Etos lewicy to jeden z najważniejszych manifestów ideowych polskiej
inteligencji zaangażowanej.
Książka poświęcona tradycji polskiej lewicy z przełomu XIX i XX wieku pokazuje, jak
wielką wykonano w Polsce pracę na rzecz społecznego postępu, walki z
przesądami, ciasnotą umysłową. Historie polskich społeczników i intelektualistów,
pozytywistów i marksistów, anarchistów i państwowców?–?Brzozowskiego,
Abramowskiego, Krzywickiego czy Kelles-Krauza?–?to opowieści o tym, jak w naszym kraju
próbowano opisać i zmienić świat. Zrozumieć lokalny kontekst i wpisać go w procesy
ogólne?–?nowoczesność i europejski kapitalizm. Próby te różniło wiele, ale
łączyła idea, że ludzki świat tworzymy my sami, że w dotychczasowym kształcie jest
on niesprawiedliwy i domaga się naprawy, a jego ulepszenie wymaga nowoczesnych narzędzi
opisu. Myśleć i działać jednocześnie, teoretyzować i praktykować polityczną
naprawę świata?–?oto przesłanie Etosu lewicy.
…w roku 1984, a więc w środku tamtych „ciemnych lat”, podjąłem decyzję
napisania książki Etos lewicy, którą do roku 1987 napisałem (ukazała się dopiero w
1990, bo tak wówczas drukowano). Choć była to habilitacja, która została przyjęta,
motywy, jakie mną powodowały poza naukę wykraczały. Chciałem mianowicie dowieść,
że lewica w Polsce ma inną własną tradycję, niż bolszewicka, która w roku 1981
była zbrojna już tylko w nagą przemoc; chciałem też powrócić do właściwego tej
tradycji języka i współcześnie go ożywić, bo bez żywego języka nie ma żywych
idei. Zadania te, mimo że od czasu, gdy je wyznaczyłem, minęło prawie ćwierć wieku,
pozostają nadal aktualne, wierzę zatem, że Etos lewicy czeka jeszcze na swoją
porę.
Andrzej Mencwel (1940)?–? kulturoznawca, historyk idei, twórca
Instytutu Kultury Polskiej UW, wybitny znawca m.in. twórczości Stanisława
Brzozowskiego, a także idei paryskiej „Kultury”, laureat nagrody Polskiego PEN Clubu
im. Jana Strzeleckiego. Autor licznych książek, m.in. Sprawa sensu (1971), Stanisław
Brzozowski?–?kształtowanie myśli krytycznej (1976), Spoiwa (1983), Przedwiośnie czy
potop (1997), Wyobraźnia antropologiczna (2006), Rodzinna Europa po raz pierwszy (2009).
Autor o książce:
Pisałem ją w latach 1985?–?1987, pod wieloma względami schyłkowych, a poza
pasją odkrywania pobudzały mnie dwa jeszcze doświadczenia?–?dojmująca pustka
ideowa tamtej władzy i jej adherentów, którzy lewicą się mienili; żywiołowy pęd
intelektualistów i artystów ku prawicy oraz jej dynamiczna kulturalna dominacja.
Chciałem dowieść, że lewica w Polsce ma inną niż oficjalna tradycję, a także
własny język, idee i kulturę. Na ile mi się to udało, nie mnie oceniać, w każdym
razie moich synów przekonałem, że jest to tradycja i kultura prawowita. Skłamałbym
dzisiaj mówiąc, że mi na tym nie zależało.
288 stron, oprawa miękka
