Książka podejmuje szczególnie istotną w ostatnim okresie problematykę
etyki dziennikarskiej.
Dzięki temu zapełnia wyraźnie odczuwaną lukę, ponieważ do tej pory nie było na
rynku podręcznika poświęconego temu zagadnieniu. Etyka dziennikarska jest tu
przedstawiona problemowo, w szerokiej filozoficznej perspektywie. Autor - dziennikarz i
nauczyciel akademicki - wyraźnie skłania się ku etyce cnót, przypisując mniejsze
znaczenie dziennikarskiej etyce normatywnej. Ta pionierska na polskim rynku wydawniczym
praca powinna być interesującą lekturą nie tylko dla studentów dziennikarstwa i
kierunków pokrewnych, ale również dla dziennikarzy, którzy swój zawód traktują jako
misję, a nie tylko jako źródło utrzymania.
"Jeśli media stały się czwartą - o ile nie pierwszą władzą społeczną - to
ich odpowiedzialność nie może być mniejsza niż władz pozostałych. Tymczasem wśród
dziennikarzy dominuje postawa "Wolnoć Tomku w swoim domku", uzasadniana
konstytucyjną klauzulą wolności prasy. Jednak nie ma sprzeczności między wolnością
a odpowiedzialnością, tak jak wolność wyboru kierunku jazdy samochodem nie oznacza
lekceważenia przepisów drogowych.(...). Aktualna, potrzebna i mądra książka Jana
Pleszczyńskiego "Etyka dziennikarska" powinna stać się obowiązkową lekturą
dla wszystkich dziennikarzy i ich naczelnych. Skorzystają z niej wiele studenci, praktycy
public relations, politycy, a nade wszystko codzienni użytkownicy mediów, czyli my -
obywatele".
Tomasz Goban-Klas
(z Przedmowy)
"(...) Ukazało się wartościowe dzieło, które zakreśla granice, jakich
przekraczać nie wolno (...)"
Wiesława Piątkowska-Stepaniak
(z Przedmowy)
Jan Pleszczyński (ur. 1958) - dziennikarz, absolwent biologii (UMCS),
doktor filozofii (KUL), od 2003 r. adiunkt w Zakładzie Dziennikarstwa i Komunikacji
Społecznej Wydziału Humanistycznego UMCS. W latach 1990-2003 dziennikarz "Gazety
Wyborczej Lublin". Publikował m.in. w "Rzeczpospolitej", "Tygodniku
Solidarność", "Przeglądzie Powszechnym", BBC i RWE. Współpracuje z
"Tygodnikiem Powszechnym", witryną www.duch.lublin.pl, lubelskimi
rozgłośniami radiowymi i pismami "bardzo lokalnymi". Jako stypendysta Thomson
Foundation w 1990 r. odbył staż w dzienniku Oxford Mail. Autor książki
"Błogosławiony kłopot myślenia" (Norbertinum 2007).
Spis treści
Przedmowa
Wprowadzenie
Podziękowania
Rozdział 1. ETYKA DZIENNIKARSKA A ETYKA MEDIÓW
Etyka profesjonalna i etyka stosowana
Po co etyka mediów?
