Między indywidualizmem a kolektywizmem
Jednostka i zbiorowość w literaturze romantycznej
Studium z historii idei
Między indywidualizmem a kolektywizmem. Jednostka a zbiorowość w literaturze
romantycznej
to książka dwuczęściowa: w pierwszej części przedstawiona została
historia idei jako dziedzina i metoda badawcza. Omówiono jej powstanie oraz rozwój za
granicą i w Polsce, a także związek z komparatystyką.
W drugiej części zarysowano problematykę stosunku jednostki do zbiorowości w
literaturze XIX wieku; szczegółowej analizie przy użyciu zaproponowanej metody poddana
została porównawczo twórczość takich pisarzy, jak A. Mickiewicz, Z. Krasiński, M.
Mochnacki, R.W. Emerson, H.D. Thoreau, T. Carlyle, R. Bulwer-Lytton.
Rozdział 1. Wprowadzenie
1.1. Romantyzm i problematyka społeczna. Indywidualizm – elitaryzm – egalitaryzm 9
1.2. Historia idei – literatura – komparatystyka 28
1.2.1. Arthur Lovejoy i początki historii idei 31
1.2.2. Przedmiot i metodologia historii idei Lovejoya 34
1.2.3. Historia idei i nauki humanistyczne 40
1.2.4. Historia idei w Polsce 45
1.2.4.1. Dyscyplina naukowa i jej instytucje 46
1.2.4.2. Historia idei jako kierunek badań 49
1.2.4.3. Warszawska szkoła historyków idei 54
1.2.5. Historia idei i literatura 61
1.2.6. Historia idei i literaturoznawstwo 69
1.2.7. Historia idei i komparatystyka 73
1.2.8. Komparatystyka a historia idei 76
1.2.9. Aktualność (?) historii idei 91
1.3. Literatura i pomijane konteksty. Polski romantyzm – amerykański renesans 93
Rozdział 2. W poszukiwaniu wielkości człowieka. Carlyle, Emerson, Mickiewicz
2.1. Wstęp 101
2.2. O romantycznym heroizmie 120
2.3. Kontekst kształtowania się idei u Carlyle’a, Emersona i Mickiewicza 123
2.4. Analiza idei 135
2.4.1. Panteon bohaterów 135
2.4.2. Źródła mocy wielkich ludzi 147
2.4.3. Wielki człowiek i nieskończoność, wielki człowiek i Absolut 157
2.4.4. Bohater, oddziaływanie i wolność 163
2.4.5. Bohater i społeczeństwo 170
2.4.6. Bohater i historia 179
2.5. Podsumowanie 187
Rozdział 3. Homo politicus i formy życia społecznego. Mochnacki, Thoreau
3.1. Wstęp 193
3.2. Jednostka i wspólnota ludzka 206
3.2.1. Związek jednostki ze wspólnotą 209
3.2.2. Interes jednostki – interes grupy 216
3.2.3. Społeczeństwo a masa 220
3.2.4. Jednostka wybitna na obrzeżach i w centrum wspólnoty ludzkiej 224
3.3. Jednostka a państwo, władza i jej instytucje 227
3.3.1. Instytucje państwa 232
3.3.2. Dobra i zła władza 237
3.3.2.1. Czym jest despotyzm? 239
3.3.2.2. Jaki jest pożądany zakres wolności? 242
3.3.2.3. Demokracja jako rozwiązanie (?) problemu władzy 245
3.3.2.4. Państwo, prawo i obywatel 249
3.3.3. Nieposłuszeństwo wobec państwa, opór przeciw władzy 252
3.3.3.1. Rewolucja jako sposób działania 253
3.3.3.2. Opór bez przemocy – obywatelskie nieposłuszeństwo 257
3.3.3.3. Radykalizm, aktywność, czyn 259
3.4. Podsumowanie 262
Rozdział 4. Nowy (?) wspaniały (?) świat rewolucji. Krasiński, Lytton
4.1. Wstęp 265
4.2. A tolerably faithful reproduction. Parafraza Nie-Boskiej komedii i jej autor 279
4.2.1. W cieniu ojca. Edward Bulwer-Lytton 280
4.2.2. Poeta w służbie Jej Królewskiej Mości 282
4.2.3. O źródłach Orvala 284
4.2.3.1. Oznaki upadku porządku społecznego 284
4.2.3.2. Osric – zarzucony projekt dramatu 288
4.2.3.3. Krasiński w świecie anglojęzycznym 291
4.2.3.4. Orval a Nie-Boska komedia 294
4.2.4. Krytycy o Orvalu 299
4.3. Rewolucja, czyli „odmiana świata” 305
4.3.1. Zapowiedzi rewolucji 306
4.3.1.1. Dom obłąkanych 306
4.3.1.2. Hrabia i Filozof 312
4.3.1.3. Inne zwiastuny rewolucji 315
4.3.2. Panurge i Brutus – dwa bieguny rewolucji 319
4.3.3. Jednostka i rewolucyjny motłoch 326
4.3.3.1. Grupy społeczne i grupy zawodowe w rewolucji 327
4.3.3.2. Miejsce Żydów w rewolucji 330
4.3.3.3. Nowa „arystokracja” rewolucji 333
4.3.4. Rewolucja społeczna – rewolucja ekonomiczna 343
4.4. Stary i nowy porządek świata 347
4.4.1. Zbutwiały świat arystokracji 348
4.4.1.1. Zepsucie arystokratów 348
4.4.1.2. Hrabia Henryk oskarżycielem arystokracji 350
4.4.1.3. Orval i pogłębiona autorefl eksja 353
4.4.2. Jednostka i transcendencja 355
4.4.2.1. Arystokraci i religijność pozorna 355
4.4.2.2. Świat nadprzyrodzony i arystokrata 358
4.4.2.3. Antyreligijność rewolucjonistów 359
4.4.3. Nowy świat, nowy człowiek 362
4.5. Jednostka wobec rewolucji 368
4.5.1. Poeta i widzenie prawdy 369
4.5.2. Dążenie do wielkości 374
4.5.3. Ocalenie 377
4.6. Podsumowanie 379
Zakończenie 385
Bibliografia 401
Indeks nazwisk 419
424 strony, Format: 15.5x24.0cm, oprawa twarda
