Religia i polityka w USA
Faith-based initiatives w okresie prezydentury G.W. Busha
Tematem niniejszego opracowania jest analiza wprowadzonej przez George'a W. Busha
polityki faith-based initiatives, której głównym celem było zwiększenie roli
organizacji religijnych w amerykańskim systemie opieki społecznej.
Stany Zjednoczone Ameryki są krajem wyjątkowym pod wieloma względami, a jedną z
decydujących o tym cech jest specyficzny stosunek do religijności. Ścieranie się
poglądów zwolenników ścisłego rozdziału państwa od Kościoła oraz osób
postulujących większą rolę religii w życiu publicznym przez wieki kształtowało
specyfikę amerykańskiej kultury.
Od połowy lat dziewięćdziesiątych XX wieku jedną z płaszczyzn tej debaty stała
się polityka dotycząca roli religijnych organizacji charytatywnych w opiece społecznej.
Było to związane między innymi z działalnością prawicy religijnej. Polityka faith-based
initiatives nie tylko wpisuje się w skomplikowane relacje państwo-Kościół w
Stanach Zjednoczonych, lecz także jest istotna z punktu widzenia funkcjonowania
amerykańskiego systemu opieki społecznej. Na jej przykładzie łatwiejsze wydaje się
zrozumienie założeń polityki społecznej republikanów, które koncentrują się
wokół dość szeroko zakrojonej decentralizacji i prywatyzacji systemu pomocy
społecznej. Dlatego też w książce polityka faith-based initiatives została
omówiona zarówno w kontekście interpretacji religijnych klauzul I Poprawki do
Konstytucji, jak i reform polityki społecznej.
Paulina Napierała - absolwentka Uniwersytetu Jagiellońskiego, doktor
nauk humanistycznych w zakresie nauk o polityce, pracuje w Instytucie Amerykanistyki i
Studiów Polonijnych UJ. Jej zainteresowania badawcze dotyczą pluralizmu religijnego oraz
relacji państwo-Kościół w USA, a także interakcji między religią a polityką. Była
stypendystką J.F. Kennedy Institute w Berlinie, Instytutu Nauk o Człowieku (IWM) w
Wiedniu oraz Polsko-Amerykańskiej Komisji Fulbrighta, dzięki której swe badania
prowadziła w Boston College i Harvard University.
Wstęp 11
Rozdział I. Relacje państwo – Kościół w USA 21
1. Relacje państwo – Kościół w koloniach amerykańskich 21
2. Geneza wprowadzenia zasady rozdziału państwa od Kościoła w USA 26
2.1. Pierwsze Wielkie Przebudzenie 26
2.2. Racjonalizm, deizm i „religia racjonalna” 27
2.3. Deklaracja Niepodległości 28
2.4. Relacje państwo – Kościół a poglądy Ojców Założycieli 29
3. Rozdział państwa od Kościoła w USA 33
3.1. Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki 33
3.2. I Poprawka 35
4. Spory dotyczące interpretacji religijnych klauzul I Poprawki 38
5. Uczestnicy debaty dotyczącej interpretacji religijnych klauzul I Poprawki 44
5.1. Prawica religijna 46
Rozdział II. Amerykański system opieki społecznej oraz rola organizacji
religijnych w jego tworzeniu i funkcjonowaniu 57
1. Początki amerykańskiego systemu opieki społecznej oraz rola organizacji religijnych
w jego funkcjonowaniu 58
2. Nowy Ład 69
2.1. Liberalizm amerykański a Nowy Ład 69
2.2. Reformy Nowego Ładu 72
2.3. Rola organizacji religijnych w realizacji programu opieki społecznej 75
3. Rozwój systemu opieki społecznej 77
3.1. Reformy systemu opieki społecznej do lat sześćdziesiątych XX wieku 77