Kłopoty z etyką dziennikarską
Warsztat jako warunek etyki profesjonalnej
Wspólne problemy etyki mediów i etyki dziennikarskiej
Podsumowanie
Rozdział 2. ETYKA I WARTOŚCI
Dwa modele etyki
Problemy etyki ogólnej
Natura etyki
Etyka a moralność
Sokratejska etyka i mądrość sofistów
Etyka dziennikarska a etyka
Etos: kultura i geny
Dziennikarstwo i aksjologia
Wartości w mediach i dziennikarstwie
Przestrzeń aksjologiczna i konflikt wartości
Uzasadnianie norm
Postawy wobec wartości etycznych
Sądy powinnościowe
Podsumowanie
Rozdział 3. MEDIA I DZIENNIKARSTWO
Sokratejski i platoński model dziennikarstwa
Media masowe
Funkcje i cele mediów
Niewspółmierność medialna
Dziennikarstwo deontologiczne i teleologiczne
Media jako środowisko wiedzy
Media jako władza
Media jako biznes i instytucja zaufania publicznego
Media, dziennikarze i intelektualiści
Dumbing down
Problem licencji dziennikarskich
Doktryny medialne
Tabloidy i tabloidyzacja mediów
Społeczne konsekwencje tabloidyzacji
Dziennikarze, ludzie mediów i lumpendziennikarze
Media studies
Podsumowanie
Rozdział 4. DZIENNIKARZE A SPOŁECZEŃSTWO
Paternalizm i niezależność
Obowiązki dziennikarzy i mediów
Zdroworozsądkowe złudzenia
Media w społeczeństwie
Obrazy świata
Wspólnota
Dobro wspólne i społeczeństwo obywatelskie
Opinia publiczna
System ombudsmanów
Podsumowanie
Rozdział 5. DZIENNIKARSKA ETYKA NORMATYWNA
Etyka jako zgodność z normami
Normy dziennikarskie
Syntetyczny kodeks etyki dziennikarskiej
Rada Etyki Mediów i Karta etyczna mediów
Krytyka kodeksów etycznych
Etyka a prawo
Dziennikarze a prawo prasowe
Dylematy i konflikt wartości
Kodeksy etyczne i paraetyczne
Tradycja i kryzys epistemologiczny
Minimum etyczne i paradygmat medialny
Podsumowanie
Rozdział 6. DOBRE DZIENNIKARSTWO
Dobro profesjonalne i dobro moralne
Sensy dobra
Dobre cele i ich realizacja
Magnetyzm wartości
Podsumowanie
Rozdział 7. WIEDZA JAKO WARUNEK ETYCZNEGO DZIENNIKARSTWA
Pojęciowa triada
Dwa rodzaje wiedzy
Wiedza medialna
Etyka przekonań i reguła oczywistości
Ideały epistemiczne
Uzasadnianie przekonań i paradoks Łysego Sponsora
Metabolizm informacyjny i etyczne informowanie
Informacja
Zasada rzetelności
Fakty
Kreowanie rzeczywistości
Fakty prasowe (medialne)
Oceny i interpretacje
Intencje
Podsumowanie
Rozdział 8. PRAWDA I OBIEKTYWNOŚĆ
Kłopoty z prawdą
Prawda materialna - dziennikarskie minimum
Standardy prawdy dziennikarskiej
Prawda nadawcy i prawda odbiorcy
Treść i forma przekazu
Koncepcje prawdy
Kłamstwa, złudzenia i przesądy
Obiektywizm i bezstronność
Podsumowanie
Rozdział 9. ODPOWIEDZIALNOŚĆ MEDIÓW I DZIENNIKARZY
On - ja - ty
Dziennikarz a redakcja
Działanie i jego konsekwencje
Kwadrat Pottera
Etyka systemu mediów
Odpowiedzialność w biznesie
Odpowiedzialność i wina
Rodzaje odpowiedzialności
Moc mediów
Wolność
Podsumowanie
Rozdział 10. ETYKA DZIENNIKARSTWA
Etyka dziennikarska - etyka dziennikarzy
Normy w etyce mediów
Normy idealne
Normy okazjonalne
Kłopoty z cnotami
Cnoty a odpowiedzialność
Etyka cnót
Autorytety
Fałszywa alternatywa: dziennikarz dobry lub zły
Cnoty dziennikarskie
Dziennikarskie nie-cnoty
Podsumowanie
Rozdział 11. PRZYKŁADY Z PRAKTYKI
Bezstronność
Charakter
Dumbing down
Edukacja
Forma
Informatorzy
Jakość tabloidowa
Konflikt interesów
Konflikt wartości
Kryptoreklama i advertorial
Linia programowa redakcji
Męstwo
Mistyfikacja
Moc mediów
Podkręcanie
Politycy
Polityczna poprawność
Polityka
Prawda
Profesjonalizm
Prowokacja dziennikarska
Tajne służby i policja
Wiedza medialna
Wyczucie
Wrażliwość
Wolność i odpowiedzialność
ZAKOŃCZENIE
INDEKS NAZWISK
263 strony, B5, miękka oprawa