Ochrona wspólnika mniejszościowego spółki zależnej
Problematyka ochrony wspólnika mniejszościowego spółki zależnej jest ściśle
związana z szerszym zagadnieniem - prawem grup spółek (prawem koncernowym lub prawem
holdingowym), które od lat pozostaje w centrum zainteresowania nauki prawa oraz
praktyków. Określone instrumenty ochronne są swego rodzaju „ceną”, jaką podmiot
dominujący ponosi za utworzenie grupy spółek. Tematyka opracowania wpisuje się ponadto
w równie istotny dla uczestników obrotu problem szeroko rozumianej ochrony mniejszości
w spółkach kapitałowych. Mechanizmy prawne służące zabezpieczeniu uprawnień
mniejszości w relacjach holdingowych, a zwłaszcza model ochrony wspólników
mniejszościowych, sposób wykładni generalnych standardów korporacyjnych oraz
praktyczne znaczenie poszczególnych instytucji ogólnego prawa spółek, wymagają jednak
na tle specyfiki stosunków w grupach spółek odrębnej prezentacji. Niniejsza pozycja
jest pierwszym kompleksowym opracowaniem monograficznym w tym zakresie, obejmującym
wyczerpujące omówienie środków ochronnych mających zastosowanie w podmiotach
publicznych i prywatnych oraz w spółkach z o.o. W prezentowanych rozważaniach przyjęto
zarazem szerokie rozumienie pojęcia ochrony wspólnika mniejszościowego, które dotyczy
wszelkich uprawnień, z których taki wspólnik może potencjalnie korzystać w celu
ochrony swoich interesów. Przeprowadzona analiza uwzględnia wszelkie regulacje, które
ograniczają władzę większości w spółce oraz umożliwiają drobnym inwestorom
określony wpływ na decyzje organów korporacyjnych i uzyskanie informacji o tych
decyzjach.
Monografia zawiera omówienie istotnych zagadnień teoretycznych oraz aspektów
praktycznych związanych ze stosowaniem określonych środków prawnych ochrony
mniejszości.
Autor uwzględnił również dotychczasowe orzecznictwo polskich sądów oraz
najważniejsze projekty regulacyjne polskiego prawa grup spółek. Szczegółowa
prezentacja mechanizmów ochronnych stosowanych w spółkach zależnych została
poprzedzona nawiązaniem do doświadczeń innych państw oraz obecnych i postulowanych
regulacji UE. Wnioski wywiedzione z analizy prawno-porównawczej są swoistym punktem
wyjścia i trzonem koncepcyjnym oceny polskiego stanu prawnego dokonanej w rozdziałach
III-V. Badania prawno-porówawcze są ponadto cenną wskazówką dla sformułowanych w
rozdziale VI uwag de lege ferenda.
Przedmowa
Wykaz skrótów
Bibliografia
Rozdział I. Ogólne założenia ochrony wspólnika mniejszościowego w polskiej
spółce zależnej
1. Obecne polskie regulacje w zakresie grup spółek
2. Zasady ochrony wspólnika mniejszościowego w spółkach kapitałowych jako punkt
odniesienia dla grup spółek
2.1. Pojęcie i charakter prawny ochrony wspólnika mniejszościowego w spółkach
kapitałowych
2.2. Główne środki ochrony wspólnika mniejszościowego w spółkach kapitałowych
3. Ratio ochrony wspólnika mniejszościowego w polskiej spółce zależnej
Rozdział II. Ochrona wspólnika mniejszościowego spółki zależnej w ujęciu
prawnoporównawczym
1. Główne problemy regulacyjne dotyczące zasad ochrony wspólnika mniejszościowego
spółki zależnej
2. . Ogólna charakterystyka zasad ochrony wspólnika mniejszościowego spółki zależnej
w wybranych obcych systemach prawnych
2.1. Prawo niemieckie
2.2. Prawo francuskie
2.3. Prawo angielskie
2.4. Prawo Unii Europejskiej
3. Analiza najważniejszych środków ochrony wspólnika mniejszościowego spółki
zależnej w wybranych obcych systemach prawnych
3.1. Środki ochrony o charakterze uprzednim (ex ante)
3.1.1. Niemiecka koncepcja ochrony na etapie powstawania grupy spółek
(Gruppenbildungskontrolle)
3.1.1.1. Środki ochrony w spółkach z o.o.
