W książce przedstawiono treść obowiązujących podstawowych
zasad prawa międzyczasowego prywatnego, opis sposobów działania ustawy pod względem
czasowym, a także budowę norm prawnych prawa międzyczasowego prywatnego i ich moc
obowiązującą, problematykę odesłania, kwestię kwalifikacji itp.
Prawo międzyczasowe prywatne rozstrzyga, w razie zmiany przepisów prawa
prywatnego, które przepisy - dawne czy nowe - należy zastosować w konkretnym wypadku.
Podstawą prawa międzyczasowego (intertemporalnego) jest zasada lex retro non agit,
czyli zasada nieretroakcji - prawo nie działa wstecz. Jeżeli umowa zostanie zawarta w
formie przewidzianej prawem obowiązującym w chwili jej zawarcia, a następnie wejdzie w
życie ustawa przewidująca inną formę zawarcia umowy danego rodzaju, już zawarta umowa
pozostanie ważna. Zasada nieretroakcji nie rozstrzyga jednak wszystkich kwestii. Jeżeli
nowa ustawa zmienia treść prawa użytkowania wieczystego, należy odwołać się do
podstawowych zasad prawa międzyczasowego prywatnego dotyczących treści stosunków
prawnych, aby rozstrzygnąć, czy od chwili wejścia w życie tej ustawy zmieni się
także treść wcześniej powstałych praw.
Podkreślenia wymaga wysoki walor praktyczny książki przydatnej w
rozwiązywaniu konkretnych konfliktów międzyczasowych, które pojawiają się często z
uwagi na nieustanne zmiany prawa. Książka wypełnia także istniejącą dotąd lukę
spowodowaną brakiem aktualnych opracowań na temat specyficznych kwestii prawa
międzyczasowego prywatnego i będzie pomocna przy omawianiu zagadnień prawa
międzyczasowego w ramach wykładu części ogólnej prawa cywilnego.
Marcin Kłoda - adwokat, doktor nauk prawnych. Ukończył z
wyróżnieniem Wydział Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Jest też
absolwentem Uniwersytetu w Poitiers (Francja). Wykonuje zawód adwokata jako partner w
spółce Kłoda Narkiewicz-Jodko sp. p. Adwokaci w Warszawie. Obronił w Instytucie Prawa
Cywilnego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego wysoko ocenianą
pracę "Podstawowe zasady polskiego prawa międzyczasowego prywatnego ze szczególnym
uwzględnieniem zasady lex retro non agit", przygotowaną pod kierownictwem
naukowym prof. dr hab. Krzysztofa Pietrzykowskiego. Jest jedną z nielicznych osób w
Polsce, które szerzej zajmują się problematyką prawa międzyczasowego prywatnego.
Spis treści
Wykaz skrótów
Wprowadzenie
Rozdział I. Przedmiot, źródła i podstawowe pojęcia prawa
międzyczasowego prywatnego
I.1. Przedmiot
I.1.1. Zakres stosowania
I.1.2. Normy kolizyjne i normy materialne
I.1.2.A. Normy kolizyjne
I.1.2.B. Normy materialne
I.2. Źródła
I.2.1. Zagadnienia ogólne
I.2.2. Wybrane przepisy międzyczasowe z lat 1809-1932
I.2.2.A. Przepisy wprowadzające kodeks Napoleona
I.2.2.B. Prawo przechodnie do kodeksu cywilnego Królestwa
Polskiego
I.2.2.C. Rozporządzenie o Spiszu i Orawie
I.2.2.D. Prawo o spółkach akcyjnych
I.2.3. Przepisy wprowadzające unifikacje z lat 1933-1961
I.2.3.A. Kodeks zobowiązań
I.2.3.B. Kodeks handlowy
I.2.3.C. Prawo osobowe
I.2.3.D. Prawo rodzinne
I.2.3.E. Prawo opiekuńcze
I.2.3.F. Prawo małżeńskie majątkowe
I.2.3.G. Prawo rzeczowe
I.2.3.H. Prawo spadkowe
I.2.3.I. Przepisy ogólne prawa cywilnego z 1946 r.
