Prawo podatkowe stanowi bardzo istotną część systemu prawnego obowiązującego w
każdym państwie. W Rzeczpospolitej Polskiej ta dziedzina prawa odzyskała należne jej
miejsce wraz z transformacją naszego życia gospodarczego i wprowadzeniem zasad
gospodarki rynkowej. Wpływy z podatków pobieranych tak na rzecz budżetu państwa jak
samorządu terytorialnego nabrały istotnego znaczenia jako podstawowy dochód publiczny.
Nowa sytuacja gospodarcza, społeczna i polityczna Rzeczypospolitej Polskiej związana
z akcesją do Unii Europejskiej wymaga dalszego dostosowywania polskiego prawa i systemu
podatkowego do aktualnych warunków. Proces reformy prawa podatkowego - z różnym
natężeniem i różnym efektem - trwa zresztą już od kilkunastu lat. Kolejne nowe
rozwiązania prawne są jednak nadal wprowadzane zbyt pospiesznie, pochopnie, pod wpływem
doraźnych okoliczności, bez głębszego ich przeanalizowania, doprecyzowania i oceny
perspektywicznych skutków finansowych i gospodarczych, co powoduje konieczność dalszych
zmian.
Wszystko to jest przyczyną powszechnego przekonania o bardzo małej
stabilności prawa podatkowego i braku przejrzystości jego rozwiązań. To z kolei
powoduje niezadawalającą znajomość prawa podatkowego zarówno wśród poszczególnych
podatników, jak i podmiotów stosujących z urzędu przepisy tego prawa. Trudności
napotykają zarówno praktycy życia gospodarczego, organy podatkowe, sądy orzekające w
sprawach podatkowych, jak też studenci tych kierunków studiów, które mają związek z
funkcjonowaniem gospodarki: ekonomii, prawa, administracji, zarządzania, bankowości,
marketingu itp. Poznanie podstawowych instytucji i konstrukcji tego działu prawa jest
jednak niezbędne dla wszystkich studentów wskazanych kierunków, niezależnie od tego,
czy są to studia magisterskie, czy wyższe studia zawodowe.
Do wszystkich wskazanych grup Czytelników kierujemy uaktualnione wydanie
przygotowanego przez nas podręcznika, stanowiącego próbę systematycznego wykładu
prawa podatkowego, obowiązującego w Rzeczypospolitej Polskiej z uwzględnieniem
konstrukcji wynikających z członkostwa w Unii Europejskiej. Mamy nadzieję, iż
całościowe ujęcie problematyki podatkowej i przystępna forma prezentacji pozwoli
przybliżyć zagadnienia prawa podatkowego i usunie - przynajmniej część -
wątpliwości wynikających ze skomplikowanych i stale zmieniających się przepisów tego
działu prawa.
Podręcznik uwzględnia stan prawny obowiązujący od 1.1.2009 r.
Spis treści:
Przedmowa
.........................................................................................................
V
Wykaz skrótów
...................................................................................................
XIII
Rozdział I. Pojęcie i charakter podatku jako dochodu publicznego ............... 1 1
§ 1. Dochody publiczne i ich klasy? kacja
....................................................... 1 1
§ 2. Pojęcie podatku
..........................................................................................
6 3
§ 3. Struktura podatku
....................................................................................... 9
6
I. Podmiot podatku
............................................................................... 9 6
II. Przedmiot podatku
............................................................................ 12 10
III. Podstawa opodatkowania
.................................................................. 13 11
IV. Stawki podatkowe
............................................................................. 14 14
V. Skala podatkowa
............................................................................... 15 17
VI. Tryb i warunki płatności
................................................................... 19 22
§ 4. System podatkowy i klasy? kacja podatków
............................................. 19 25
§ 5. Zasady systemu podatkowego
................................................................... 24 33
§ 6. Funkcje systemu podatkowego
.................................................................. 27 39
Rozdział II. Zobowiązania podatkowe
................................................................. 29 42
§ 7. Obowiązek podatkowy
.............................................................................. 29 42
I. Uwagi ogólne
.................................................................................... 29 42
II. Pojęcie obowiązku podatkowego ......................................................
30 44
III. Obowiązek podatkowy w Ordynacji podatkowej ............................ 31 45
§ 8. Zobowiązanie podatkowe ? pojęcie i zasady powstawania ..................... 32 46
I. Pojęcie zobowiązania podatkowego ................................................. 32
46
II. Sposoby powstawania zobowiązań podatkowych ............................ 34 48
III. Sytuacje, w których obowiązek podatkowy nie przekształca się
w zobowiązanie podatkowe ..............................................................
37 52
§ 9. Wygasanie zobowiązań podatkowych
....................................................... 38 55
I. Uwagi ogólne
.................................................................................... 38 55
II. Zapłata podatku jako podstawowy sposób wygaśnięcia
zobowiązania podatkowego ..............................................................
39 56
III. Pobranie podatku przez płatnika lub inkasenta ............................... 55 62
IV. Potrącenie
..........................................................................................