3.1.1.2. Środki ochrony w spółkach akcyjnych
3.1.1.3. Środki ochrony w spółkach publicznych
3.1.2. Możliwość "wyjścia" ze spółki zależnej we francuskich spółkach
publicznych
3.1.2.1. Obowiązkowa oferta nabycia akcji (OPA)
3.1.2.2. Przymusowy odkup akcji (Offre publique de retrait)
3.1.3. Możliwość "wyjścia" ze spółki zależnej w prawie angielskim
3.1.3.1. Zastosowanie powództwa tzw. unfair prejudice remedy
3.1.3.2. Obowiązkowa oferta nabycia akcji w spółkach publicznych
3.1.4. Możliwość "wyjścia" ze spółki zależnej w prawie Unii Europejskiej
3.1.4.1. Obowiązkowa oferta nabycia akcji i prawo przymusowego "odkupu"
(sell-out/buy-out) w spółkach publicznych
3.1.4.2. Postulowane instrumenty prawne umożliwiające "wyjście" ze spółki
zależnej
3.2. Środki ochrony o charakterze następczym (ex post)
3.2.1. Skodyfikowany system środków ochrony na przykładzie niemieckich koncernów
spółki akcyjnej
3.2.1.1. Zakres środków ochrony po powstaniu grupy spółek (Gruppenleitungskontrolle)
3.2.1.2. Środki ochrony w koncernie umownym
3.2.1.3. Środki ochrony w koncernie faktycznym
3.2.1.4. Środki ochrony w koncernie zintegrowanym - "włączenie" spółki
zależnej
3.2.2. Nieskodyfikowany system środków ochrony na przykładzie niemieckiej koncepcji
koncernu spółki z o.o.
3.2.2.1. Ogólne założenia koncepcji koncernu spółki z o.o. w prawie niemieckim
3.2.2.2. Środki ochrony w koncernie umownym
3.2.2.3. Środki ochrony w koncernie faktycznym
3.2.2.4. Środki ochrony w ramach zależności kwalifikowanej
3.2.3. Ochrona wspólnika mniejszościowego poprzez ochronę interesu spółki zależnej -
koncepcja interesu grupy spółek
3.2.3.1. Francuska doktryna Rozenblum
3.2.3.2. Postulat uregulowania koncepcji interesu grupy spółek w prawie Unii
Europejskiej
3.2.3.3. Problem dopuszczalności realizacji interesu grupy spółek w prawie angielskim
3.2.4. Środki ochrony w zakresie prawa do informacji i kontroli w grupach spółek
3.2.4.1. Obowiązki informacyjne dotyczące znacznych pakietów akcji
3.2.4.1.1. Prawo Unii Europejskiej
3.2.4.1.2. Prawo francuskie
3.2.4.1.3. Prawo angielskie
3.2.4.2. Postulaty dotyczące jawności i przejrzystości grup spółek w prawie Unii
Europejskiej
3.2.4.3. Szczególny audyt spółki lub grupy spółek
3.2.4.3.1. Instytucja expertise de gestion w prawie francuskim
3.2.4.3.2. Postulat uregulowania szczególnego audytu grupy spółek w prawie Unii
Europejskiej
3.2.4.4. Badanie i zatwierdzanie skonsolidowanych sprawozdań finansowych grup spółek
3.2.4.4.1. Standardowa regulacja w prawie Unii Europejskiej
3.2.4.4.2. Implementacja prawa Unii Europejskiej na przykładzie regulacji francuskich
3.2.5. Unijny standard ochrony akcjonariuszy na walnych zgromadzeniach spółek
publicznych
3.2.6. Francuska koncepcja nadużycia władzy większości (abus de majorite)
3.2.7. Odpowiedzialność cywilna funkcjonariuszy spółek na przykładzie prawa
francuskiego i angielskiego
3.2.7.1. Prawo francuskie
3.2.7.2. Prawo angielskie
3.2.7.2.1. Zakres odpowiedzialności
3.2.7.2.2. Charakter prawny i przesłanki odpowiedzialności
3.2.7.2.3. Powództwo pochodne akcjonariusza (derivative claim
3.2.7.2.4. Powództwo indywidualne akcjonariusza (personal claim)
3.2.7.2.5. Powództwo akcjonariusza na podstawie sekcji 994 CA (unfair prejudice remedy)
3.2.8. Instytucja tymczasowego zarządcy spółki (L‘administrateur provisoire) w prawie
francuskim
3.2.9. Wybrane instytucje prawne Drugiej Dyrektywy Unii Europejskiej
4. Wnioski
4.1. Wnioski ogólne
4.2. Ocena środków ochrony w prawie niemieckim
4.3. Ocena środków ochrony w prawie francuskim
4.4. Ocena środków ochrony w prawie angielskim
4.5. Ocena środków ochrony w prawie Unii Europejskiej
Tezy wstępne dalszej analizy
Rozdział III. Ochrona wspólnika mniejszościowego poprzez umożliwienie mu
"wyjścia" ze spółki zależnej
1. Rodzaje i funkcja prawa do "wyjścia" ze spółki
2. Spółki akcyjne
2.1. Prawo akcjonariusza mniejszościowego do wykupienia lub odkupienia przysługujących
mu akcji
2.1.1. Pojęcie, charakter prawny i rodzaje
2.1.2. Przymusowy odkup akcji (sell-out/buy-out - art. 4181 KSH)
2.1.2.1. Zasady i tryb odkupu
2.1.2.2. Wybrane problemy prawne związane ze stosowaniem odkupu
2.1.3. Odwrócony przymusowy wykup akcji w związku z istotną zmianą przedmiotu
działalności spółki (art. 416 § 4 KSH)
2.1.4. Odwrócony przymusowy wykup akcji w związku z przymusowym wykupem (art. 418 § 2b
KSH)
2.1.5. Prawo do "wyjścia" ze spółki w procesach restrukturyzacyjnych
2.1.5.1. Odwrócony przymusowy wykup akcji w związku przejęciem spółki zależnej przez
spółkę dominującą (art. 516 § 3 KSH)
