Mózgowe podłoże rozpoznawania ekspresji emocjonalnej
Książka ma charakter wnikliwego empirycznego studium zagadnienia mózgowego
mechanizmu percepcji twarzy wyrażającej emocje.
Twarz jako obiekt percepcji ma wyjątkowy status w otoczeniu człowieka. Jej
wyjątkowość sprawia, że opis i wyjaśnienie procesu przetwarzania złożonych
informacji, które zawiera twarz, są szczególnie ważnym wyzwaniem badawczym.
Autor podjął to wyzwanie, ukazując czytelnikowi skomplikowaną drogę dochodzenia
do wyników badawczych i ich interpretacji w kategoriach teoretycznych.
Na rynku wydawniczym pojawia się wiele publikacji, w których tajniki ludzkiej
psychiki wyjaśnia się funkcjami mózgu. Ten trudny do przecenienia nurt dociekań bywa
spłycany przez autorów wyznających naiwny redukcjonizm. Książka Eligiusza Wronki
zawiera racjonalny i realny status badań nad mózgowym podłożem zjawisk psychicznych.
Czytelnik otrzyma swoiste antidotum na zbyt uproszczone, popularne w obiegu publicznym, a
nawet w środowisku akademickim, poglądy na problemy neuronauki poznawczej.
Z recenzji wydawniczej prof. dr. hab. Jana Kaisera
Autor pracy jest doktorem psychologii i pracuje jako adiunkt w Zakładzie
Psychofizjologii Instytutu Psychologii UJ. Odbył staże naukowe w Instytucie Psychologii
Uniwersytetu w Nijmegen. Jest członkiem Society for Psychophysiological Research (SPR).
Jego podstawowe zainteresowania badawcze koncentrują się na zagadnieniach związanych z
procesami percepcji twarzy oraz funkcjonowaniem mechanizmu uwagi i jej wpływu na przebieg
procesów percepcyjnych.
Wprowadzenie 9
Rozdział 1. Twarz jako obiekt specjalny 13
1.1. W jakim stopniu twarz jest obiektem specjalnym? 14
1.1.1. Skutki uszkodzeń mózgu 15
1.1.2. Obserwacje zachowań noworodków i niemowląt 18
1.1.3. Dane behawioralne i psychofi zjologiczne zebrane u dorosłych 21
Rozdział 2. Teoretyczne modele procesów przetwarzania twarzy 23
2.1. Model Bruce i Younga 24
2.2. Model Haxby’ego i jego współpracowników 28
2.2.1. Mózgowa lokalizacja elementów systemu przetwarzania twarzy 30
2.2.1.1. Podstawowy system przetwarzania twarzy 30
2.2.1.2. Rozszerzony system przetwarzania twarzy 34
Ukierunkowanie wzroku i mechanizmu uwagi 35
Ekspresja emocjonalna 37
Czytanie z ruchu ust 40
2.2.1.3. Jeszcze bardziej rozszerzony system przetwarzania twarzy 41
2.3. Koncepcja przetwarzania konfi guracyjnego 43
2.4. Podsumowanie 47
Rozdział 3. Kontrowersje dotyczące modelu Haxby’ego 49
3.1. Jaką rolę pełni zakręt wrzecionowaty? Isabel Gauthier vs Nancy Kanwisher 50
3.2. Separacja anatomiczna i funkcjonalna czy jeden system?
Andrew Calder i Andrew Young vs James Haxby 54
3.3. Podsumowanie 58
Rozdział 4. Elektrofizjologiczne korelaty przetwarzania twarzy 61
4.1. Charakterystyka komponentu N170 64
Mózgowe źródło komponentu N170 64
Efekt inwersji twarzy a komponent N170 65
Komponent N170 u pacjentów z prozopagnozją 67
Znaczenie funkcjonalne komponentu N170 68
4.2. Charakterystyka komponentu P1 73
4.3. Charakterystyka komponentów AP oraz EPN 75
Rozdział 5. Jak system nerwowy przetwarza ekspresję emocjonalną? 77
5.1. Elementy systemu analizującego mimikę emocjonalną 79
Części kory mózgowej zaangażowane w analizę ekspresji emocjonalnej 79
Części układu limbicznego zaangażowane w analizę ekspresji emocjonalnej 81
5.2. Jak szybko pojawia się efekt ekspresji emocjonalnej? 85
Obszary kory potylicznej – komponent P1 86
Obszary kory skroniowej – komponent N170 87
Obszary kory czołowej – komponent AP 88
Ciało migdałowate 89
5.3. Czy mimika emocjonalna może zostać zarejestrowana poza świadomością? 90
Paradygmat poprzedzania z maskowaniem wstecznym 91
Badania grupy Morrisa 92
Aktywacja ciała migdałowatego w warunkach przetwarzania nieświadomego 95
Badania z wykorzystaniem rejestracji ERP 99
5.4. Jak uwaga wpływa na przetwarzanie ekspresji emocjonalnej? 101
5.4.1. Wpływ uwagi na przetwarzanie ekspresji emocjonalnej – badania wykorzystujące
techniki neuroobrazowania 102
Eksperyment Patrika Vuilleumiera i jego współpracowników (2001) 103