56 63
V. Zaliczenie nadpłaty lub zaliczenie zwrotu podatku ....................... 58 64
VI. Przeniesienie własności rzeczy lub praw majątkowych .................. 59 65
VII. Przejęcie własności nieruchomości lub prawa majątkowego
w postępowaniu egzekucyjnym ........................................................ 60
66
VIII. Zaniechanie poboru podatku
............................................................. 61 67
IX. Umorzenie zaległości podatkowych .................................................
62 69
X. Przedawnienie zobowiązania podatkowego ..................................... 62 70
XI. Zwolnienie z obowiązku zapłaty podatku ...................................... 63 71
§ 10. Zabezpieczenie wykonania zobowiązań podatkowych ............................. 64
72
I. Uwagi ogólne
.................................................................................... 64 72
II. Zabezpieczenie wykonania zobowiązania podatkowego na majątku
podatnika w trybie przepisów o postępowaniu egzekucyjnym
w administracji lub w formie przyjęcia przez organ podatkowy
zabezpieczenia o charakterze cywilnoprawnym ............................. 64 74
III. Hipoteka przymusowa
....................................................................... 69 77
IV. Zastaw skarbowy
............................................................................... 71 81
§ 11. Opowiedzialność podatkowa podatnika, płatnika i inkasenta .................. 72
84
I. Uwagi ogólne
.................................................................................... 72 84
II. Odpowiedzialność podatnika
............................................................ 73 85
III. Odpowiedzialność płatnika
............................................................... 75 89
IV. Odpowiedzialność inkasenta
............................................................. 78 95
§ 12. Odpowiedzialność osób trzecich w Ordynacji podatkowej ..................... 79
99
I. Uwagi ogólne
.................................................................................... 79 99
II. Zasady ogólne odpowiedzialności osób trzecich ............................. 80 100
III. Odpowiedzialność poszczególnych kategorii osób trzecich ............ 82 103
§ 13. Prawa i obowiązki następców prawnych w prawie podatkowym
oraz podmiotów przekształconych
............................................................ 91 114
I. Uwagi ogólne
.................................................................................... 91
114
II. Następstwo prawne poszczególnych kategorii podmiotów ............. 93 117
§ 14. Inne materialnoprawne rozwiązania Ordynacji podatkowej .................... 95 119
I. Uwagi ogólne
.................................................................................... 95
119
II. System udzielania informacji o obowiązującym prawie
i jego wykładni
.................................................................................. 95 120
III. Gromadzenie informacji podatkowych przez organy podatkowe ... 100 123
IV. Tajemnica skarbowa
.......................................................................... 106 128
Rozdział III. Postępowanie podatkowe
................................................................ 108 129
§ 15. Zagadnienia ogólne
.................................................................................... 108
129
I. Postępowanie podatkowe a postępowanie administracyjne ............. 108 129
II. Rodzaje postępowań w sprawach podatkowych .............................. 110 131
§ 16. Zasady ogólne postępowania podatkowego
.............................................. 112 133
I. Istota i katalog zasad ogólnych
........................................................ 112 133
II. Treść zasad ogólnych
........................................................................ 114 135
§ 17. Podmioty postępowania i instytucje technicznoprocesowe ...................... 128
146
I. Podmioty postępowania
.................................................................... 128 146
II. Instytucje technicznoprocesowe
........................................................ 138 148
§ 18. Postępowanie przed organem pierwszej instancji
.................................... 145 154
I. Wszczęcie postępowania
................................................................... 145 154
II. Postępowanie wyjaśniające
............................................................... 148 158
III. Zawieszenie postępowania
................................................................ 157 162
IV. Akty kończące postępowanie
............................................................ 158 165
§ 19. Zwyczajne i nadzwyczajne środki zaskarżenia
........................................ 162 168
I. Zwyczajne środki zaskarżenia
.......................................................... 162 168
II. Nadzwyczajne środki zaskarżenia ....................................................
168 170
§ 20. Inne zagadnienia postępowania podatkowego
.......................................... 173 174
I. Odpowiedzialność odszkodowawcza ................................................ 173
174
II. Kary porządkowe
.............................................................................. 174 175
III. Koszty postępowania
........................................................................ 174 176
§ 21. Inne postępowania w sprawach podatkowych .........................................
175 177
I. Czynności sprawdzające
................................................................... 175 177
II. Kontrola podatkowa
.......................................................................... 178 180
III. Postępowanie w sprawie wydawania zaświadczeń .......................... 184 182
IV. Postępowanie w sprawie wymiany informacji podatkowych
z innymi państwami
.......................................................................... 185 183
Rozdział IV. Podatki państwowe
.......................................................................... 186 184
§ 22. Podatek od towarów i usług
...................................................................... 187 184
I. Teoretyczne założenia podatku obrotowego .................................... 187 184
II. Założenia i standaryzacja wspólnotowego podatku od wartości
dodanej
...............................................................................................