2.1.5.2. Prawo odkupu akcji w związku z transgranicznym łączeniem się spółek (art.
51611 KSH)
2.1.5.3. Odwrócony przymusowy wykup akcji w związku z podziałem spółki (art. 541 § 5
KSH)
2.1.5.4. Roszczenie akcjonariusza spółki przekształcanej o wypłatę ekwiwalentu
wartości jego akcji (art. 565 § 1 KSH)
2.2. Spółki publiczne
2.2.1. Obowiązkowa oferta nabycia akcji (art. 73-81OfertaPublU)
2.2.2. Prawo odkupu ("wykupu" - art. 83 OfertaPublU)
2.3. Umorzenie akcji
2.4. Umowne lub statutowe instrumenty prawne umożliwiające akcjonariuszowi
"wyjście" ze spółki zależnej
Rozdział IV. Ogólne standardy stosunku korporacyjnego zapewniające ochronę
wspólnika mniejszościowego spółki zależnej
1. Wykładnia pojęcia interesu spółki jako punkt wyjścia do oceny środków ochrony
wspólnika mniejszościowego spółki zależnej
1.1. Wprowadzenie
1.2. Problem interpretacji pojęcia interesu spółki
1.2.1. Pojęcie interesu spółki w Kodeksie spółek handlowych
1.2.2. Interes spółki na tle innych grup interesów w spółkach handlowych
1.2.3. Charakter prawny interesu spółki
1.2.4. Treść interesu spółki
1.2.5. Propozycja wykładni interesu spółki
1.3. Wnioski na gruncie prawa grup spółek
2. Obowiązek lojalności w spółkach kapitałowych
2.1. Ochronny charakter obowiązku lojalności
2.2. Obowiązek lojalności funkcjonariuszy spółek
2.3. Problem istnienia obowiązku lojalności wspólników i akcjonariuszy
2.3.1. Przegląd stanowisk doktryny
2.3.2. Obowiązek lojalności wspólników i akcjonariuszy w orzecznictwie sądów
2.3.3. Propozycja własnego stanowiska
2.4. Znaczenie obowiązku lojalności na tle relacji w grupach spółek
3. Zasada jednakowego traktowania wspólników i akcjonariuszy
3.1. Ogólne założenia zasady jednakowego traktowania wspólników i akcjonariuszy
3.2. Konkretyzacja zasady jednakowego traktowania wspólników i akcjonariuszy w
orzecznictwie sądów
3.3. Znaczenie zasady jednakowego traktowania wspólników i akcjonariuszy w grupach
spółek
4. Ochrona wspólnika mniejszościowego spółki zależnej poprzez ochronę majątku
spółek kapitałowych
4.1. Podstawowe założenia systemu ochrony majątku polskich spółek kapitałowych
4.2. Sankcje za naruszenie reguł ochrony majątku spółek kapitałowych
4.3. Przeciwdziałanie tzw. "ukrytym" wypłatom z majątku spółki zależnej
Rozdział V. Ochrona wspólnika mniejszościowego spółki zależnej na podstawie
szczegółowych instytucji prawa spółek
1. Uwagi wprowadzające
2. Ochrona uprawnień decyzyjnych wspólnika mniejszościowego spółki zależnej
2.1. Ochrona w zakresie formalnych zasad zwoływania i przeprowadzania zgromadzeń
spółki
2.1.1. Uprawnienia dotyczące zwołania zgromadzenia spółki, uzupełniania porządku
obrad i przedstawienia projektów uchwał
2.1.2. Żądanie ponownego sprawdzenia listy obecności na walnym zgromadzeniu (art. 410
§ 2 KSH)
2.1.3. Prawo do głosowania grupami (art. 419 KSH)
2.1.4. Prawo do zablokowania nieformalnych procedur zwoływania i odbywania zgromadzenia
spółki (art. 239 § 1, art. 240, 404 § 1 i art. 405 § 1 KSH)
2.1.5. Obowiązek kworum oraz kwalifikowanej większości głosów wymaganej do podjęcia