Eksperyment Luiza Pessoa i jego współpracowników (2002) 104
Eksperyment Adama Andersona i jego współpracowników (2003) 105
Eksperyment Laetitii Silvert i jej współpracowników (2007) 107
Eksperyment Th omasa Straube i jego współpracowników (2004) 108
Podsumowanie 109
5.4.2. Wpływ uwagi na przetwarzanie ekspresji emocjonalnej – badania wykorzystujące
rejestrację ERP 110
Eksperymenty Martina Eimera i jego współpracowników 110
Uwaga dowolna czy mimowolna? 112
5.5. Podsumowanie 115
Rozdział 6. Wpływ uwagi na przetwarzanie ekspresji emocjonalnej –
eksperymenty 1–3 119
6.1. Opis metody wykorzystanej w badaniach 121
Ogólna charakterystyka uczestników eksperymentów 121
Materiał bodźcowy i procedury eksperymentalne 122
Rejestracja elektroencefalograficzna i analiza danych 122
6.2. Eksperyment 1 125
6.2.1. Opis metody 125
Osoby badane i procedura eksperymentalna 125
6.2.2. Opis wyników 126
Wyniki behawioralne 126
Wyniki elektrofizjologiczne 127
6.2.3. Dyskusja wyników uzyskanych w eksperymencie 1 129
Komponent N170 132
Komponent AP 133
Komponent EPN 135
Podsumowanie uzyskanych wyników 136
6.3. Analiza lokalizacyjna efektów obserwowanych w eksperymencie 1 138
6.3.1. Opis metody 140
sLORETA – Standardized Low Resolution Electromagnetic Tomography 140
6.3.2. Opis wyników 141
Wyniki elektrofi zjologiczne 141
Wyniki analizy lokalizacyjnej – sLORETA 142
6.3.3. Dyskusja wyników uzyskanych w analizie lokalizacyjnej 146
6.4. Eksperyment 2 152
6.4.1. Opis metody 152
Uczestnicy badania i procedura eksperymentalna 152
6.4.2. Opis wyników 154
Wyniki behawioralne 154
Wyniki elektrofizjologiczne 156
6.4.3. Dyskusja wyników uzyskanych w eksperymencie 2 156
Komponent N170 160
Komponent AP 162
Komponent EPN 163
Podsumowanie uzyskanych wyników 164
6.5. Eksperyment 3 165
6.5.1. Opis metody 165
Uczestnicy badania i procedura eksperymentalna 165
6.5.2. Opis wyników 166
Wyniki behawioralne 166
Wyniki elektrofizjologiczne 168
6.5.3. Dyskusja wyników uzyskanych w eksperymencie 3 169
Komponent N170 173
Komponent AP 174
Komponent EPN 175
Rozdział 7. Mimowolne przetwarzanie ekspresji emocjonalnej – eksperymenty
4–8 177
7.1. Eksperyment 4 179
7.1.1. Opis metody 179
Uczestnicy badania i procedura eksperymentalna 179
7.1.2. Opis wyników 181
Wyniki elektrofizjologiczne 181
7.1.3. Dyskusja wyników uzyskanych w eksperymencie 4 182
Komponent EPN 187
Nieświadome przetwarzanie ekspresji emocjonalnej i rola ciała migdałowatego w tym
procesie 188
7.2. Eksperyment 5 190
7.2.1. Opis metody 191
Uczestnicy badania i procedura eksperymentalna 191
7.2.2. Opis wyników 193
Wyniki behawioralne 193
Wyniki elektrofizjologiczne 193
7.2.3. Dyskusja wyników uzyskanych w eksperymencie 5 194
7.3. Eksperyment 6 199
7.3.1. Opis metody 201
Uczestnicy badania i procedura eksperymentalna 201
7.3.2. Opis wyników 202
Wyniki behawioralne 202
Wyniki elektrofizjologiczne 204
7.3.3. Dyskusja wyników uzyskanych w eksperymencie 6 204
Komponent P1 205
Komponent N170 209
Komponent AP 209
Komponent EPN 210
7.4. Eksperyment 7 210
7.4.1. Opis metody 211
Uczestnicy badania i procedura eksperymentalna 211
7.4.2. Opis wyników 212
Wyniki behawioralne 212
Wyniki elektrofizjologiczne 213
7.4.3. Dyskusja wyników uzyskanych w eksperymencie 7 217
Komponent P1 217
Komponent N170 217
Komponent AP 218
Komponent EPN 219
7.5. Eksperyment 8 220
7.5.1. Opis metody 221
Uczestnicy badania i procedura eksperymentalna 221
7.5.2. Opis wyników 221
Wyniki behawioralne 221
Wyniki elektrofizjologiczne 221
7.5.3. Dyskusja wyników uzyskanych w eksperymencie 8 225
Rozdział 8. Podsumowanie 227
8.1. Elektrofizjologiczne korelaty rozpoznawania ekspresji emocjonalnej i ich znaczenie
funkcjonalne 228
Komponent P1 228
Komponent N170 229
Komponent AP 231
Komponent EPN 232
Relacje między poszczególnymi korelatami rozpoznawania ekspresji emocjonalnej 233
Jak system nerwowy analizuje sygnały mimiczne? 236
Literatura cytowana 243
266 stron, Format: 16.5x23.5cm, oprawa miękka
