Transformacje konstytucyjnych systemów władzy państwowej w Europie Środkowej
Pomimo że państwa Europy Środkowej od 20 lat są w sensie konstytucyjnym
demokracjami tout court, nie da się powiedzieć, iż obowiązujące w nich aktualnie
konstytucje i zawarte w nich rozwiązania są najlepsze w ich historii. Niestety tak nie
jest, a rozwój konstytucyjny nie zawsze oznaczał postęp. W niektórych wypadkach mamy
bowiem do czynienia z wyraźnym regresem.
Polska konstytucja z roku 1997 prezentuje się zarówno pod względem formy, jak i
treści dość blado na tle konstytucji marcowej z 1921 roku, nie ma ustrojowego dynamizmu
swej poprzedniczki i brak jej konsekwencji w dopracowaniu mechanizmów systemu
politycznego, który jest nieco enigmatyczny – zasadniczo parlamentarno-gabinetowy, ale
zarazem jakby tęskniący za jakimś innym modelem władzy. Podobnie konstytucje czeska i
słowacka, obie z roku 1992, są słabsze od konstytucji Czechosłowacji z 1920 roku.
Można o nich jedynie powiedzieć, że są poprawne pod każdym względem, ale nic ponad
to, zaś międzywojenna ustawa zasadnicza była wybitna oraz pod wieloma względami wielce
oryginalna.
Progres konstytucyjny obserwujemy natomiast w Bułgarii i Rumunii, które obecnie mają,
bez wątpienia, najlepsze konstytucje w swych dziejach, co oczywiście nie znaczy, że
regulacje bułgarskie i rumuńskie są doskonalsze od czeskich, polskich czy słowackich.
Przypadek Węgier jest szczególny i niepoddający się ocenie w kategoriach
komparatystycznych ze względu na cechującą ten kraj - trudno zrozumiałą -
powściągliwość konstytucyjną, która sprawiła, że w okresie międzywojennym
konstytucji nie było tam wcale, a obecnie mamy do czynienia z konstytucją w zamyśle
prowizoryczną i formalnie rzecz biorąc stanowiącą tylko głęboką modyfikację
konstytucji uchwalonej w roku1949, a więc w zupełnie innej epoce politycznej.
(fragment książki)
Marek Bankowicz (1960) – politolog, prof. dr hab., kierownik Katedry
Współczesnych Systemów Politycznych w Instytucie Nauk Politycznych i Stosunków
Międzynarodowych na Wydziale Studiów Międzynarodowych i Politycznych Uniwersytetu
Jagiellońskiego. Ostatnio opublikował książki: System polityczny Singapuru (Kraków
2005), Demokracja (Kraków 2006), Przywódcy polityczni współczesnego świata (Kraków
2007) i Zamach stanu (Kraków 2009).
Wstęp
1. Bułgaria
1.1. Konstytucja tyrnowska
1.2. Konstytucja Bułgarskiej Republiki Ludowej z 4 grudnia 1947 roku
1.3."W służbie budowy rozwiniętego społeczeństwa socjalistycznego"
konstytucja Ludowej Republiki Bułgarii z 18 maja 1971 roku
1.4. Konstytucja demokratycznej Bułgarii z 12 lipca 1991 roku
2. Czechosłowacja
2.1. Powstanie państwa czechosłowackiego
2.2. Konstytucja Republiki Czechosłowackiej z 29 lutego 1920 roku - w kierunku wzorcowej
republiki parlamentarnej
2.3. Druga Republika
2.4. Protektorat Czech i Moraw
2.5. Limitowana demokracja: lata 1945-1948
2.6. Konstytucja Republiki Czechosłowackiej z 9 maja 1948 roku, czyli komunizm w szatach
parlamentaryzmu
2.7. Konstytucja Czechosłowackiej Republiki Socjalistycznej z 11 lipca 1960 roku -
pogłębienie systemu komunistycznego
2.8. Ustawa konstytucyjna o federacji czechosłowackiej z 27 października 1968 roku
2.9. Porządek konstytucyjny po "aksamitnej rewolucji"
3. Czechy
3.1. Konstytucja Republiki Czeskiej z 16 grudnia 1992 roku - między parlamentaryzmem
klasycznym a parlamentaryzmem zracjonalizowanym
4. Polska
4.1. Narodziny Rzeczypospolitej. Regulacje ustrojowe z lat 1918-1919
4.2. Idealizm demokracji parlamentarnej. Konstytucja z 17 marca 1921 roku
4.3. Autorytarny zwrot. Nowela sierpniowa 1926 roku
4.4. Cezaryzm prezydencki. Konstytucja z 23 kwietnia 1935 roku
4.5. Ustanowienie systemu komunistycznego. Lata 1944-1947
4.6. Państwowość Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej Konstytucja z 22 lipca 1952 roku
4.7. Transformacja ustrojowa. Lata 1989-1992
4.8. Rzeczywistość ustrojowego kompromisu. Konstytucja z 2 kwietnia 1997 roku
5. Rumunia
5.1. Ustrój monarchii konstytucyjnej: konstytucja z roku 1866
5.2. Konstytucja Królestwa Rumunii z 27 marca 1923 roku
5.3. Autorytaryzm monarchistyczny. Konstytucja z 27 lutego 1938 roku
5.4. Komunistyczny tryptyk konstytucyjny: konstytucje Rumunii z roku 1948, 1952 i 1965
5.5. Konstytucja Republiki Rumunii z 21 listopada 1991 roku: bikameralizm egalitarny i
system półprezydencki
6. Słowacja
6.1. Państwo Słowackie ks. Józefa Tiso
6.2. Konstytucja Republiki Słowackiej z 1 września 1992 roku - parlamentaryzm ze słabą
egzekutywą
7. Węgry
7.1. Ustrojowe epizody: republika demokratyczna i republika komunistyczna
7.2. Monarchia bez monarchy, państwo bez konstytucji
7.3. Konstytucja Węgierskiej Republiki Ludowej z 18 sierpnia 1949 roku
7.4. Modyfikacja konstytucji z 18 października 1989 roku - węgierski wariant systemu
kanclerskiego
Zakończenie
Bibliografia
236 stron, Format: 14.5x23.0cm, oprawa miękka
