Transformacje ustrojowe polskiej służby cywilnej
Przedmiotem pracy jest analiza przemian, jakim została poddana polska służba
cywilna.
Analiza ta jest przeprowadzona z wykorzystaniem instrumentów właściwym prawu
konstytucyjnemu. Należy założyć, że ewolucja regulacji dotyczących organizacji
służby cywilnej powinna być podporządkowana nadrzędnemu celowi, jakim jest dążenie
do stworzenia apolitycznych, wykwalifikowanych i stabilnych kadr urzędniczych,
profesjonalnie wykonujących zadania państwa. Doniosłą wartością jest dążenie do
takiego ukształtowania poszczególnych elementów organizacji służby cywilnej, aby
zagwarantować brak możliwości ingerencji ze strony czynnika politycznego. Praca
wypełnia lukę w literaturze przedmiotu. Dotąd nie dysponowaliśmy kompleksowym
opracowaniem o charakterze podsumowującym ewolucję organizacji polskiej służby
cywilnej a zarazem wymierzonym w przyszłość, to jest promującym kierunki dalszego
kształtowania służby.
Z recenzji prof. UŚ dr hab. Andrzeja Bisztygi
Dr Bogusław Przywora - doktor nauk prawnych. Absolwent studiów
administracyjnych i prawniczych Uniwersytetu Jagiellońskiego. Od 2007 r. pracownik
Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego ds. gospodarowania i obrotu
nieruchomosciami. W latach 2006 – 2010 radny gminy Sułoszowa. Autor publikacji
naukowych z zakresu prawa konstytucyjnego, prawa administracyjnego oraz prawa pracy i
polityki społecznej.
Spis treści:
