Książka Bezpieczeństwo międzynarodowe. Przegląd aktualnego stanu
to publikacja, która powstała w Katedrze bezpieczeństwa międzynarodowego SGH.
W książce starano się przedstawić aktualną sytuację w sferze
bezpieczeństwa międzynarodowego, która bardzo szybko się zmienia.
Te zmiany można uznać za wielopłaszczyznowe. Dotyczą wdrażanych
koncepcji, co ilustruje ewolucja systemu obrony antyrakietowej USA. Obejmują ewolucję
takich pojęć jak suwerenność czy interes narodowy. Określają, że to co tradycyjnie
uznawano wcześniej za sferę bezpieczeństwa narodowego – przeistacza się w problem
międzynarodowy i odwrotnie. Książka przedstawia szeroką gamę problemów, które
składają się na bezpieczeństwo każdego kraju, choć odczuwane są w nim w większym
lub mniejszym stopniu. Publikacja prowadzi do wniosku, że problemy innych państw mogą
stać się naszymi problemami i dlatego powinniśmy interesować się bezpieczeństwem w
ujęciu szerszym niż bezpieczeństwo naszego państwa, NATO, UE czy nawet kontynentu
europejskiego. Wskazuje się tu, że problem bezpieczeństwa jest problemem globalnym.
Koncepcje tu zaprezentowane są aktualne, przedstawia się je w sposób nowoczesny,
prowokujący do myślenia i formowania własnych niesztampowych ocen.
Interesującą formułą jest dodanie na koniec każdego rozdziału literatury
uzupelniającej, źródeł internetowych, a także także filmów
fabularnych, w których porusza się omawiane problemy.
Książka jest podręcznikiem, ale może po nią sięgnąć każdy, kto chce zrozumieć
dzisiejszy świat i jego zawiłe ścieżki dochodzenia do gwarancji bezpieczeństwa
politycznego, militarnego, socjalnego, ekonomicznego, jak również w sferze
środowiska.
Redakcja naukowa: Katarzyna Żukrowska – ekonomistka i politolog,
specjalista od stosunków międzynarodowych gospodarczych i politycznych. Profesor
zwyczajny nauk ekonomicznych i humanistycznych. Zatrudniona od 1996 roku w Kolegium
Ekonomiczno-Społecznym SGH. Absolwentka wydziału handlu zagranicznego tej uczelni.
Autorka ok. 450 publikacji po polsku, angielsku, rosyjsku, niemiecku i francusku. W latach
2005-2008 dziekan Kolegium Ekonomiczno-Społecznego SGH, wcześniej prodziekan Kolegium.
Kieruje katedrą Bezpieczeństwa Międzynarodowego. Współpracowała z CES UJ, UW,
Uniwersytetami Ekonomicznymi w Krakowie i we Wrocławiu oraz Akademią Ekonomiczną
w Katowicach.
Współautorami książki są: prof. Jacek Czaputowicz,
dr Katarzyna Górak-Sosnowska, Szymon Chojnowski, dr Katarzyna
Kalinowska, dr Marek Leszczyński Aleksandra Kisielewska, Katarzyna
Królikowska, Joanna Kwiecień, dr Paulina Legutko-Kobus, dr Ewa Jastrzębska, Agnieszka
Ogrodowska, Piotr Sulkowski, Mariusz Sikora, Małgorzata Wróblewska-Łysik, dr Malgorzata
Grącik - Zajaczkowski pracownicy katedry, współpracownicy i doktoranci.