I.2.3.J. Kodeks rodzinny
I.2.3.K. Przepisy ogólne prawa cywilnego
I.2.3.L. Kodeks morski z 1961 r.
I.2.4. Przepisy wprowadzające kodyfikacje roku 1964
I.2.4.A. Kodeks rodzinny i opiekuńczy
I.2.4.B. Kodeks cywilny
I.2.5. Wybrane przepisy międzyczasowe po 1964 roku
I.2.5.A. Nowelizacje kodeksu cywilnego
I.2.5.B. Przepisy wprowadzające kodeks pracy
I.2.5.C. Prawo autorskie
I.2.5.D. Ustawa o ogłaszaniu aktów normatywnych i
niektórych innych aktów prawnych
I.2.5.E. Kodeks spółek handlowych
I.2.5.F. Prawo własności przemysłowej
I.2.5.G. Kodeks morski z 2001 r.
I.2.5.H. Nowelizacja k.r.o. z 2004 r.
I.2.6. Wybrane przepisy obce
I.2.6.A. Uwagi wprowadzające
I.2.6.B. Zakaz retroakcji
I.2.6.C. System przepisów międzyczasowych
I.2.6.D. Brak ogólnych przepisów międzyczasowych
I.3. Podstawowe pojęcia
I.3.1. Ustawa
I.3.2. Stosunek prawny, prawo podmiotowe, sytuacja prawna
I.3.3. Zdarzenie prawne
I.3.3.A. Uwagi ogólne
I.3.3.B. Zdarzenie prawne ciągłe
I.3.3.C. Zdarzenie prawne złożone
I.3.3.D. Podział zdarzeń prawnych i sytuacji prawnych
według P. Roubiera
I.3.4. Stosowanie, obowiązywanie, wejście w życie, uchylenie i okres
obowiązywania ustawy
I.3.4.A. Uwagi ogólne
I.3.4.B. Stosowanie
I.3.4.C. Obowiązywanie
I.3.4.D. Wejście w życie
I.3.4.E. Uchylenie
I.3.4.F. Okres obowiązywania
I.3.5. Działanie ustawy
I.3.5.A. Uwagi ogólne
I.3.5.B. Dalsze działanie ustawy dawnej
I.3.5.C. Rozróżnienie działania bezpośredniego i
działania wstecz ustawy nowej w doktrynie i orzecznictwie
I.3.5.D. Rozróżnienie działania bezpośredniego i
działania wstecz ustawy nowej - próba analizy
I.3.5.E. Rozróżnienie działania bezpośredniego i
działania na przyszłość ustawy nowej
I.3.6. Podstawowe zasady
I.4. Podsumowanie rozdziału I
Rozdział II. Zagadnienia ogólne prawa międzyczasowego prywatnego
II.1. Budowa i stosowanie norm
II.1.1. Budowa normy prawnej
II.1.1.A. Normy kolizyjne jednostronne i zupełne
II.1.1.B. Zakres
II.1.1.C. Łącznik
II.1.2. Moc obowiązująca norm prawa międzyczasowego prywatnego
II.1.3. Odesłanie
II.1.3.A. Zagadnienia ogólne
II.1.3.B. Odesłanie dalsze
II.1.3.C. Odesłanie zwrotne
II.1.4. Kwalifikacje
II.1.5. Wykładnia ustawy dawnej
II.1.6. Klauzula porządku publicznego
II.2. Zasada tempus regit actum
II.2.1. Charakterystyka i podstawy normatywne zasady
II.2.2. Zastosowanie zasady do zdarzeń ciągłych i złożonych
II.2.2.A. Zdarzenia prawne ciągłe
II.2.2.B. Zdarzenie prawne złożone
II.2.3. Zastosowanie zasady do czynności prawnych
II.3. Treść stosunków prawnych
II.3.1. Pojęcie treści stosunku prawnego, konieczność podziału
stosunków prawnych
