Monografia „Przestępczość, środki masowego przekazu a polityka
karna” podejmuje problematykę roli środków masowego przekazu w kreowaniu tzw.
medialnego obrazu przestępczości oraz jego oddziaływania na kształtowanie podstawowych
założeń realizowanej zarówno w przeszłości, jak i współcześnie polityki karnej.
Zaprezentowane w pracy rozważania, oparte na przeprowadzonej przez Autorkę
pogłębionej analizie wzajemnych korelacji występujących na linii media –
przestępczość - polityka karna, zmierzają do udzielenia odpowiedzi na pytanie, czy
prezentowany w środkach masowego przekazu obraz przestępczości odbiega od rzeczywistego
obrazu zjawiska (i jakie są tego przyczyny) oraz czy – a jeśli tak – to w jakim
stopniu - sposób ukazywana przez media przestępczości wpływa na kształtowanie
podstawowych założeń realizowanej w państwie polityki karnej?
Prezentowana publikacja porusza wiele, istotnych dla nauki prawa karnego oraz
kryminologii zagadnień.
Na szczególną uwagę zasługuje kompleksowe omówienie przez Autorkę
problemu polityzacji przestępczości, sloganizacji debaty społecznej w zakresie karania
oraz tzw. populizmu penalnego, instrumentalnie wykorzystującego lęki społeczne (w tym
lęk przed przestępczością) do kształtowania nieracjonalnej polityki karnej, opartej
na bezzasadnym w świetle rezultatów badań naukowych przekonaniu, iż jedynie surowe i
represyjnie ukierunkowane prawo karne stanowi skuteczny oręż w walce z
przestępczością.
Spis treści:
Wykaz skrótów
Bibliografia
Spis tabel
Spis wykresów
Wprowadzenie
Rozdział 1. Źródła wiedzy o przestępczości
1.1.Pojęcie przestępczości
1.1.1.Przestępczość ujawniona (zarejestrowana)
1.1.2.Przestępczość nieujawniona (ukryta)
1.1.2.1.Pojęcie "ciemnej liczby"
1.1.2.2.Przyczyny niezawiadamiania o fakcie popełnienia przestępstwa
1.1.2.3.Problem wykrywalności przestępstwa
1.2.Statystyki oraz inne narzędzia badawcze
1.2.1.Statystyki kryminalne
1.2.1.1.Statystyka policyjna
1.2.1.2.Statystyka prokuratorska
1.2.1.3.Statystyka sądowa
1.2.1.4.Statystyka penitencjarna
1.2.2.Wywiad (badania typu self-report, survey wiktymizacyjny)
1.2.3.Inne źródła (ankieta, obserwacja, eksperyment)
Rozdział 2. Czynniki wpływające na obraz przestępczości
2.1.Przyczyny zwiększania lub zaniżania statystycznego obrazu przestępczości
2.2.Metody zwiększania lub zaniżania statystycznego obrazu przestępczości
2.2.1.Zmiany ustawodawcze
2.2.1.1.Przesunięcie określonych kategorii przestępstwdo kategorii wykroczeń oraz
proces odwrotny
2.2.1.2.Wprowadzenie nowych instytucji prawnych
2.2.2.Selektywność oraz manipulacje w zakresie rejestrowania przestępstw przez organy
ścigania
2.2.3.Zniekształcenia statystycznego obrazu przestępczości wynikające z charakteru
samych statystyk kryminalnych
2.3.Czynniki społeczno-ekonomiczne wpływające na rzeczywisty obraz przestępczości
Rozdział 3. Obraz przestępczości w środkach masowego przekazu w europejskich
systemach niedemokratycznych
3.1.Funkcjonowanie środków masowego przekazu w systemach niedemokratycznych
3.1.1.Dwa systemy medialne. Model totalitarny (stalinowski) i model nietotalitarny (z
elementami pluralizmu i dozwolonej krytyki)
3.1.2.Media zaangażowane społecznie
3.1.3.Problem cenzury
3.2.Obraz przestępczości w środkach masowego przekazu w systemach niedemokratycznych