Spis treści:
Wykaz skrótów
Podziękowania
Wstęp
Katarzyna Żukrowska
Rozdział 1. Pojęcie bezpieczeństwa
1.1.Pojęcie bezpieczeństwa i jego ewolucja
1.2.Elementy miękkie i twarde bezpieczeństwa
1.3.Bezpieczeństwo w warunkach zależności
1.4.Bezpieczeństwo w warunkach współzależności
1.5.Bezpieczeństwo jako dobro publiczne
1.6.Bezpieczeństwo jako globalne dobro publiczne
Podsumowanie
Katarzyna Żukrowska
Rozdział 2. Zagrożenia bezpieczeństwa
2.1.Zagrożenia bezpieczeństwa i ich ewolucja
2.2.Zagrożenia symetryczne i asymetryczne
2.3.Percepcja i ocena zagrożeń
2.4.Kategoryzacja państw pod kątem zagrożeń ich bezpieczeństwa
2.5.Terroryzm jako przykład zagrożenia asymetrycznego
Podsumowanie
Katarzyna Górak-Sosnowska
Rozdział 3. Konflikty i ich kategoryzacja
3.1.Definicja konfliktu
3.2.Źródła konfliktów
3.2.1.Ideologia
3.2.2.Władza
3.2.3.System
3.2.4.Zasoby naturalne
3.2.5.Terytorium
3.3.Kategoryzacja konfliktów
3.3.1.Natężenie konfliktu
3.3.2.Fazy konfliktu
3.3.3.Zaangażowani aktorzy
3.3.4.Rola aktorów zewnętrznych
Jacek Czaputowicz
Rozdział 4. Bezpieczeństwo w teoriach stosunków międzynarodowych
4.1.Bezpieczeństwo według szkoły realistycznej
4.1.1.Nurty w ramach realizmu
4.2.Behawiorystyczne wyjaśnienie przyczyn wojen
4.3.Znaczenie broni nuklearnej
4.4.Paradygmat biurokratyczny w dziedzinie bezpieczeństwa
4.5.Liberalne teorie bezpieczeństwa międzynarodowego
4.5.1.Teoria demokratycznego pokoju
4.5.2.Koncepcja bezpieczeństwa zbiorowego
4.6.Bezpieczeństwo w teoriach postpozytywistycznych
4.7.Porównanie stosunku do bezpieczeństwa państwa w różnych teoriach (studium
przypadku)
4.8.Studia nad bezpieczeństwem po zakończeniu zimnej wojny
4.9.Wpływ globalizacji na bezpieczeństwo
Aleksandra Kisielewska, Joanna Kwiecień
Rozdział 5. Struktury instytucjonalne w bezpieczeństwie
5.1.Definicja i rola instytucji międzynarodowych (organizacje, reżimy i instytucje
międzynarodowe)
5.2.Liga Narodów i System Narodów Zjednoczonych
5.3.Unia Zachodnioeuropejska
5.4.Unia Europejska
5.4.1.Integracja a bezpieczeństwo
5.4.2.Instytucjonalna struktura - funkcjonowanie
5.4.3.Zakres działalności
5.5.Organizacja Sojuszu Północnoatlantyckiego (NATO)
5.6.Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie - OBWE
5.7.Organizacje pozarządowe a bezpieczeństwo
Agnieszka Ogrodowska
Rozdziało. Dorobek prawny NATO w XXI w.
6.1.Szczyt w Waszyngtonie
6.2.Szczyt w Pradze
6.3.Szczyt w Istambule
6.4.Szczyt w Rydze
6.5.Szczyt w Bukareszcie
6.6.Szczyt w Strasburgu/Kehl
6.7.Szczyt w Lizbonie
Podsumowanie
Agnieszka Ogrodowska
Rozdział 7. Globalne powiązania NATO
7.1.Państwa członkowskie NATO
7.2.Współpraca z krajami nieczłonkowskimi
7.2.1.Rada Partnerstwa Euroatlantyckiego
7.2.2.Partnerstwo dla Pokoju
7.2.3.Dialog Śródziemnomorski
7.2.4.Istambulska Inicjatywa Współpracy
7.2.5.Status kraju kontaktowego NATO
7.2.6.Szczególny przypadek Rosji, Ukrainy i Gruzji
7.2.6.1.Rada NATO-Rosja
7.2.6.2.Komisja NATO-Ukraina
7.2.6.3.Komisja NATO-Gruzja
Podsumowanie
Agnieszka Ogrodowska