II.3.2. Statut stosunków prawnych kształtowanych w ścisłym związku ze
zdarzeniem źródłowym
II.3.2.A. Stanowisko doktryny
II.3.2.B. Stanowisko ustawodawstwa i orzecznictwa
II.3.3. Statut ustawowy
II.3.3.A. Przeważające stanowisko doktryny
II.3.3.B. Koncepcja trwałych stosunków prawnych
II.3.3.C. Przepisy prawa i orzecznictwo
II.3.3.D. Podsumowanie
II.4. Problematyka terminów ustawowych
II.4.1. Uwagi wstępne
II.4.2. Wydłużenie terminu ustawowego
II.4.3. Skrócenie terminu ustawowego
II.4.4. Wprowadzenie nowego terminu ustawowego
II.4.5. Początek, zawieszenie i przerwanie biegu terminu ustawowego
II.5. Problematyka orzeczeń sądowych konstytutywnych
II.5.1. Uwagi wstępne
II.5.1.A. Orzeczenia konstytutywne
II.5.1.B. Uprawnienie do żądania wydania orzeczenia
konstytutywnego
II.5.1.C. Kompetencja sądu
II.5.2. Właściwość ustawy obowiązującej w chwili wydania ostatniego
orzeczenia co do istoty w sprawie
II.5.2.A. Pojęcie ius superveniens
II.5.2.B. Postępowanie w I instancji
II.5.2.C. Postępowanie w II instancji
II.5.2.D. Postępowanie kasacyjne
II.5.2.E. Konkluzja
II.5.2.F. Zmiana treści uprawnienia
II.5.3. Właściwość innej ustawy
II.5.3.A. Uwagi wstępne
II.5.3.B. Łącznik obowiązywania w chwili wydania
ostatniego orzeczenia w sprawie
II.5.3.C. Łącznik obowiązywania w chwili wydania
orzeczenia w instancji
II.5.3.D. Łącznik obowiązywania w chwili wszczęcia
postępowania
II.6. Podsumowanie rozdziału II
Rozdział III. Zasada lex retro non agit na tle innych zasad
podstawowych prawa międzyczasowego prywatnego
III.1. Zagadnienia wstępne
III.1.1. Definicja zasady
III.1.2. Podstawy teoretyczne zasady
III.1.2.A. Poglądy doktryny i orzecznictwa
III.1.2.B. Próba analizy
III.1.3. Podstawy normatywne zasady
III.1.3.A. Rys historyczny i uwagi prawnoporównawcze
III.1.3.B. Zasada nieretroakcji wyrażona w art. 3 k.c.
III.1.3.C. Zastosowanie art. 3 k.c. do przepisów rangi
podstawowej
III.1.3.D. Brzmienie ustawy nowej jako przesłanka jej
działania wstecz
III.1.3.E. Cel ustawy nowej jako przesłanka jej działania
wstecz - poglądy orzecznictwa i doktryny
III.1.3.F. Rozróżnienie brzmienia i celu ustawy nowej
jako przesłanki jej działania wstecz
III.1.3.G. Cel ustawy nowej jako przesłanka jej działania
wstecz - próba analizy
III.1.4. Stosunek art. 3 k.c. do klauzul asekuracyjnych
III.1.5. Stosunek art. 3 k.c. do art. 5 ustawy o ogłaszaniu aktów
normatywnych
III.1.5.A. Znaczenie art. 5 ustawy o ogłaszaniu aktów
normatywnych
III.1.5.B. Artykuł 3 k.c. jako przepis szczególny wobec
art. 5 ustawy o ogłaszaniu aktów normatywnych
III.1.6. Artykuł 2 Konstytucji z 1997 r. normą prawa międzyczasowego?
