Dziewiętnastowieczna cywilizacja załamała się. Książka ta jest
poświęcona politycznym i gospodarczym przyczynom tego wydarzenia oraz głębokim
przemianom, którym dało ono początek.
Tak Karl Polanyi rozpoczyna swoją książkę, która w rzeczywistości oferuje
znacznie więcej niż badanie mechanizmów rewolucji przemysłowej – przede wszystkim
dotyczy także naszych kryzysowych czasów. Możemy bowiem postrzegać publikację,
której polskie tłumaczenie ukazuje się po 66 latach od jej powstania, jako sięgającą
głęboko w historię Europy analizę podłoża obecnego kryzysu i głos w dyskusji o
kondycji współczesnego kapitalizmu.
Autor występuje przeciwko koncepcji wolnego i samoregulującego się rynku,
niezwykle dziś popularnej i atrakcyjnej dla współczesnego uczestnika życia
publicznego.
Wolny rynek, jak sądzi Polanyi, rozbija się o naturę człowieka. Jak
niegdyś komunizm, który wielu rozsądnym ludziom zdawał się ideą szlachetną i
sprawiedliwą, okazał się naiwną utopią i zamienił w przeciwieństwo
sprawiedliwości, tak samoregulujący się rynek, z pozoru mądrzejszy od nieudolnych
rządów i stronniczych polityków, okazuje się tylko mitem, w którym nie ma miejsca dla
żywych ludzi. W realnym świecie nie jest to już dążący do równowagi organizm, lecz
niezrównoważone monstrum niszczące cały świat społeczny. Rynek traktowany jak
nienaruszalna świętość oddziela się od społeczeństwa, które staje się jedynie
przybudówką do niego, trybikiem w jego machinie. Pozostawiony sam sobie rynek niszczy
relacje społeczne, narzucając im charakter ekonomiczny.
Polanyi wykracza poza klasyczną ekonomię, podkreśla zakorzenienie mechanizmów
gospodarczych w świecie społecznym i sprzeciwia się abstrakcyjnemu traktowaniu tych
dwóch aspektów.
Spis treści:
Słowo wstępne -Joseph E. Stiglitz
Wprowadzenie - Fred Błock
Nota do wydania z 2001 roku
Podziękowania Autora
Część pierwsza. System międzynarodowy
1.Stuletni pokój
2.Konserwatywne lata dwudzieste, rewolucyjne lata trzydzieste
Część druga. Narodziny i upadek gospodarki rynkowej
I.Szatański młyn
3."Domostwo kontra postęp"
4.Społeczeństwa i systemy gospodarcze
5.Ewolucja modelu rynkowego
6.Samoregulujący się rynek i fikcyjne towary: praca, ziemia i pieniądz
7.System speenhamlandzki, rok 1795
8.Poprzednicy i następstwa
9.Pauperyzm i utopia
10.Ekonomia polityczna i odkrycie społeczeństwa
II.Samoobrona społeczeństwa
11.Człowiek, przyroda i organizacja produkcji
12.Kredo liberalizmu
13.Kredo liberalizmu (kontynuacja): interes klasowy i przemiany społeczne
14.Rynek i człowiek
15.Rynek i przyroda
16.Rynek i produkcja
17.Osłabienie mechanizmu samoregulacji
18.Destrukcyjne napięcia
Część trzecia. Transformacja w toku
19.Demokracja i gospodarka rynkowa
20.Historia szykuje się do wielkich zmian społecznych
21.Wolność w złożonym społeczeństwie
Noty do źródeł
1.Równowaga sił jako polityka, historyczne prawo, zasada i system
2.Stuletni pokój
3.Zerwanie złotej nici
4.Zmiana sytuacji po pierwszej wojnie światowej
5.Finanse i pokój
6.Wybrane źródła do rozdziału "Społeczeństwa i systemy gospodarcze"
7.Wybrane źródła do rozdziału "Ewolucja modelu rynkowego"
8.System speenhamlandzki - literatura
9.Prawa o ubogich i organizacja pracy
10.System speenhamlandzki i eksperyment wiedeński
11.Dlaczego nie Ustawa Whitbreada?
12."Dwa Narody" Disraelego i problem ras kolorowych
Indeks nazwisk
370 stron, oprawa twarda