Rozdział 8. Relacje NATO z innymi organizacjami
8.1.Partnerstwo strategiczne NATO-Unia Europejska
8.2.NATO i Organizacja Narodów Zjednoczonych
8.3.NATO i Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie
Podsumowanie
Mariusz Sikora
Rozdział 9. Sfera militarna i bezpieczeństwo
9.1.Wielkość sił zbrojnych
9.2.Ewolucja sił zbrojnych
9.2.1.Analiza struktury sił zbrojnych
9.2.2.Analiza sposobu funkcjonowania sił zbrojnych
9.3.Siły paramilitarne
9.4.Stacjonowanie wojsk za granicą
9.5.Bazy wojskowe i ich zmieniająca się rola
Joanna Kwiecień
Rozdział 10. Wspólnoty Europejskie jako aktor międzynarodowy
10.1.Sfera polityczna
10.2.Sfera ekonomiczna
10.3.Sfera bezpieczeństwa
10.3.1.Wspólna Polityka Zagraniczna i Bezpieczeństwa
10.3.2.WPBiO jako integralna część WPZiB po wejściu TL
10.4.Zagraniczny wymiar polityk wewnętrznych
10.4.1.UE wobec zagrożeń terrorystycznych i przestępczości zorganizowanej
10.4.2.Polityka energetyczna i polityka ochrony środowiska
10.5.Stosunki UE z krajami sąsiedzkimi
10.5.1.Europejska Polityka Sąsiedztwa
10.5.2.Inicjatywa Partnerstwa Wschodniego
10.5.3.Unia dla Śródziemnomorza
10.5.4.Pozostałe inicjatywy
10.6.Polityka UE na rzecz rozwoju
10.7.Polityka pomocy humanitarnej WE
Podsumowanie
Małgorzata Grącik-Zajaczkowski
Rozdział 11. Suwerenność w warunkach globalizacji
11.1.Ewolucja pojęcia suwerenności
11.2.Suwerenność w warunkach globalizacji
11.3.Suwerenność w Unii Europejskiej i Stanach Zjednoczonych
Podsumowanie
Katarzyna Kalinowska
Rozdział 12. Sekwencja włączania się państw do głównego nurtu stosunków
międzynarodowych
12.1.Instytucjonalizacja stosunków międzynarodowych
12.2.Etapy i dziedziny liberalizacji
12.3.Współpraca międzynarodowa a bezpieczeństwo
Podsumowanie
Katarzyna Kalinowska
Rozdział 13. Regionalizacja i bezpieczeństwo
13.1.Regionalizacja - ujęcie definicyjne
13.2.Kryterium geograficzne i instytucjonalne integracji regionalnej
13.2.1.Kryterium geograficzne - poziomy integracji
13.2.2.Kryterium instytucjonalne
13.3.Cele regionalizacji
Podsumowanie
Piotr Sulkowski
Rozdział 14. Państwa upadłe a bezpieczeństwo
14.1.Państwo upadłe - interpretacja pojęcia
14.2.Wieloznaczność pojęcia państwa upadłego
14.3.Państwo upadłe - próba zdefiniowania pojęcia
14.4.Przyczyny pojawienia się państw upadłych na scenie międzynarodowej
14.5.Indeks państw upadłych - wskaźniki
14.6.Państwa upadłe a bezpieczeństwo
14.7.Status prawny państw upadłych
14.8.Działania na rzecz odbudowy państw upadłych
Szymon Chojnowski
Rozdział 15. Wydatki wojskowe
15.1.Budżety obronne
15.2.Wydatki obronne na świecie 1989-2009
15.2.1.Kraje rozwinięte a kraje rozwijające się
15.2.2.Wpływ kryzysu gospodarczego na budżety obronne
15.3.Państwa i regiony o największych wydatkach na obronność
15.4.Wydatki wojskowe a bogactwa naturalne
15.5.Wydatki wojskowe a wzrost gospodarczy
Podsumowanie
Katarzyna Królikowska
Rozdział 16. Przemysł obronny i jego struktura oraz handel uzbrojeniem
16.1.Ogólna charakterystyka przemysłu wojskowego