189 186
III. Cechy polskiego podatku od towarów i usług ................................ 193 191
IV. Zakres podmiotowy opodatkowania ................................................. 199
194
V. Zakres przedmiotowy opodatkowania .............................................. 210
203
VI. Obliczenie podatku
.......................................................................... 217 211
VII. Warunki i tryb zapłaty podatku
........................................................ 224 217
§ 23. Podatek akcyzowy
..................................................................................... 230
224
I. Cechy podatku akcyzowego .............................................................
231 224
II. Zakres podmiotowy akcyzy
.............................................................. 237 227
III. Zakres przedmiotowy opodatkowania .............................................. 241
231
IV. Obliczenie i pobór podatku akcyzowego ......................................... 249
235
§ 24. Podatek od gier
..........................................................................................
255 239
§ 25. Podatek dochodowy od osób ? zycznych
.................................................. 257 245
I. Ogólna charakterystyka podatku ......................................................
258 245
II. Podmiotowy zakres opodatkowania ................................................. 260
248
III. Przedmiot podatku
............................................................................ 264 254
IV. Zwolnienia przedmiotowe
................................................................. 268 259
V. Uwzględnianie kosztów uzyskania przychodu ................................. 269 260
VI. Podstawa opodatkowania
.................................................................. 277 270
VII. Ulgi podatkowe
................................................................................. 283 279
VIII. Skale i stawki podatkowe
................................................................. 286 284
IX. Obowiązki płatników
........................................................................ 290 290
X. Obowiązki podatników
..................................................................... 292 294
XI. Uproszczone formy opodatkowania podatkiem dochodowym
od osób ? zycznych
............................................................................ 293 297
§ 26. Podatek dochodowy od osób prawnych
................................................... 298 302
I. Ogólna charakterystyka podatku ......................................................
298 302
II. Podmiotowy zakres podatku
............................................................. 300 305
III. Przedmiotowy zakres opodatkowania .............................................. 302
309
IV. Zwolnienia przedmiotowe
................................................................. 307 312
V. Podstawa opodatkowania
.................................................................. 308 314
VI. Skala i stawki podatkowe
................................................................. 311 320
VII. Obowiązki podatników i płatników
................................................. 312 324
§ 27. Podatek tonażowy
...................................................................................... 313
326
Rozdział V. Podatki samorządowe
....................................................................... 316 332
§ 28. Podatek od spadków i darowizn
............................................................... 316 332
§ 29. Podatek rolny
.............................................................................................
330 346
§ 30. Podatek leśny
.............................................................................................
340 355
§ 31. Karta podatkowa
........................................................................................
343 363
§ 32. Podatek od czynności cywilnoprawnych
.................................................. 347 368
§ 33. Podatek od nieruchomości
......................................................................... 352 375
§ 34. Podatek od środków transportowych
........................................................ 358 383
Rozdział VI. Podstawy międzynarodowego prawa podatkowego .................... 364 390
§ 35. Zakres harmonizacji polskiego prawa podatkowego z prawem
Unii Europejskiej
.......................................................................................
365 390
I. Uwagi ogólne
.................................................................................... 365
390
II. Porządek prawny w Unii Europejskiej. Sposoby harmonizacji
prawa podatkowego
.......................................................................... 365 392
III. Harmonizacja podatków pośrednich .................................................
368 394
V. Harmonizacja podatków bezpośrednich ........................................... 375
398
§ 36. Problematyka międzynarodowego podwójnego opodatkowania .............. 385 406
I. Uwagi ogólne
.................................................................................... 385
406
II. Pojęcie międzynarodowego podwójnego opodatkowania ............... 386 407
III. Sposoby zapobiegania podwójnemu opodatkowaniu ....................... 387 410
IV. Status prawny i znaczenie umów o unikaniu podwójnego
opodatkowania
................................................................................... 392
412
V. Rola Konwencji Modelowej OECD ................................................. 394 416
VI. Zakres przedmiotowy i podmiotowy umów o unikaniu
podwójnego opodatkowania ..............................................................
396 419
VII. Zasady rozdziału roszczeń podatkowych w odniesieniu
do poszczególnych rodzajów dochodów i majątku ......................... 401 422
VIII. Zakaz dyskryminacji
......................................................................... 410 428
IX. Procedura wzajemnego porozumiewania ......................................... 412 431
X. Prawo wspólnotowe a bilateralne umowy w sprawie unikania
podwójnego opodatkowania ..............................................................
413 432
§ 37. Raje podatkowe
.........................................................................................
416 435
I. Pojęcie i klasy? kacja rajów podatkowych ....................................... 416
435
II. Sposoby wykorzystywania rajów podatkowych .............................. 418 437
§ 38. Wymiana informacji między administracjami podatkowymi .................. 422 440
Rozdział VII. Kontrola skarbowa i odpowiedzialność za naruszenie
norm prawa podatkowego
...................................................................... 428 449
§ 39. Kontrola skarbowa
.................................................................................... 428
449
I. Uwagi ogólne
.................................................................................... 428
449
II. Cele, zadania i organizacja kontroli skarbowej ............................... 429 450
III. Postępowanie kontrolne
.................................................................... 434 451
IV. Pozostałe zagadnienia kontroli skarbowej ....................................... 438
455
§ 40. Odpowiedzialność za przestępstwa i wykroczenia podatkowe ................ 439
456
Indeks rzeczowy
.....................................................................................................
447
500 stron, oprawa miękka
