Podręcznik niniejszy stanowi
przerobioną, zweryfikowaną i zaktualizowaną wersję wcześniejszego opracowania sprzed
sześciu lat, które dawno zniknęło z księgarskich półek i którego przez to obecnie
nie odnotowuje się w wyrokach, decyzjach czy pismach procesowych nawet wybitnych
prawników.
Wydany uprzednio podręcznik
z zakresu prawa i postępowania karnego skarbowego zdezaktualizował się z powodu zmiany
stanu prawnego. Weryfikacja jego przydatności konstrukcyjnej i poznawczej wszelako
wyzwala konieczność ponowienia tego opracowania. Odnosi się to również do
uwzględnienia wartości poznawczych wcześniejszego podręcznika z tego przedmiotu
przygotowanego wspólnie z prof. Witoldem Świdą.
Opracowanie niniejsze jest
próbą uporządkowania nowych problemów oraz objaśnienia i wykładni obowiązujących
przepisów prawa karnego skarbowego. Podano i omówiono w nim również literaturę
przedmiotu oraz akty normatywne, których dyspozycje wiążą się z prawem i
postępowaniem karnym skarbowym, a także z szeroko rozumianym prawem skarbowym
(obejmującym m.in. prawo podatkowe, prawo celne i prawo dewizowe). Opracowanie niniejsze
wzbogaca szerokie zestawienie literatury przedmiotu, której prezentacja dokonana jest
również przy węzłowych rozdziałach pracy.
Opracowania z zakresu
problematyki prawa i postępowania karnego skarbowego do pewnego czasu były dotychczas
sporadyczne, a problematykę tę podejmowali jedynie znawcy przedmiotu. W ostatnich latach
zainteresowanie tą tematyką wykazali liczni autorzy, których opracowania mają
niejednolitą przydatność dydaktyczną i wartość poznawczą. Pożądane jest
zwłaszcza uporządkowanie problemów oraz systematyzacja materiału, a także podejście
systemowe.
Prawo i postępowanie karne
skarbowe stanowią wy specjalizowaną dyscyplinę prawa ukształtowaną na pograniczu
prawa i procesu karnego oraz prawa skarbowego i prawa administracyjnego. Zabezpiecza ono
respektowanie nakazów i zakazów prawa skarbowego przy użyciu instrumentów karnych
(niezależnie od sankcji finansowych).
Prawo karne skarbowe obejmuje
swoim zakresem całokształt ustawodawstwa karnego skarbowego, które wprawdzie najszerzej
wyraża Kodeks karny skarbowy, ale na które składa się również szeroko rozumiane
prawo skarbowe i prawo administracyjne, a przede wszystkim ich wyspecjalizowane działy:
prawo dewizowe, prawo celne i prawo podatkowe.
Przedmiotem ochrony prawa
karnego skarbowego, najogólniej rzecz ujmując, jest interes finansowy Skarbu Państwa i
prawnie ustanowiony jego porządek finansowy. Pojęcie Skarbu Państwa uwzględniać musi
sens prawny, ekonomiczny i organizacyjny oraz występować w trzech różnych znaczeniach:
podmiotowym (jako osoba prawna będąca podmiotem praw i obowiązków), przedmiotowym
(jako pewna masa majątkowa) oraz instytucjonalnym (jako byt organizacyjny z
wyodrębnionymi organami spełniającymi przypisane im funkcje).
Przepisy prawa karnego
skarbowego określają zasady odpowiedzialności i zasady karania za przestępstwa
skarbowe oraz wykroczenia skarbowe (jako naruszenie norm prawa podatkowego, celnego i
dewizowego, w wyniku których następuje bezpośrednio lub pośrednio uszczuplenie lub
zagrożenie uszczuplenia majątku Skarbu Państwa), a także określają reguły i
przebieg postępowania przed organami tego procesu karnego skarbowego, a ponadto regulują
zasady i sposób wykonania wydanych rozstrzygnięć.
Wzgląd na złożoność
konstrukcji legislacyjnej prawa karnego skarbowego wyzwalać może nieuzasadnione obawy co
do przesadnego stopnia trudności poznawczej prezentowanej materii. Wiąże się to z tym,
że przepisy materialne części szczegółowej Kodeksu karnego skarbowego są zbudowane
wedle swoistego założenia konstrukcyjnego; dyspozycje ich bowiem mają postać
uproszczoną przez liczne odesłania do nakazów i zakazów wyrażonych, zwłaszcza w
prawie dewizowym, prawie celnym i prawie podatkowym. Blankietowość ta jest zresztą
najczęściej uzasadniona kazuistyką systemu podatkowego, celnego, dewizowego, wszelako z
drugiej strony trzeba zaznaczyć, że blankietowość ta osłabia kardynalny wymóg
precyzji legislacyjnej w określaniu znamion czynów karalnych.
Niezwykle ważne jest
zwrócenie uwagi na zagadnienie dodatkowego wpływu zmian przepisów wykonawczych na
penalizację określonych zachowań (z punktu widzenia prawa celnego, prawa dewizowego czy
prawa podatkowego). Niestabilność przepisów prawa skarbowego wywiera w związku z tym
wyraźny wpływ na penalizację, czy w ogóle więcej - na zakres odpowiedzialności
karnej skarbowej.
Opracowanie to przygotowane
jest w konwencji uniwersyteckiego podręcznika dla studentów, ale służyć może
również praktykom skarbowości oraz praktykom wymiaru sprawiedliwości - sędziom,
prokuratorom, adwokatom i radcom prawnym. Zestawienia bibliograficzne i wykaz źródeł
normatywnych mogą być przydatne dla zainteresowanych pogłębieniem problematyki.
405 STRON