16.2.Międzynarodowy handel uzbrojeniem
16.3.Kontrola transferu technologii podwójnego zastosowania
16.4.Międzynarodowa kontrola handlu uzbrojeniem konwencjonalnym
Podsumowanie
Małgorzata Wróblewska-Łysik
Rozdział 17. Działania diagnostyczne i stabilizacyjne
17.1.Wczesne ostrzeganie i zapobieganie konfliktom zbrojnym
17.2.Koalicyjność i bezpieczeństwo
17.3.Interwencje zbrojne
17.4.Operacje pokojowe
17.5.Pomoc humanitarna
17.6.Transformacja pokonfliktowa
Katarzyna Żukrowska
Rozdział 18. Amerykański system obrony antyrakietowej i kraje Europy Środkowej
i Wschodniej
18.1.Ewolucja układu między amerykańskim i radzieckim/rosyjskim systemem
antybalistycznym
18.2.Ewolucja systemu antybalistycznego USA
18.3.Skutki przyjęcia nowych rozwiązań antybalistycznych przez USA
18.4.Obrona przeciwrakietowa w Europie Środkowej i Wschodniej
18.5.Słabości amerykańskiego systemu obrony antyrakietowej
Podsumowanie
Marek Leszczyński
Rozdział 19. Bezpieczeństwo społeczne
Katarzyna Żukrowska
Rozdział 20. Bezpieczeństwo finansowe
20.1.Ryzyko finansowe - definicja pojęcia
20.2.Sfery ryzyka finansowego
20.3.Ujęcie historyczne
20.4.Współczesne zagrożenia
20.5.Kurs waluty rezerw
20.6.Dewaluacja narodowej waluty
20.7.Zadłużenie zewnętrzne
20.8.Zadłużenie wewnętrzne
20.9.Wielkość deficytu na rachunku bieżącym
20.10.Jakość przepisów prawnych, sprawność instytucji bankowych
20.11.Rachunkowość
20.12.Narodowe giełdy
20.13.Bezpieczeństwo socjalne i bezpieczeństwo finansowe
Podsumowanie
Katarzyna Żukrowska
Rozdział 21. Bezpieczeństwo energetyczne
21.1.Źródła energii
21.2.Podaż i popyt na światowym rynku energii
21.2.1.Ropa naftowa
21.2.2.Gaz ziemny
21.2.3.Węgiel
21.2.4.Energia jądrowa
21.2.5.Odnawialne źródła energii
21.3.Wyczerpywanie się rezerw
21.4.Energochłonność gospodarki
21.5.Polityka bezpieczeństwa energetycznego i jej instrumenty
21.5.1.Samowystarczalność
21.5.2.Współpraca międzynarodowa i jej sfery
21.5.3.Współpraca w ramach UE
21.5.4.Współpraca UE-Rosja
21.5.5.Współpraca USA-Rosja
21.5.6.Współpraca UE - inne kierunki
Podsumowanie
Paulina Legutko-Kobus, Ewa Jastrzębska
Rozdział 22. Bezpieczeństwo a ochrona środowiska przyrodniczego
22.1.Podstawowe definicje
22.2.Bezpieczeństwo ekologiczne w prawie międzynarodowym
22.3.Elementy bezpieczeństwa ekologicznego
22.4.Wybrane zagrożenia ekologiczne
22.4.1.Zanieczyszczenia powietrza i zmiany klimatyczne
22.4.2.Zanieczyszczenia wody
22.4.3.Zagrożenia lasów
22.4.4.Utrata bioróżnorodności
22.4.5.Kurczenie się areału rolniczego
22.4.6.Odpady
22.4.7.Ekoterroryzm
Podsumowanie
Małgorzata Wróblewska-Łysik
Rozdział 23. Bezpieczeństwo żywnościowe i bezpieczeństwo żywności
23.1.Bezpieczeństwo żywnościowe - definicje
23.2.Zagrożenia dla bezpieczeństwa żywnościowego
23.3.Organizacje międzynarodowe wobec problemu głodu i niedożywienia
23.4.Bezpieczeństwo żywności
23.5.Kodeks Żywnościowy (Codex Alimentarius)
23.6.Bezpieczeństwo żywności w Unii Europejskiej
23.7.Bezpieczeństwo żywności w Polsce
Zakończenie
468 stron, B5, oprawa miękka
