Książka stanowi pierwsze w
polskiej literaturze kompleksowe opracowanie poświęcone problematyce obowiązku
lojalności w spółkach handlowych. Zawiera szczegółową analizę źródeł,
zakresu oraz znaczenia obowiązku lojalności. W sposób systematyczny scharakteryzowano
obowiązek lojalności wspólników, akcjonariuszy i funkcjonariuszy spółek.
Przedstawiono szczegółowe rozważania dotyczące słabo dotychczas zarysowanych w
doktrynie kwestii, takich jak: lojalność funkcjonariuszy pełniących mandaty w organach
różnych podmiotów, problem pierwszeństwa szans korporacyjnych spółki, wpływ
udziału niezależnych członków rad nadzorczych na konflikty interesów w spółkach,
czy problematyka podstaw i zakresu obowiązku lojalności akcjonariuszy. W pracy zostały
wykorzystane wyniki badań prawnoporównawczych. Przeprowadzono również szczegółową
analizę orzecznictwa sądowego.
Dr Dominika Wajda – adiunkt w Katedrze Prawa Handlowego w Instytucie
Prawa Cywilnego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego, wykładowca
Podyplomowego Studium Prawa Spółek na tym Wydziale. Autorka licznych publikacji z
zakresu prawa handlowego.
Spis treści
Wprowadzenie XI
Wykaz skrótów XIX
Literatura XXI
Rozdział 1. Systemowe podstawy obowiązku lojalności 1
1.1. Systematyka rozważań 1
1.2. Pojęcie „lojalność” 2
1.2.1. Znaczenie terminu „lojalność” na gruncie różnych nauk 2
1.2.2. Analiza pojęcia „lojalność” na gruncie prawnym 4
1.2.3. Pojęcie lojalności w spółkach handlowych 7
1.3. Interes w ujęciu rozmaitych dziedzin nauki a interes w spółce
handlowej 12
1.3.1. Znaczenie terminu „interes” 12
1.3.2. Interes w spółkach handlowych – uwagi wprowadzające 15
1.3.3. Pojęcie interesu spółki a koncepcje spółki 18
1.3.4. Interes spółki a cel spółki 21
1.3.5. Wyznaczanie celów i interesu spółki przez wspólników
(akcjonariuszy) 23
1.3.6. Obowiązek działania funkcjonariuszy w interesie spółki 26
1.4. Konflikty interesów w spółkach handlowych 34
1.4.1. Pojęcie, przyczyny i mechanizm działania w razie
wystąpienia konfliktów interesów 34
1.4.2. Rodzaje konfliktów interesów w spółkach handlowych39
1.5. Rola i znaczenie klauzul generalnych w spółkach handlowych 43
1.5.1. Funkcje klauzul generalnych 43
1.5.2. Wykorzystywanie klauzul generalnych na gruncie spółek
handlowych 50
1.6. Obowiązek lojalności jako element stosunków obligacyjnych 52
1.6.1. Wykładnia art. 354 KC 52
1.6.2. Lojalność jako element stosunku agencyjnego 58
1.6.3. Obowiązek lojalności jako element języka prawniczego
na gruncie zobowiązań 60
1.7. Podstawy obowiązku lojalności w spółkach handlowych61
1.7.1. Podstawy obowiązku lojalności wspólników – spółka jako
wspólnota 61
1.7.2. Źródła lojalności funkcjonariuszy 75
1.7.3. Regulacje chroniące interes spółki 79
Rozdział 2. Podstawy obowiązku lojalności w spółkach osobowych 80
2.1. Uwagi wstępne80
2.2. Członkostwo w spółkach osobowych 81
2.2.1. Pojęcie stosunku członkostwa w spółkach handlowych
– uwagi ogólne 81
2.2.2. Osobisty charakter członkostwa 87
2.2.3. Strony i treść stosunku członkostwa w osobowej spółce
handlowej 90
2.2.4. Lojalność jako przejaw osobistego charakteru członkostwa 94
2.2.5. Lojalność jako konsekwencja zobowiązania do osiągania
wspólnego celu 97
2.3. Konflikty interesów w spółkach osobowych 101
2.3.1. Konflikty wewnętrzne 101
