Przedmiotem badań w
niniejszej pracy są przede wszystkim rozwiązania prawne przyjęte w Stanach
Zjednoczonych Ameryki Północnej oraz we Francji. Wybór pierwszego z tych systemów
prawnych uzasadnia fakt, iż Stany Zjednoczone posiadają obecnie najbardziej rozwiniętą
gospodarkę świata, w zasadzie do niedawna ciesząc się nieprzerwanym od kilkunastu lat
wzrostem produktu krajowego brutto oraz malejącą inflacją i bezrobociem. Stany
Zjednoczone często są także przytaczane jako modelowy przykład gospodarki
kapitalistycznej, mogą zatem stanowić znakomite zwierciadło problemów, które
powstają w tym ustroju i metod ich rozwiązywania przez system prawny. Wybór Francji
został dokonany w oparciu o fakt, iż również jest to kraj o gospodarce wolnorynkowej,
jednak znacznie bliższy Polsce zarówno pod względem kulturowym, jak i prawnym. Jak
wiadomo, system prawa romańskiego wywarł znaczny wpływ na formowanie się polskich
regulacji prawnych, a cywilne prawo francuskie oraz jego doktryna bezpośrednio wpływają
na wykładnię przepisów naszego Kodeksu cywilnego.
Niniejsze opracowanie
obejmuje komparatystykę instytucji prawnych, dla której najbardziej znaczącym kryterium
porównywania jest kryterium funkcji pełnionej przez instytucję przedsiębiorstwa w
ramach każdego z porównywanych systemów. W ramach prawnoporównawczych badań
instytucji przedsiębiorstwa za podstawową metodę przyjęto metodę analizy
funkcjonalnej, która opiera się na następujących założeniach:
- prawo jest zjawiskiem
wieloaspektowym, powiązanym z innymi zjawiskami społecznymi;
- uwagę należy zwracać
przede wszystkim na skutki, jakie prawo wywołuje z punktu widzenia przypisanej mu
funkcji;
- prawo powinno być badane w
działaniu, w odróżnieniu od analiz formalno-dogmatycznych, koncentrujących się na
prawie zawartym w tekstach prawnych;
- należy kierować się
realistycznym punktem widzenia, uwzględniając związek funkcjonowania prawa z potrzebami
społecznymi danego kraju;
- tak stosowana metoda
powinna wskazywać kierunek znalezienia możliwie najlepszego rozwiązania konkretnego
rozważanego przypadku. W pewnym zakresie zastosowano także metodę formalno-dogmatyczną
w szczególności przy porównywaniu prawa francuskiego i polskiego, biorąc pod uwagę
istotne podobieństwa obydwu systemów.
Tezą niniejszej pracy jest
wykazanie ścisłego powiązania instytucji przedsiębiorstwa ze stosunkami ekonomicznymi.
Założenie to wynika zarówno z teoretycznych uwarunkowań powstania przedsiębiorstwa,
jak również z obserwacji praktyki obrotu. Związek przedsiębiorstwa z zasadami ekonomii
stanowi podstawę do przedstawienia omawianej instytucji w ujęciu badanych systemów
prawnych oraz badania efektywności przyjętych rozwiązań. Nabiera to szczególnego
znaczenia w świetle postulatu, aby rozwiązania prawne były zgodne właśnie z tymi
zasadami, które są obiektywnie weryfikowalne w praktyce. Założenie to pozwala także
na dokonanie weryfikacji teorii dotyczących przedsiębiorstwa czy też proponowanych
rozwiązań w świetle rzeczywistości gospodarczej.
Konstrukcja niniejszej pracy
opiera się na wyróżnieniu trzech grup zagadnień. Obejmuje ona wyjaśnienie
podstawowych pojęć dotyczących przedsiębiorstwa, analizę charakteru prawnego
przedsiębiorstwa bądź instytucji, które pełnią podobną funkcję oraz omówienia
zasad i sposobów zbycia przedsiębiorstwa w ujęciu każdego z badanych systemów
prawnych. Część I pracy dotyczy prawa amerykańskiego, część II prawa francuskiego,
natomiast w części III zawarto analizę problematyki przedsiębiorstwa w prawie polskim,
z uwzględnieniem wniosków wynikających z analizy komparatystycznej. Całość
zakończona jest podsumowaniem zawierającym ocenę rozwiązań przyjętych w prawie
polskim oraz pewne wnioski de lege ferenda.
424 strony