alternatywnych 139
6.3.8. Wzmacnianie alternatywnej opowieści 140
6.3.9. Rytuały i ceremonie kończące 142
6.4. Anoreksja i bulimia psychiczna w dyskursie narracyjnym 144
6.4.1. Anoreksja i bulimia jako opowieść dominująca a konteksty zgłoszenia na terapię
146
6.4.2. Identyfikacja i nazwanie problemu: narracja pacjenta, rodziny i terapeuty.
Doświadczenia własne 147
6.4.3. Proces terapii narracyjnej 153
6.5. Podsumowanie 158
7. Uwagi końcowe 161
Bibliografia 165
Indeks rzeczowy 181
Indeks nazwisk 185
190 stron, Format: 16.0x23.5cm, oprawa miękka
- 
- 
- 
- 
- 
-