Idea wydania zwartej publikacji, przedstawiającej podstawy organizacyjne polskiej
polityki zagranicznej od uzyskania niepodległości do 2005 r. ma z wielu powodów
znaczenie szczególne.
Po pierwsze, w specjalistycznej literaturze przedmiotu brak jest tego typu opracowania,
a sama problematyka jest rozproszona w wielu źródłach archiwalnych. Jest ona stosunkowo
dobrze udokumentowana i opracowana w odniesieniu do okresu międzywojennego i lat drugiej
wojny światowej (dwa tomy "Historii dyplomacji polskiej" wydane przez PWN
odpowiednio w 1995 i 1999 r.). Opracowania te mają jednak nieco inne założenia i cele
od tych, które są zakładane w przedstawianej inicjatywie.
Zmiany, które dokonały się w Polsce po 1989 r., stanowią dogodny moment dla prób
dokonania bilansu polskiej polityki zagranicznej ze szczególnym uwzględnieniem jej
aspektu organizacyjnego. Idea ujęcia w jednej publikacji problemów organizacyjnych
dyplomacji polskiej w jej różnych okresach historyczno-ustrojowych stała się podstawą
całej struktury pracy i wyszukiwania pod tym kątem nieznanych bądź nieuporządkowanych
materiałów archiwalnych, faktograficznych i statystycznych. Chodziło o ukazanie w
formie graficznej i tabelarycznej - mimo rozlicznych rozbieżności - tych elementów,
które świadcząc ciągłości polskiej polityki zagranicznej w różnych okresach jej
współczesnej historii. Analizą objęto z jednej strony ewolucję struktur
organizacyjnych centrali resortu, a z drugiej podlegające ministerstwu urzędy
zagraniczne. Prezentowana publikacja jest w swoim założeniu pracą dokumentacyjną,
prezentującą w postaci schematów i tabel obszerny zespół danych. Pozostawia ona duży
margines dla formułowania ocen przez samego Czytelnika.
Jako przewodnik po zagadnieniach organizacyjnej strony polskiej polityki zagranicznej
praca ta stanowi w swej warstwie analitycznej i dokumentacyjnej przydatny materiał dla
pracowników polskiego resortu spraw zagranicznych i jego placówek zagranicznych oraz dla
studentów szkół wyższych, którzy wybrali specjalizację z zakresu stosunków
międzynarodowych. Może być ona również interesująca dla korpusu dyplomatycznego
akredytowanego w Warszawie oraz badaczy. Choć jako całość książka dotyka bardzo
wąskiej dziedziny, to może być jednak ciekawym uzupełnieniem naszej wiedzy
historycznej o współczesnych dziejach Polski.
Zasadnicza treść publikacji podzielona jest na cztery okresy polskiej państwowości:
1918-1939, 1939-1945, 1945-1989, 1989-2005. Każdy z nich składa się z krótkiego
wprowadzenia opisowego charakteryzującego przebieg dokonywanych zmian w danym okresie, ze
schematów organizacyjnych centrali resortu, tabel ilustrujących geograficzne
rozmieszczenie oraz rangę urzędów zagranicznych. Tę podstawową część pracy
poprzedza krótkie wprowadzenie dotyczące ogólnej roli i funkcji instytucji, jaką jest
Ministerstwo Spraw Zagranicznych, jego centrala i placówki zagraniczne. W części
końcowej zawarte są uzupełniające zestawienia dotyczące chronologii tworzenia i
likwidacji placówek zagranicznych, nawiązanych stosunków dyplomatycznych, biogramy
polskich ministrów spraw zagranicznych.
243 strony