3.2.1.Przyczyny zamieszczania w środkach masowego przekazu informacji dotyczących
zjawiska przestępczości oraz jego skali
3.2.2.Obraz przestępczości w programach telewizyjnych, radiowych oraz w ujęciu prasy
codziennej
3.2.2.1.Pozyskiwanie danych o przestępczości - główne źródła informacji
3.2.2.2.Intensywność pojawiania się informacji o przestępczości. Proces selekcji
informacji. Nadreprezentowanie/niedoreprezentowanie
określonych kategorii przestępstw
Rozdział 4. Środki masowego przekazu a kształtowanie podstawowych założeń
polityki karnej realizowanej w systemach niedemokratycznych
4.1.Pojęcie polityki karnej - jako wypadkowej litery prawa i praktyki sądowej. Uwagi
terminologiczne
4.2.Dwa bieguny oddziaływań
4.2.1.Media - narzędzia walki politycznej
4.2.1.1.Przyczyny generowania przez środki masowego przekazu żądań społecznych
uzasadniających zaostrzenie polityki karnej
4.2.1.2.Metody "generowania" żądań społecznych
4.2.1.3.Skutki zjawiska w zakresie kształtowania polityki karnej (na przykładzie
konkretnych aktów prawnych wydanych w Polsce przed 1989 r.)
4.2.2.Media - platforma debaty społecznej. Dyskusje nad kształtem polityki karnej
realizowanej na gruncie kodyfikacji karnej z 1969 r
4.3.Ocena wpływu środków masowego przekazu na kształtowanie podstawowych założeń
polityki karnej w systemach niedemokratycznych
Rozdział 5. Obraz przestępczości w środkach masowego przekazu w europejskich
systemach demokratycznych
5.1.Funkcjonowanie środków masowego przekazu w systemach demokratycznych
5.1.1.Funkcje mass mediów w życiu społecznym
5.1.2.Wolność słowa i niezależność środków masowego przekazu jako podstawowe
warunki funkcjonowania systemu demokratycznego
5.1.2.1.Granice wolności słowa w mediach
5.1.2.2.Czy istnieją wolne media? Współczesne "formy" cenzury
5.2.Obraz przestępczości w środkach masowego przekazu w systemach demokratycznych
(telewizja, radio, prasa, Internet)
5.2.1."Zysk z przestępstwa" - przyczyny zamieszczania w środkach masowego
przekazu informacji dotyczących zjawiska przestępczości oraz jego skali
5.2.2.Obraz przestępczości w środkach masowego przekazu w systemach demokratycznych
5.2.2.1.Pozyskiwanie danych o przestępczości - główne źródła informacji. Początek
selekcji informacji
5.2.2.2.Intensywność pojawiania się informacji o przestępczości. Medialny proces
selekcji informacji
5.2.2.3.Informacja o przestępczości w środkach masowego przekazu (przekaz prasowy,
telewizyjny, radiowy oraz internetowy)
Rozdział 6. Rola środków masowego przekazu w kształtowaniu podstawowych
założeń polityki karnej realizowanej w systemach demokratycznych
6.1.Czynniki kształtujące współczesne polityki karne
6.2.Opinia publiczna a polityka tworzenia i stosowania prawa karnego. Modele teoretyczne
6.3.Zjawisko populizmu penalnego
6.4.Dwa bieguny oddziaływań medialnych
6.4.1.Media sprzyjające populizmowi penalnemu
6.4.2.Media zaangażowane społecznie
6.4.2.1.Dziennikarstwo śledcze - próba definicji
6.4.2.2.Ujawnianie korupcji w ośrodkach władzy
6.4.2.3.Afery gospodarcze
6.4.2.4.Prowokacja dziennikarska
6.5.Ocena wpływu środków masowego przekazu i przedstawianego przez nie obrazu
przestępczości na kształtowanie podstawowych założeń polityki karnej
w systemach demokratycznych
Rozdział 7. Uwagi i wnioski końcowe
Indeks rzeczowy
358 stron, A5, oprawa kartonowa
