Stary wspania³y ¶wiat
O utopiach pozytywnych i negatywnych
Stary wspania³y ¶wiat jest prac± z zakresu historii gatunku utopii literackiej.
Traktuje ona o wybranych najwa¿niejszych utopiach pozytywnych (Utopia Thomasa More'a,
Miasto S³oñca Tommasa Campanelli, Nowa Atlantyda Francisa Bacona, Christianopolis
Johanna Valentina Andreae) oraz negatywnych (My Jewgienija Zamiatina, Nowy wspania³y
¶wiat Aldousa Huxleya, Rok 1984 George'a Orwella).
Ksi±¿ka przedstawia nowe spojrzenie na charakterystyczne cechy obu odmian tego
gatunku, wskazuj±c, ¿e s± one oparte - wbrew dotychczasowym za³o¿eniom - na
metafizycznej, irracjonalnej i guasi-religijnej podstawie ideologicznej, która wyra¿a
siê w stale obecnych cechach poetyki tekstu utopijnego.
„Ksi±¿ka Andrzeja Juszczyka koncentruje siê na
trudnej, lecz istotnej dla europejskiej kultury problematyce utopijnego my¶lenia o
¶wiecie i cz³owieku, która kojarzy siê z dialogami Platona: Pañstwem, Kritiasem i
Timajosem, ide± sprawiedliwo¶ci spo³ecznej oraz legend± o Atlantydzie, a tak¿e ze
szczê¶liwym miejscem, gdzie „wszystko jest dobrze". W pierwszej czê¶ci pracy
autor rozpatruje zagadnienie utopii z literaturoznawczego punktu widzenia, rekonstruuj±c
podstawowe wyznaczniki zapocz±tkowanego przez Thomasa More'a gatunku na podstawie
porównawczych analiz pó¼niejszych tekstów literackich zainspirowanych Utopi±.
Czê¶æ druga stanowi symetryczne dope³nienie czê¶ci pierwszej. Autor zwraca w niej
uwagê na g³êboki zwi±zek utopijnej i dystopijnej wizji ¶wiata i cz³owieka. Ponadto -
podobnie jak w przypadku czterech klasycznych utopii pozytywnych - wydobywa na jaw cechy
³±cz±ce najbardziej znane dystopie XX wieku. Zaproponowany tu kontekst literacki
zespala z sob± teksty wyros³e z ducha europejskiego renesansu i teksty
dwudziestowieczne, zrodzone ze skrywanej nostalgii za z³otym wiekiem europejskiej
cywilizacji. Sprawia te¿, ¿e o¶wietlaj± siê one wzajemnie i nabieraj± nowych
znaczeñ, a zarazem ods³aniaj± wspólny im - siêgaj±cy dialogów Platona i gnozy -
wzorzec gatunku literackiego stworzonego przez Thomasa More'a, który ukszta³towa³
nowo¿ytn± wra¿liwo¶æ europejsk±".
Z recenzji dr hab. Jolanty Dudek, prof. UJ
Andrzej Juszczyk - literaturoznawca, adiunkt w Katedrze Teorii
Literatury Wydzia³u Polonistyki Uniwersytetu Jagielloñskiego. Autor monografii Retoryka
a poznanie. Powie¶ciopisarstwo Teodora Parnickiego (2004), a tak¿e prac z zakresu
literatury polskiej i europejskiej XX wieku oraz antropologii kultury popularnej.
I. Wstêp 7
II. Utopie pozytywne 17
Normy gatunkowe utopii 17
Nazwy i imiona w utopiach 28
Utopijne jêzyki i alfabety 47
Przestrzeñ i czas w utopiach 59
Mityzacja w utopiach 74
Religia utopii 80
III. Utopie negatywne 91
Dystopia jako melodramat 103
Nazwy w³asne w dystopiach 107
Imiona w dystopiach 111
Jêzyki dystopii 117
Przestrzeñ i czas w dystopiach 140
Religia dystopii 152
IV. Zakoñczenie 165
V. Bibliografia 173
186 stron, Format: 16.0x23.5cm, oprawa miêkka