Wykaz skrótów 15
Słowo wstępne 19
Część pierwsza. Uwagi wprowadzające 21
1. Uwagi ogólne 23
1.1. Przedmiot i cel pracy 23
1.2. Struktura pracy 24
1.3. Metody badawcze 27
2. Służba publiczna i jej modele 29
2.1. Pojęcie służby publicznej 29
2.2. Modele służby publicznej 34
2.2.1. Uwagi wstępne 34
2.2.2. Model kariery (awansowy) 35
2.2.3. Model stanowisk (pozycyjny lub kontraktowy 39
2.2.4. Model mieszany (hybrydowy) 41
2.2.5. Refleksje końcowe 42
Część druga. Historia polskich rozwiązań w zakresie prawa o służbie
cywilnej w latach 1918–1997 43
1. Uwagi wprowadzające 45
2. Rodowód służby cywilnej 46
3. Ewolucja służby cywilnej w II Rzeczypospolitej Polskiej 49
3.1. Uwagi wstępne 49
3.2. Służba cywilna pod rządami regulacji z dnia 20 czerwca 1918 r. 50
3.3. Administracja państwowa w myśl rozwiązań Konstytucji marcowej z dnia17 marca 1921
r. 53
3.4. Państwowa służba cywilna w myśl rozwiązań ustawy z dnia 17 lutego 1922 r.
54
3.4.1. Uwagi wstępne 54
3.4.2. Podstawowe założenia ustawy 54
3.4.3. Warunki formalne dostępu do służby 56
3.4.4. Kategorie urzędnicze 57
3.4.5. Obowiązki urzędnika 57
3.4.6. Uprawnienia urzędnika 59
3.4.7. Refleksje końcowe 59
3.5. Administracja państwowa w myśl rozwiązań Konstytucji kwietniowej z dnia 23
kwietnia 1935 r. 60
4. Ewolucja służby publicznej w latach 1945–1989 61
4.1. Wprowadzenie 61
4.2. Dekret o tymczasowym unormowaniu stosunku służbowego funkcjonariuszy państwowych z
dnia 14 maja 1946 r. 62
4.3. Dekret o zmianie ustawy o państwowej służbie cywilnej z dnia 25 października 1948
r. 63
4.4. Ustawa z dnia 20 marca 1950 r. o terenowych organach jednolitej władzy państwowej
64
4.5. Konstytucja ludowa z dnia 22 lipca 1952 r. 65
4.6. Ustawa o pracownikach rad narodowych z dnia 15 lipca 1968 r. 66
4.7. Kodeks pracy 67
4.8. Ustawa o pracownikach urzędów państwowych z dnia 16 września 1982 r.
68
4.9. Refleksje końcowe 69
5. Ewolucja służby cywilnej w latach 1990–1997 72
5.1. Wprowadzenie 72
5.2. Administracja rządowa w ujęciu ustawy konstytucyjnej z dnia 17 października 1992
r. o wzajemnych stosunkach między władzą ustawodawczą i wykonawczą Rzeczypospolitej
Polskiej oraz o samorządzie terytorialnym 73
5.3. Droga ku uchwaleniu ustawy o służbie cywilnej 73
5.4. Odtworzenie służby cywilnej pod rządami ustawy z dnia 5 lipca 1996 r. o służbie
cywilnej 77
5.4.1. Uwagi wstępne 77
5.4.2. Zakres korpusu służby cywilnej 77
5.4.3. Kryteria dostępu do służby cywilnej 79
5.4.3.1. Wymóg legitymowania się obywatelstwem polskim 79
5.4.3.2. Wymóg korzystania przez kandydata z pełni praw publicznych 80
5.4.3.3. Wymóg niekaralności za przestępstwo popełnione umyślnie 81
5.4.3.4. Wymóg posiadania odpowiednich kwalifikacji i predyspozycji wymaganych do
mianowania do służby cywilnej 83
5.4.3.5. Wymóg nieskazitelnego charakteru 83
5.4.3.6. Wymóg stanu zdrowia, pozwalający na zatrudnienie w służbie cywilnej 86
5.4.3.7. Refleksje końcowe 86
5.4.4. Kategorie urzędnicze w służbie cywilnej 86
5.4.5. Struktura organizacyjna służby cywilnej 87
5.4.5.1. Uwagi wstępne 87
5.4.5.2. Instytucja Szefa Służby Cywilnej 88
5.4.5.3. Instytucja Rady Służby Cywilnej 88
5.4.5.4. Instytucja dyrektora generalnego urzędu 89
5.4.6. Ocena rozwiązań prawnych pierwszej ustawy o służbie cywilnej w kontekście
realizacji zasad zawodowości, rzetelności, obiektywności i neutralności politycznej
90
6. Podsumowanie części drugiej 93
Część trzecia. Służba cywilna w świetle postanowień Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., poglądów doktryny oraz orzecznictwa
Trybunału Konstytucyjnego 95
1. Uwagi wprowadzające 97
2. Próba wyprowadzenia znaczenia terminu „służba cywilna” 100
2.1. Uwagi wstępne 100
2.1. Definicja terminu „służba cywilna” 100
3. Konstytucyjne zasady (założenia) służby cywilnej 104
3.1. Uwagi wstępne 104
3.2. Zasada zawodowości 104
3.3. Zasada rzetelności 109
3.4. Zasada bezstronności 113
3.5. Zasada neutralności politycznej 116
3.6. Refleksje końcowe 122
4. Zasada funkcjonowania korpusu służby cywilnej w urzędach administracji
rządowej 125
4.1. Uwagi wstępne 125
4.2. Uwagi ogólne w zakresie pojęcia administracji publicznej 128
4.3. Próba sformułowania definicji administracji rządowej 128
4.3.1. Stanowiska doktryny prawa 131
4.3.2. Stanowisko Trybunału Konstytucyjnego 133
4.4. Refleksje końcowe 137
5. Zasada zwierzchnictwa Prezesa Rady Ministrów nad korpusem służby cywilnej
140
6. Zasada równości i przeciwdziałania dyskryminacji 146
7. Zasada dostępu do służby publicznej na jednakowych zasadach
149
8. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej a model polskiej służby cywilnej
152
9. Podsumowanie części trzeciej 154
Część czwarta. Transformacje ustrojowe służby cywilnej w latach
1998–2008 157
1. Uwagi wprowadzające 159
2. Służba cywilna pod rządami ustawy z dnia 18 grudnia 1998 r.
160
2.1. Uwagi wstępne 160
2.2. Założenia ustawy 161
2.3. Zakres podmiotowy ustawy 161
2.4. Kategorie urzędników 163
2.5. Dostęp do służby cywilnej 164
2.6. Struktura organizacyjna służby cywilnej 165
2.7. Regulacje prawne w zakresie obsadzania wyższych stanowisk w służbie cywilnej
168
2.8. Refleksje końcowe 170
3. Służba cywilna pod rządami ustawy z dnia 24 sierpnia 2006 r. o służbie
cywilnej oraz ustawy o państwowym zasobie kadrowym i wysokich urzędnikach państwowych
