Przestrzeń intermedialna literatury i muzyki
Niniejsza praca jest propozycją zastosowania teorii intermedialności w badaniach
literackich i porównawczych, zgodną z postulatem integralnego ujmowania zjawisk
kulturowych.
Przedstawia rozwój i zakres tej dziedziny ze szczególnym uwzględnieniem zagadnień
muzyczno-literackich. Wykorzystując teorie mediów i teorie performatywności, wskazuje
także nowe możliwości badawcze.
Materiał analityczny stanowią szwedzkie teksty poetyckie i poetologiczne drugiej
połowy XX wieku, ukazujące zmianę paradygmatu muzyczności poezji.
W literackim modernizmie muzyka stanowiła model jedności formy i treści,
sankcjonujący odwrót sztuki od mimetyzmu i jej autorefleksyjny charakter. Twórcy
neoawangardy poszukiwali natomiast w muzyce inspiracji na poziomie materiału, procedur
kompozytorskich i nowych systemów zapisu.
Przedstawione analizy, wychodząc od manifestu Óyvinda Fahlstróma, ukazują filiacje
szwedzkiej poezji konkretnej i ówczesnej awangardy muzycznej jako dziedzinę
eksperymentalnego badania potencjału nowych mediów artystycznych.
Magdalena Wasilewska-Chmura jest historykiem literatury w Zakładzie
Filologii Szwedzkiej Instytutu Filologii Germańskiej Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Prowadzi badania nad poetyką i liryką szwedzkiego modernizmu, związkami literatury i
muzyki oraz intermedialnością. Jest autorką monografii Musik - metafor - modernism.
En linje i den svenska modernismens poetologiska reflexion (Stockholm 2000). Zajmuje
się również praktyką i krytyką przekładu.
Wstęp. Cele i założenia pracy 9
CZĘŚĆ I. INTERMEDIALNOŚĆ I STUDIA INTERMEDIALNE
1. Intermedialność a tradycja badań porównawczych – ewolucja terminologii
19
2. Medium i intermedialność – definicje, klasyfikacje, perspektywy 26
Medium – medialny – intermedialny 26
Intertekstualność a intermedialność 31
Relacje intermedialne – między, czyli gdzie? 33
3. Od jedności sztuk – do związków mediów 43
4. Intermedialność muzyczno-literacka 55
Kilka uwag o języku 55
Impulsy semiotyczne, kulturowe i hermeneutyczne 58
Systematyki intermedialności muzyczno-literackiej 64
5. Specyfika muzyki (znaczenie, emocje, podmiotowość) 72
Muzyka – znaczenie i emocje 75
Muzyka – czas, przestrzeń i reprezentacja 79
Muzyka a ekfraza 84
6. Media i systemy zapisu w badaniach 87
Oralność i piśmienność 88
Rozwinięcie teorii oralności i piśmienności 92
Media jako systemy zapisu 96
Performatywność – nowy aspekt studiów intermedialnych 102
Nowe media – o starych 108
CZĘŚĆ II. MODERNIZM I NEOAWANGARDA SZWEDZKA A MUZYCZNOŚĆ
1. Modernizm a awangarda – problem granic 113
Kolaż – montaż 118
Modernizm szwedzki 121
Między dwoma paradygmatami muzyczności 126
Muzyka jako model lub tworzywo 130
2. Tomas Tranströmer i muzyka 136
Odniesienia eksplicytne – odniesienia do muzyki a odniesienia muzyczne 137
Muzyka sfer – źródła tradycji 139
Odniesienia ogólne do muzyki – harmonia świata 146
Odniesienia specyficzne 161
Odniesienia kontekstualne – dźwięk, natura, archetypy 168
Odniesienia implicytne – czytanie paralelne liryki i muzyki 180
3. Neoawangarda w Szwecji 204
Tło i klimat dyskusji 205
Stylistyczne odmiany nowej poezji 209
Muzyka współczesna w Szwecji 214
4. Öyvind Fahlström – artysta intermedialny 221
Manifest Hätila ragulpr pa fatskliaben 228
Metoda konkretna 234
Forma – składnia przestrzenna 236
Słowo jako materia 240
Poezja konkretna a rzeczywistość 245
Druga wersja manifestu – znaczenie rytmu 247
Metaforyka materialistyczna 250
Bris – analiza status quo 253
Fahlström a muzyka – Cage 266
Poezja Fahlströma – wiersz-obraz a muzyka 271
Intermedialność – odniesienia do muzyki 276
Odniesienia eksplicytne 276
Wiersz-partytura (Den svara resan) 279
Intermedialność pośrednia a wielomedialność (Ett blocks timme – wiersz i utwór
muzyczny) 283
Grafika, radio i inne media 290
5. Bengt Emil Johnson – poeta i kompozytor 293
W poszukiwaniu medium 295
Medium – maszyna 297
Poezja typograficzna 300
Törstspegeln jako partytura 305
Wzory serialne 308
Hyllningarna – automatyzm kontra system: migotliwość języka 313
Typografi a – ograniczenia 320
Tekst a tekst dźwiękowy – oralność 325
Poezja konkretna a partytura współczesna – przestrzenność 330
Parateksty jako teksty – kolaż do czytania 335
Performatywność a partyturowość 337
Zakończenie 347
Summary 353
Aneks 1 357
Aneks 2 360
Bibliografia 365
Indeks osób 393
404 stron, Format: 16.5x23.5cm, oprawa miękka