niektórych uchwał
2.2. Różnicowanie uprawnień decyzyjnych wspólników lub akcjonariuszy
2.2.1. Umowne lub statutowe modyfikacje uprawnień decyzyjnych jako odstępstwo od zasady
proporcjonalności praw i wkładów
2.2.2. Ochrona wspólnika mniejszościowego poprzez zwiększenie jego uprawnień
decyzyjnych
2.2.3. Problem dopuszczalności ustanowienia tzw. złotego udziału lub złotej akcji
2.2.4. Ochrona wspólnika mniejszościowego poprzez zmniejszenie siły głosu wspólnika
większościowego
2.2.4.1. Akcje nieme
2.2.4.2. Statutowe ograniczenia prawa głosu
2.3. Prawo do zaskarżania uchwał zgromadzenia spółki
3. Ochrona praw majątkowych wspólnika mniejszościowego spółki zależnej
3.1. Ochrona prawa do udziału w zysku spółki zależnej
3.2. Prawo poboru udziałów lub akcji w podwyższonym kapitale zakładowym
3.3. Odpowiedzialność odszkodowawcza spółki dominującej i jej funkcjonariuszy
4. Ochrona wspólnika mniejszościowego w zakresie prawa do informacji i kontroli w
spółce zależnej
4.1. Prawo do informacji
4.1.1. Funkcja i znaczenie prawa do informacji w spółce
4.1.2. Prawo do informacji w spółce akcyjnej
4.1.3. Szczególne obowiązki informacyjne w grupach spółek
4.2. Prawo kontroli i nadzoru
4.2.1. Pojęcie i znaczenie mechanizmów kontrolnych i nadzorczych w spółkach
4.2.2. Ochrona uprawnień kontrolnych i nadzorczych akcjonariuszy
4.2.3. Ochrona uprawnień kontrolnych i nadzorczych wspólników spółki z o.o.
4.2.4. Prawo akcjonariuszy spółki publicznej do żądania powołania rewidenta do spraw
szczególnych
Rozdział VI. Uwagi de lege ferenda
1. Celowość podwyższenia obecnego standardu ochrony wspólnika mniejszościowego
spółki zależnej
2. Środki ochrony wspólnika mniejszościowego spółki zależnej w projektach polskiej
regulacji grup spółek
2.1. Obecny stan prac nad polską regulacją grup spółek
2.2. Projekt Komisji Kodyfikacyjnej Prawa Cywilnego z 2010 r.
2.2.1. Ogólna charakterystyka projektu
2.2.2. Kodyfikacja koncepcji interesu grupy spółek
2.2.3. Ocena projektowanych szczególnych środków ochrony wspólnika mniejszościowego
spółki zależnej
2.2.3.1. Prawo do informacji w grupie spółek
2.2.3.2. Szczególna kontrola działalności grupy spółek
2.2.3.3. Prawo do "wyjścia" ze spółki zależnej
2.2.4. Wnioski
2.3. Projekt Ministerstwa Gospodarki z 2010 r.
2.3.1. Ogólna charakterystyka projektu
2.3.2. Ocena projektowanych środków ochrony wspólnika mniejszościowego spółki
zależnej
3. Postulaty dotyczące zasad ochrony wspólnika mniejszościowego spółki zależnej w
polskiej regulacji grup spółek
3.1. Postulat zwiększenia poziomu ochrony wspólnika mniejszościowego spółki zależnej
poprzez kodyfikację koncepcji interesu grupy spółek
3.2. Postulat umożliwienia skutecznej "rekompensaty" uszczerbku wspólnika
mniejszościowego spółki zależnej
3.2.1. Potrzeba uregulowania szczególnej odpowiedzialności odszkodowawczej spółki
dominującej i jej funkcjonariuszy
3.2.2. Zakres podmiotowy odpowiedzialności
3.2.3. Zakres przedmiotowy odpowiedzialności
3.2.4. Charakter prawny odpowiedzialności
Zakończenie
Indeks rzeczowy
620 stron, Format: 13.5x22.0cm, oprawa twarda