2.3.2. Konflikty w zakresie reprezentacji 104
2.4. Obowiązek lojalności spółki wobec wspólnika 107
Rozdział 3. Ustawowe regulacje obowiązku lojalności w spółkach
osobowych . 109
3.1. Ustawowa regulacja obowiązku lojalności w spółce jawnej .. 109
3.1.1. Uwagi wstępne 109
3.1.2. Analiza zakazu działalności sprzecznej z interesami spółki 110
3.1.3. Sankcje w przypadku naruszenia zakazu działalności
sprzecznej z interesami spółki 115
3.1.4. Zakaz konkurencji wspólników 116
3.1.5. Zgoda na działalność konkurencyjną 119
3.1.6. Charakter prawny zakazu konkurencji 121
3.1.7. Sankcje w przypadku naruszenia zakazu konkurencji 122
3.2. Ustawowa regulacja obowiązku lojalności w spółce partnerskiej,
komandytowej i komandytowo-akcyjnej 125
3.2.1. Uwaga ogólna 125
3.2.2. Regulacja ustawowa obowiązku lojalności w spółce
partnerskiej 126
3.2.3. Regulacja ustawowa obowiązku lojalności w spółce
komandytowej 127
3.2.4. Regulacja ustawowa obowiązku lojalności w spółce
komandytowo-akcyjnej 129
Rozdział 4. Strukturalne podstawy obowiązku lojalności organów
spółek kapitałowych 132
4.1. Organy spółek kapitałowych – uwagi ogólne 132
4.1.1. Charakter prawny organów osób prawnych 132
4.1.2. Rodzaje organów w spółkach kapitałowych 135
4.1.3. Osoba fizyczna jako członek organu 136
4.2. Założenia teorii agencji 137
4.2.1. Konflikty interesów na gruncie teorii agencji
4.2.2. Problem asymetrii informacyjnej 143
4.2.3. Próby rozwiązania konfliktu interesów w ramach teorii
agencji 149
4.2.4. Znaczenie teorii agencji dla analizy obowiązku lojalności 155
4.3. Podział kompetencji na właścicielskie i menedżerskie 156
4.4. Członkostwo w zarządzie oraz w organie nadzorczym 163
4.4.1. Pojęcie członkostwa w organie spółki 163
4.4.2. Mandat jako kompetencja do sprawowania władzy 168
4.4.3. Zaufanie jako element stosunku członkostwa 171
4.4.4. Przejawy obowiązku lojalności związane z pełnionym
mandatem 173
4.5. Niezależni członkowie rad nadzorczych i ich wpływ na konflikt
interesów . 177
4.6. Podział obowiązków funkcjonariuszy na lojalność i staranność 184
4.6.1. Podstawy dla wprowadzenia podziału 184
4.6.2. Ogólna analiza obowiązku staranności 186
4.7. Problem wynagrodzeń członków organów 195
4.7.1. Wynagrodzenie jako mechanizm łagodzenia konfliktów
interesów funkcjonariuszy i spółki 195
4.7.2. Regulacje normatywne wynagrodzeń funkcjonariuszy197
4.7.3. Ustalanie wysokości wynagrodzenia 202
4.7.4. Odprawy wypłacane funkcjonariuszom 211
4.8. Środki prawne przeciw funkcjonariuszom naruszającym obowiązek
lojalności 213
Rozdział 5. Przejawy obowiązku lojalności członków organów –
postępowanie w przypadku konfliktu interesów 216
5.1. Postępowanie w razie sprzeczności interesów 216
5.1.1. Obowiązek wstrzymania się przez członka zarządu
od rozstrzygnięcia w razie sprzeczności interesów 216
5.1.2. Postępowanie członka rady nadzorczej w razie sprzeczności
interesów 226
5.1.3. Zakaz udzielania pełnomocnictwa członkowi zarządu oraz
pracownikowi spółki 228
5.2. Czynności oraz spory z członkami organów spółki – bezpośredni
konflikt interesów 229
5.2.1. Dopuszczalność czynności pomiędzy spółką
a funkcjonariuszem 229
5.2.2. Regulacje normatywne czynności spółki z funkcjonariuszami 233
5.3. Zakaz konkurencji funkcjonariuszy 237
5.3.1. Uwagi ogólne237
5.3.2. Regulacja zakazu konkurencji członków zarządów spółek