172
3.1. Uwagi wstępne 172
3.2. Korpus służby cywilnej. Zakres podmiotowy ustawy 173
3.3. Struktura organizacyjna służby cywilnej 174
3.3.1. Uwagi wstępne 174
3.3.2. Likwidacja instytucji Szefa Służby Cywilnej jako centralnego organu administracji
rządowej w sprawach z zakresu służby cywilnej i podporządkowanie organizacyjne
działalności służby cywilnej Szefowi Kancelarii Prezesa Rady Ministrów 175
3.4. Państwowy zasób kadrowy jako instrument doboru i selekcji kandydatów na wyższe
stanowiska w administracji rządowej 177
3.4.1. Uwagi wstępne 177
3.4.2. Ramy prawne państwowego zasobu kadrowego 177
3.4.3. Kategorie osób tworzących państwowy zasób kadrowy 178
3.4.4. Warunki formalne przystąpienia do egzaminu do państwowego zasobu kadrowego
180
3.4.5. Ocena zasadności powołania instytucji państwowego zasobu kadrowego z punktu
widzenia konstytucyjnych założeń służby cywilnej 181
3.4.6. Refleksje końcowe 182
3.5. Kryteria dostępu do korpusu służby cywilnej 182
4. Podsumowanie części czwartej 186
Część piąta. Zagadnienia ustrojowe służby cywilnej w świetle ustawy z
dnia 21 listopada 2008 r. o służbie cywilnej 189
1. Uwagi wstępne. Uwarunkowania reformy prawa o służbie cywilnej.
Ocena konstrukcji projektów ustaw 191
1.1. Projekt poselski 191
1.2. Projekt rządowy 192
1.3. Założenia i zasady uchwalonej ustawy 193
2. Uwagi dotyczące zagadnień będących przedmiotem poniższych rozważań
194
3. Zakres podmiotowy ustawy 195
4. Kryteria dostępu do służby cywilnej 200
4.1. Uwagi wprowadzające 200
4.2. Analiza wymogów formalnych dostępu do służby cywilnej 200
4.2.1. Wymóg legitymowania się obywatelstwem polskim i wyjątki od tej zasady 201
4.2.1.1. Uwagi wstępne 201
4.2.1.2. Wytyczne wynikające z prawa wspólnotowego 201
4.2.1.3. Obywatelstwo polskie jako kryterium warunkujące dostęp do służby cywilnej
203
4.2.1.4. Wyjątek od zasady obywatelstwa 204
4.2.1.5. Refleksje końcowe 205
5. Zmiany w organizacji służby cywilnej 207
5.1. Uwagi wprowadzające 207
5.2. Pozycja ustrojowa Szefa Służby Cywilnej 207
5.2.1. Uwagi formalnoprawne 207
5.2.2. Kryteria formalnoprawne na stanowisko Szefa Służby Cywilnej 210
5.2.3. Zasady powoływania Szefa Służby Cywilnej 214
5.2.4. Zasady odwoływania Szefa Służby Cywilnej 214
5.2.5. Refleksje końcowe 216
5.3. Pozycja ustrojowa instytucji Rady Służby Cywilnej 218
5.3.1. Uwagi formalnoprawne 218
5.3.2. Procedura powoływania i odwoływania członków Rady Służby Cywilnej 221
5.3.3. Refleksje końcowe 223
5.4. Pozycja ustrojowa instytucji dyrektora generalnego urzędu 223
5.4.1. Uwagi formalnoprawne 223
5.4.2. Zasady powoływania dyrektora generalnego 226
5.4.3. Kryteria formalne na stanowisko dyrektora generalnego 227
5.4.4. Refleksje końcowe 228
6. Rozwiązania prawne w zakresie naboru na wolne stanowiska w służbie cywilnej
230
6.1. Uwagi wstępne 230
6.2. Zasady naboru 230
6.3. Refleksje końcowe 235
7. Regulacje prawne w zakresie wyższych stanowisk w służbie cywilnej 237
7.1. Uwagi wstępne 237
7.2. Zakres wyższych stanowisk w służbie cywilnej 237
7.3. Wymagania na wyższe stanowiska kierownicze 238
7.4. Zasady naborów na wyższe stanowiska w służbie cywilnej 240
8. Obsługa administracyjna Szefa Służby Cywilnej i Rady Służby Cywilnej
244
8.1. Uwagi wstępne 244
8.2. Regulacje w zakresie obsługi Szefa Służby Cywilnej i Rady Służby Cywilnej 244
8.3. Refleksje końcowe 245
9. Krajowa Szkoła Administracji Publicznej w systemie służby cywilnej 248
9.1. Uwagi wstępne 248
9.2. Uprawnienia Prezesa Rady Ministrów w stosunku do Krajowej Szkoły Administracji
Publicznej 248
9.3. Uprawnienia Krajowej Szkoły Administracji Publicznej 249
9.4. Refleksje końcowe 250
10. Wniosek główny 252
Zakończenie 255
Bibliografia 273
Komentarze, monografie, opracowania 273
Artykuły 285
Glosy 290
Opinie 290
Orzecznictwo Trybunału Konstytucyjnego 292
Postanowienia Trybunału Konstytucyjnego i Sądu Najwyższego 294
Orzecznictwo Sądu Najwyższego 295
Inne wyroki 295
Wykaz aktów normatywnych 296
Ustawy zasadnicze 296
Ustawy zwykłe i dekrety 296
Rozporządzenia 299
Zarządzenia 300
Wykaz innych dokumentów 301
Wykaz stron internetowych 301
Summary 303
304 strony, Format: 16.5x23.5cm, oprawa miękka
