Świat z drugiej strony ekranu
Studium recepcji treści kultury popularnej przez kobiety wiejskie
Kamil Łuczaj – absolwent Akademii Górniczo-Hutniczej i
Uniwersytetu Jagiellońskiego, socjolog i filozof. Publikował m.in. w „Studiach
Socjologicznych”, „Studiach Medioznawczych” i „Przeglądzie Kulturoznawczym”.
Interesuje się socjologią kultury oraz współczesną myślą społeczną.
Wszystkożerca kulturowy.
Praca pana Kamila Łuczaja […] stanowi próbę zbadania
rzeczywistej recepcji tekstów popkulturowych, serialowych w warunkach polskich, w
środowisku wiejskim, wśród kobiet. Pan Łuczaj dokonuje tym samym rzadkiej i
wartościowej próby weryfikacji słynnych tez „populistycznych” m.in. szkoły z
Birmingham dotyczących kultury popularnej. Pokazuje, że kompetencje kulturowe – lub
raczej ich brak – mogą znacznie utrudnić „właściwe” (preferowane lub opozycyjne)
odczytanie tekstu serialowego.
Z recenzji wydawniczej prof. Katarzyny Skowronek
Praca jest w moim odczuciu oryginalna w tym sensie, że łączy perspektywę
badań nad społecznym wykluczeniem (marginalizacją) z perspektywą badań nad kulturą
popularną. Autor stawia sobie ważne pytanie o to, jak osoby wykluczone uczestniczą w
uniwersalnej kulturze popularnej.
Z recenzji wydawniczej prof. Janusza Muchy
Wprowadzenie 9
Rozdział 1.Dwa rodzaje wykluczenia 15
1.1. Socjologiczne teorie ubóstwa 15
1.1.1. Kulturowe teorie ubóstwa 16
1.1.2. Strukturalne i syntetyczne teorie ubóstwa 17
1.1.3. Marginalizacja w społeczeństwie konsumpcyjnym 19
1.2. Wykluczenie kulturowe mieszkańców obszarów popegeerowskich 23
1.2.1. Ogólna charakterystyka terenów popegeerowskich 23
1.2.2. Wykluczenie kulturowe mieszkańców wsi popegeerowskich 24
1.3. Kobiety jako grupa o statusie mniejszościowym 25
1.3.1. Indeks Gender Gap 25
1.3.2. Kobiety w sferze publicznej: przykład polityki 27
1.3.3. Kobiecość jako piętno 28
1.3.4. Wzorce kulturowe i „męska dominacja” 30
Rozdział 2.O kulturze popularnej i sposobach jej rozumienia 35
2.1. Uczestnictwo w kulturze 35
2.2. Społeczno-regulacyjna koncepcja kultury 39
2.3. Kodowanie/dekodowanie 44
Rozdział 3.Seriale telewizyjne i ich widzowie 51
3.1. Serial czy seriale? O różnorodności filmów w odcinkach 52
3.2. Od Szpitala na peryferiach do Princeton-Plainsboro. O ewolucji serialu telewizyjnego
55
3.3. Dlaczego ludzie oglądają (tradycyjne) seriale? 57
3.4. Dlaczego ludzie oglądają(współczesne) seriale? 62
Rozdział 4. Metodologiczne założenia projektu badawczego 67
4.1. Orientacja metodologiczna 67
4.2. Logika doboru próby 68
4.3. Wywiad ankieterski. Pytania badawcze i wstępne hipotezy 71
4.4. Zogniskowane wywiady grupowe z wykorzystaniem filmów 73
4.4.1. Pytania i hipotezy badawcze 73
4.4.2. Istota wywiadu grupowego 75
4.4.3. Wykorzystanie materiałów wizualnych 78
4.4.4. Rekonstrukcja znaczenia preferowanego i przebieg wywiadu 79
Rozdział 5. Charakterystyka badanej zbiorowości i preferencje respondentek w
zakresie odbioru telewizji 83
5.1. Charakterystyka badanej próby 83
5.2. Przebieg wywiadów 87
5.2.1. Wielopole 88
5.2.2. Janów 89
5.2.3. Sokołów 91
5.2.4. Kolejnice 92
5.3. Sposoby oglądania telewizji 94
5.3.1. Czas poświęcany na oglądanie telewizji oraz fenomen „nieoglądania” 94
5.3.2. Sprzęt RTV i dostępność oferty programowej 95
5.3.3. Wykorzystanie internetu i towarzystwo przy oglądaniu telewizji 98
5.4. Motywacje do oglądania telewizji 99
5.5. Ulubione seriale telewizyjne uczestniczek badania 102
Rozdział 6.Jak ogląda się serial na wsi? Wstępne uwagi interpretacyjne 105
6.1. Obserwacje „etnograficzne” 105
6.2. Analiza ramowa 110
6.3. Obraz świata respondentek 112
6.3.1. Korzystanie z tradycyjnych kategorii społecznych 113
6.3.2. Podział swoje-obce 114
6.3.3. Stosunek do osób nieheteroseksualnych 120
6.3.4. Stosowanie końcówek rodzajowych 122
6.3.5. Pogląd na role rodzinne 123
6.4. Naturalne poczucie humoru 129
Rozdział 7.Jak kobiety wiejskie dekodują wielkomiejskie przekazy?
133
7.1. Odbiór warstwy fabularnej serialu 133
7.2. Odbiór warstwy ideologicznej serialu 144
7.3. Homoseksualizm jako temat drażliwy 149
7.4. Zrozumienie kodów kulturowych 154
7.5. Typ odczytania tekstu kultury 159
Zakończenie 165
Załącznik A 169
Załącznik B 177
Załącznik C 181
Bibliografia 191
Summary 203
206 stron, oprawa miękka