III.1.7. Zasada nieretroakcji wywodzona z innych zasad podstawowych prawa
międzyczasowego prywatnego
III.2. Niektóre formy działania wstecz ustawy
III.2.1. Nieuznanie powstania, zmiany albo wygaśnięcia stosunku prawnego
III.2.2. Retroaktywność in favorem actu
III.2.3. Ocena treści stosunku prawnego
III.3. Dopuszczalność działania wstecz ustawy
III.3.1. Uregulowania konstytucyjne i międzynarodowoprawne
III.3.1.A. Uwagi wstępne
III.3.1.B. Wzorzec konstytucyjny
III.3.1.C. Uregulowania międzynarodowoprawne
III.3.2. Wybrane zagadnienia orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego
III.3.2.A. Poglądy wyrażone w orzeczeniach
III.3.2.B. Analiza orzecznictwa przez doktrynę
III.3.2.C. Próba podsumowania
III.4. Niektóre ograniczenia działania wstecz ustawy
III.4.1. Retroaktywność częściowa
III.4.1.A. Brzmienie ustawy działającej wstecz
III.4.1.B. Ograniczenia retroaktywności wynikające z
zasad podstawowych prawa międzyczasowego prywatnego
III.4.2. Restryktywna wykładnia ustawy działającej wstecz
III.4.3. Koncepcja praw nabytych
III.4.3.A. Tradycyjna koncepcja praw nabytych
III.4.3.B. Prawa nabyte w przepisach prawa międzyczasowego
prywatnego
III.4.3.C. Prawa nabyte w orzecznictwie TK
III.4.3.D. Prawa nabyte w orzecznictwie SN
III.4.3.E. Stanowisko doktryny na temat koncepcji praw
nabytych
III.4.3.F. Analiza orzecznictwa TK
III.4.3.G. Analiza orzecznictwa SN
III.4.3.H. Ocena znaczenia zasady ochrony praw nabytych
III.5. Podsumowanie rozdziału III
Rozdział IV. Podstawy obowiązywania zasady lex retro non agit na
tle innych zasad podstawowych prawa międzyczasowego prywatnego (de lege lata i de
lege ferenda)
IV.1. Zakres obowiązywania art. 3 k.c. ze względu na dziedzinę prawa
IV.1.1. Uwagi wstępne
IV.1.2. Stanowisko orzecznictwa
IV.1.3. Stanowisko doktryny
IV.1.4. Konkluzja
IV.1.4.A. Nowelizacje k.c.
IV.1.4.B. Prawo rodzinne i opiekuńcze
IV.1.4.C. Prawo spółek handlowych
IV.1.4.D. Prawo spółdzielcze
IV.1.4.E. Prawo morskie
IV.1.4.F. Prawo pracy
IV.1.4.G. Inne dziedziny prawa
IV.1.4.H. Kryterium zastosowania art. 3 k.c.
IV.2. Źródła obowiązywania podstawowych zasad prawa międzyczasowego prywatnego de
lege lata
IV.2.1. Zakres obowiązywania podstawowych zasad prawa międzyczasowego
prywatnego
IV.2.2. Stanowisko orzecznictwa
IV.2.3. Stanowisko doktryny
IV.2.4. Zestawienie stanowisk
IV.2.5. Analogia w polskim prawie prywatnym
IV.2.6. Analogia jako uzasadnienie obowiązywania podstawowych zasad prawa
międzyczasowego prywatnego
IV.2.6.A. Luka w prawie?
IV.2.6.B. Mechanizm analogicznego zastosowania przepisów
wprowadzających podstawowe akty prawne prawa prywatnego
IV.2.6.C. Analogia legis czy analogia iuris?
IV.2.7. Konkluzja
IV.3. Podsumowanie i wnioski de lege ferenda
Summary
Résumé
Bibliografia
254 strony, B5, miękka oprawa