kapitałowych 242
5.3.3. Zakaz konkurencji członków organu nadzorczego spółek
kapitałowych . 251
5.4. Obowiązek lojalności w zakresie informacji dotyczących spółki
w tym jej tajemnic
5.4.1. Zakres obowiązku poufności 256
5.4.2. Regulacje ustaw szczególnych .262
5.4.3. Obowiązek poufności po złożeniu mandatu 266
5.5. Założenia doktryny corporate opportunity – wykorzystywanie
informacji przez funkcjonariuszy spółki (wymóg uczciwego
działania). 268
5.5.1. Doktryna corporate opportunity w ujęciu
prawnoporównawczym . 268
5.5.2. Założenie doktryny „szansy korporacyjnej” w prawie
polskim 273
5.6. Problem korzyści uzyskiwanych od osób trzecich przez
funkcjonariuszy spółek . 283
5.7. Lojalność członków organów pełniących funkcje w organach
różnych osób prawnych 286
5.7.1. Zjawisko powiązań personalnych w ujęciu
prawnoporównawczym 286
5.7.2. Ocena powiązań personalnych 288
5.7.3. Powiązania personalne w KSH 290
Rozdział 6. Systemowe podstawy obowiązku lojalności wspólników i
akcjonariuszy 295
6.1. Problem władzy w spółce – struktura kapitałowa spółek 295
6.2. Stosunek członkostwa w spółce kapitałowej jako źródło obowiązku
lojalności 300
6.3. Obowiązek lojalności wspólnika a obowiązek lojalności
akcjonariusza w ujęciu prawnoporównawczym 306
6.4. Obowiązek lojalności wspólników i akcjonariuszy w polskich
spółkach kapitałowych 312
6.5. Relacje między większością a mniejszością kapitałową jako element
obowiązku lojalności . 321
Rozdział 7. Regulacje obowiązku lojalności wspólników
i akcjonariuszy spółek kapitałowych 326
7.1. Uwagi wstępne 326
7.2. Wyeliminowanie ze spółki nielojalnych wspólników jako przejaw
istnienia obowiązku lojalności327
7.2.1. Znaczenie instytucji wyłączenia wspólnika ze spółki z o.o.
7.5.1. Wyłączenie wspólników oraz akcjonariuszy od głosowania
na zgromadzeniu spółki kapitałowej 352
7.5.2. Merytoryczna ocena prawidłowości podejmowanych uchwał
(kryteria dobrych obyczajów oraz interesu spółki) 360
7.5.3. Blokowanie uchwał przez mniejszość kapitałową 367
7.5.4. Niewykonywanie uprawnienia do udziału na zgromadzeniach .. 369
7.6. Obowiązek lojalności w zakresie informacji dotyczących spółki 372
7.7. Obowiązek lojalności w grupie spółek 375
7.7.1. Prawo grup spółek – uwagi ogólne . 375
7.7.2. Pojęcie interesu spółki w grupie spółek 379
7.7.3. Ochrona spółki zależnej przed nielojalnym postępowaniem
spółki dominującej 381
7.8. Obowiązek lojalności w spółce jednoosobowej 382
7.8.1. Możliwość wystąpienia konfliktu interesów w spółce
jednoosobowej 382
7.8.2. Transakcje pomiędzy spółką a jej jedynym wspólnikiem
i akcjonariuszem 385
7.8.3. Problem stosowania wybranych przepisów o zarządzie
do jedynego wspólnika (akcjonariusza) 389
7.9. Obowiązek lojalności spółki wobec wspólników i akcjonariuszy 392
Zakończenie 399
Indeks rzeczowy 409
dla analizy obowiązku lojalności wspólników . 327
7.2.2. Problem tzw. sankcyjnego umorzenia udziałów i akcji 332
7.2.3. Problem „wyciśnięcia” ze spółki nielojalnych akcjonariuszy
mniejszościowych . 336
7.3. Czynności pomiędzy spółką a jej wspólnikiem czy akcjonariuszem
(tzw. frontalny konflikt interesów) 339
7.4. Zakaz działalności konkurencyjnej wspólników i akcjonariuszy
(tzw. równoległy konflikt interesów) 348
7.5. Obowiązek lojalności w zakresie prawa głosu 352
353 strony, oprawa miękka
