Życie codzienne pod rządami Stalina
Rosja radziecka w latach trzydziestych XX wieku
Mamy przed sobą pionierskie studium codziennego życia pod rządami Stalina, napisane
przez wybitny autorytet w dziedzinie współczesnej historii Rosji.
Skupiając się na mieszkańcach miast, Fitzpatrick pokazuje dramatyczne zmiany
warunków życia i codziennych zachowań, jakie nastąpiły w okresie „rewolucji
stalinowskiej” na początku lat trzydziestych.
Po likwidacji wolnego rynku braki żywności, odzieży i innych towarów konsumpcyjnych
przybrały charakter endemiczny. Wskutek napływu chłopów uciekających z
kolektywizowanych wsi największe miasta stanęły w obliczu ostrego kryzysu
mieszkaniowego – całe rodziny żyły latami stłoczone w komunałkach. Był to czas
niedoborów, przeludnienia, niekończących się kolejek i rozbitych rodzin, w którym
pusto brzmiały składane przez władze obietnice przyszłej socjalistycznej obfitości.
Czytelnik dowiaduje się o działaniu biurokracji państwowej, która zmieniała codzienne
życie w koszmar i o sposobach, w jakie zwykli obywatele próbowali ją obchodzić.
Książka mówi też o służbie bezpieczeństwa, zajmującej się ciągłą inwigilacją
obywateli i o falach terroru, od czasu do czasu wstrząsających społeczeństwem, jak
wielka czystka 1937 roku. Odwołując się do licznych źródeł archiwalnych, dostępnych
historykom dopiero od niedawna, autorka przedstawia prawdziwą, pasjonująca opowieść o
zwykłych ludziach, którzy starali się żyć normalnie w ekstremalnie trudnych
warunkach.
Jedna z najbardziej znanych badaczek okresu radzieckiego
pisze o tym, jak wyglądało życie pod rządami Stalina w latach trzydziestych – w
szaleńczej, heroicznej i tragicznej dekadzie kolektywizacji, wymuszonej industrializacji
i czystek […]. Były to lata niewyobrażalnych cierpień i okrucieństwa, a zarazem
idealizmu – tę surrealistyczną mieszankę ukazuje autorka z podziwu godną
znajomością rzeczy.
Foreign Affairs
Znakomita praca – wciągająca, dobrze napisana, świetnie udokumentowana i
bardzo potrzebna […]. Wzór rozwagi i rozsądku.
Abrahma Brumberg, The Nation
Spis treści:
Podziękowania IX
Wprowadzenie 1
Kamienie milowe 4
Narracje 11
Uwagi o podziale klasowym 15
1 „Partia ma zawsze rację” 19
Bojownicy rewolucji 20
Sygnały Stalina 33
Biurokraci i szefowie 40
Dziewczyna z charakterem 49
2 Ciężkie czasy 57
Braki na rynku 59
Uciążliwości miejskiego życia 72
Zakupy jako szkoła przetrwania 76
Dojścia i znajomości 89
3 Poniedziałkowe pałace 97
Budowanie nowego świata 99
Bohaterowie 103
Przerabianie człowieka 108
Kultura pod kontrolą 115
4 Czarodziejski obrus 129
Wyobrażenia obfitości 130
Przywileje 138
Oznaki statusu 154
Patroni i klienci 158
5 Skrzywdzeni i poniżeni 167
Wykluczeni 168
Przesiedlenia i zsyłki 177
Wyrzekanie się przeszłości 184
Maski 191
6 Problemy rodzinne 209
Umykający mężowie 215
Ustawa o przerywaniu ciąży 227
Ruch żon 234
7 Rozmowy i ich słuchacze 245
Podsłuchiwanie 251
Listy do władz 261
Rozmowy publiczne 265
Przekora i bunt 272
8 Czas grozy 283
Rok 1937 288
Kozły ofiarne i „zwykli podejrzani” 296
Szerzenie się zarazy 305
Życie w czasie wielkiej czystki 311
Wnioski 323
Przypisy 337
Bibliografia 395
Indeks 415
430 strony, Format: 14.0x20.5cm, oprawa miękka