3.2. Program Wielkiego Społeczeństwa (Great Society) Lyndona B. Johnsona 79
3.2.1. Rola świeckich organizacji społecznych oraz organizacji religijnych w okresie
realizacji programu Wielkiego Społeczeństwa 81
Rozdział III. Polityka republikanów w zakresie opieki społecznej. Geneza
polityki faith-based initiatives 85
1. Konserwatyzm amerykański wobec rozwiązań dotyczących opieki społecznej w
USA 85
1.1. Rozwój konserwatyzmu amerykańskiego 86
1.2. Konserwatywna krytyka założeń państwa dobrobytu 90
1.2.1. Nowa Prawica 95
1.2.2. Połączenie spraw religijnych i społecznych – sojusz z prawicą religijną w
walce z państwem dobrobytu 97
2. Reformy Ronalda Reagana 99
3. Reformy George’a H. Busha Seniora 105
4. Konserwatywna reforma systemu opieki społecznej z 1996 roku 106
4.1. Plan reform Billa Clintona 106
4.2. Zwycięstwo konserwatywnej wersji reformy 108
4.3. Przepisy Charitable Choice 111
Rozdział IV. Polityka faith-based initiatives. Proces tworzenia podstaw prawnych
115
1. Polityka faith-based initiatives w kampanii wyborczej G.W. Busha 115
1.1. Koncepcja „współczującego konserwatyzmu” (compassionate conservatism) jako
teoretyczne uzasadnienie polityki faith-based initiatives 118
2. Prezydenckie rozporządzenia wykonawcze z 29 stycznia 2001 roku 121
2.1. Rozporządzenie wykonawcze Agency Responsibilities with Respect to Faith-Based and
Community Initiatives 121
2.2. Rozporządzenie wykonawcze Establishment of White House Office of Faith-Based and
Community Initiatives 122
2.3. Analiza i krytyka założeń przyświecających wydaniu rozporządzeń wykonawczych
124
3. Droga ustawodawcza 126
3.1. Spory wokół kształtu proponowanej ustawy 127
3.2. Wersja ustawy przyjęta przez Izbę Reprezentantów 131
3.3. Odrzucenie ustawy przez Senat USA 132
3.4. Przyczyny legislacyjnych niepowodzeń 136
3.4.1. Problem zgodności proponowanych przepisów z klauzulą establishment 137
3.4.2. Inne kontrowersje prawne 153
4. Wprowadzenie polityki faith-based initiatives za pomocą rozporządzeń wykonawczych
156
4.1. Rozporządzenia wykonawcze z 12 grudnia 2002 roku 156
4.2. Kolejne próby wprowadzenia polityki G.W. Busha na drodze ustawodawczej 159
4.3. Rozporządzenia wykonawcze z 1 czerwca 2004 roku i z 7 marca 2006 roku
159
Rozdział V. Implementacja polityki faith-based initiatives oraz jej skutki
161
1. Realizacja reform wprowadzonych przez administrację G.W. Busha 161
1.1. Funkcjonowanie biura White House Offi ce of Faith-Based and Community Initiatives
161
1.2. Funkcjonowanie biur do spraw religijnych i lokalnych organizacji charytatywnych w
poszczególnych departamentach 169
1.3. Funkcjonowanie Compassion Capital Fund 183
1.4. Funkcjonowanie nowych programów promujących współpracę z religijnymi
organizacjami charytatywnymi 186
1.4.1. Projekt President’s Emergency Plan for AIDS Relief 186
1.4.2. Program Access to Recovery 187
1.4.3. Program Mentoring Children of Prisoners 188
1.4.4. Program Prisoner Reentry Initiative 188
1.5. Efektywność reform wprowadzonych przez administrację G.W. Busha 189
2. Skutki polityki G.W. Busha w zakresie religijnych organizacji charytatywnych 203
2.1. Realizacja celów politycznych Partii Republikańskiej 203
2.2. Realizacja celów prawicy religijnej 209
Podsumowanie 219
Bibliografia 229
244 strony, Format: 16.5x23.5cm, oprawa miękka
