ZROZUMIEĆ STULECIE [Das Jahrhundert verstehen. Eine universalhistorische
Deutung]
Narrator Dinera przysiadł na zabytkowych schodach w Odessie i z tej perspektywy
spogląda na Europę XX wieku. Obserwuje przede wszystkim jej wschodnie i południowe
rubieże – Rosję, Konstantynopol, Polskę i Niemcy, a także Bałkany i Grecję. Jego
uwagę przyciąga wybijanie się na niepodległość narodów Europy Środkowo-Wschodniej,
wojny na Bałkanach, rewolucja w Rosji, wojny domowe w Hiszpanii i Grecji, wojna
polsko-bolszewicka. Widzi, jak wydarzenia na peryferiach Europy odbijają się echem w jej
pozostałych rejonach i wpływają na wielką politykę, także podczas II wojny
światowej i zimnej wojny. Wiek XX kurczy się w optyce Dana Dinera do swojej pierwszej
połowy, połowy katastrof, które miały naznaczyć całe stulecie.
Swoją opowieść autor snuje wokół antagonizmu światopoglądów i wartości:
bolszewizmu i antybolszewizmu, równości i wolności, komunizmu i kapitalizmu, Wschodu i
Zachodu. Na te linie podziałów nakładają się dążenia narodów do samostanowienia,
nacjonalizmy. Na styku obydwu osi dochodzi do sprzęgania, wzmacniania oddziaływań.
Zrozumieć stulecie to esej historyczny spełniający wszystkie klasyczne wymagania
gatunku. Autor przedstawia w nim własny pomysł interpretacyjny, formułuje mocne,
wyraziste tezy, starannie wybiera omawiane zagadnienia. Nie stroni też od pozornych
dygresji, jak ta o wprowadzeniu na pola bitewne broni maszynowej, która pochłonęła
podczas I wojny światowej wielokrotnie więcej ofiar niż osławione gazy bojowe.
Dan Diner urodził się w 1946 roku w Monachium. Dorastał w Izraelu i w Niemczech.
Studiował prawo, orientalistykę i nauki społeczne na uniwersytecie we Frankfurcie nad
Menem. W latach 1980–1985 był profesorem współczesnej historii krajów
arabskich na Uniwersytecie Odense w Danii. W 1985 roku objął katedrę historii
pozaeuropejskiej na Uniwersytecie w Essen. Prowadził badania w Austriackiej Bibliotece
Narodowej i na Uniwersytecie w Tel Awiwie. W latach 1994–1999 był dyrektorem
tamtejszego Instytutu Historii Niemiec. Od 1999 roku jest dyrektorem Instytutu Historii i
Kultury Żydowskiej im. Szymona Dubnowa w Lipsku, a od 2001 roku także profesorem
historii Europy na Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie. Zajmuje się historią XX
wieku, Bliskiego Wschodu, Europy i historią Niemiec ze szczególnym uwzględnieniem
okresu narodowego socjalizmu. W ostatnich latach opublikował między innymi: Feindbild
Amerika. Über die Beständigkeit eines Ressentiments (2002, Wróg Ameryka. O trwałości
pewnego resentymentu), Gedächtniszeichen. Über jüdische und andere Geschichten (2003,
Znaki pamięci. O historiach żydowskich i innych), Versiegelte Welt. Über den Stillstand
in der islamischen Welt (2005, Zapieczętowany świat. O stagnacji w świecie islamu),
Gegenläufige Gedächtnisse. Über Geltung und Wirkung des Holocaust (2007,
Przeciwbieżne pamięci. O znaczeniu i oddziaływaniu Holokaustu).
288 strony, A5, twarda oprawa