Akty jednostronne państw w prawie międzynarodowym nie spotkały się
dotychczas z wystarczającym zainteresowaniem w polskim piśmiennictwie prawnym.
Monografia Przemysława Saganka ma na celu wypełnienie tej luki.
W sposób oczywisty praca wiąże się z zagadnieniem źródeł prawa
międzynarodowego, lecz nie daje się do niego sprowadzić. Dotyka samych fundamentów
prawa międzynarodowego publicznego i jego teorii.
Autor próbuje wyłamać się z tradycyjnego sposobu prezentacji aktów
jednostronnych, by ukazać ich wielość i różnorodność.
Spis treści:
Wykaz ważniejszych skrótów
Wstęp
Część I. Ogólna teoria aktów jednostronnych
Rozdział 1.Akty jednostronne w prawie międzynarodowym - nazewnictwo i ewolucja
poglądów na ich temat
1.1. Wprowadzenie
1.2. Nazewnictwo
1.3. Rozumienie pojęcia "akt" na gruncie prawa międzynarodowego
1.4. Doktryna act ofstate a problematyka tej pracy
1.5. Szerokie rozumienie pojęcia jednostronności w orzecznictwie, dokumentach
międzynarodowych i piśmiennictwie
1.6. Ewolucja poglądów na temat jednostronnych oświadczeń i zachowań państw
1.6.1. Uwagi wstępne
1.6.2. Poglądy dotyczące przyrzeczenia prezentowane w najdawniejszej literaturze
1.6.3. Pojęcie deklaracji i not rozważane we wcześniejszej literaturze
1.6.4. Odniesienia do aktów dyplomatycznych
1.6.5. Pierwsze wypowiedzi na temat aktów jednostronnych par excellence
Rozdział 2. Definicja aktów jednostronnych
2.1. Szersze kategorie i dochodzenie do kategorii aktów jednostronnych
2.1.1. Klasyfikacja K. Gareisa
2.1.2. Klasyfikacja F. von Liszta
2.1.3. Klasyfikacja D. Anzilottiego
2.1.4. Klasyfikacja A. Hold-Fernecka
2.1.5. Klasyfikacja F. Pflugera
2.1.6. Klasyfikacja G. Morellego
2.1.7. Klasyfikacja G. Venturiniego
2.1.8. Klasyfikacje definiujące zacieśniająco pojęcie czynności prawnej
2.1.9. Akt jednostronny jako kategoria obejmująca akty państw i organizacji
2.2. Próba zbudowania definicji równościowej aktu jednostronnego
2.3. Wymogi stawiane aktom jednostronnym
2.4. Elementy eliminowane z zakresu rozważań na temat aktów jednostronnych
2.5. Autonomia aktu jednostronnego
2.6. Jednostronne akty międzynarodowoprawne a akty prawa wewnętrznego
2.7. Czy akt jednostronny ma pochodzić tylko od jednego państwa? Problem aktów
kolektywnych
2.8. Ogólne sformułowanie skutków prawnych aktów zaliczanych do aktów jednostronnych
2.9. Próba wskazania podstawy prawnej mocy wiążącej aktów jednostronnych
2.10. Podsumowanie
Rozdział 3. Typy aktów jednostronnych
3.1. Uwagi wstępne
3.2. Katalogi aktów jednostronnych we wcześniejszych opracowaniach
3.3. Klasyczny wykaz aktów jednostronnych
3.4. Próba dalszej racjonalizacji klasycznego wykazu aktów jednostronnych
3.5. Wykazy aktów jednostronnych w monografiach aktów jednostronnych
3.5.1. Podejście do wykazu aktów jednostronnych w pracy F. Pflugera
3.5.2. Podejście do wykazu aktów jednostronnych w pracy E. Suya
3.6. Wykazy obejmujące akty jednostronne sensu stricte i sensu largo
3.7. Szerokie wykazy aktów jednostronnych
3.8. Problem katalogu aktów j jednostronnych w trakcie prac KPM
3.9. Podsumowanie
Rozdział 4. Ważność aktów jednostronnych i kompetencja do ich dokonywania
4.1. Uwagi wstępne
4.2. Ogólne warunki ważności aktów a podstawy nieważności
4.3. Podstawy nieważności z konwencji wiedeńskiej a akty jednostronne
4.4. Poszczególne podstawy nieważności a akty jednostronne
4.4.1. Wady oświadczenia woli
4.4.2. Treść aktu jednostronnego
4.5. Organy wydające akty jednostronne państw
4.5.1.Organy kompetentne do wydawania aktów jednostronnych w świetle rozważań doktryny
aktów jednostronnych i orzecznictwa międzynarodowego
4.5.2. Organy uprawnione do formułowania aktów jednostronnych w świetle raportów
specjalnego sprawozdawcy i prac KPM
4.5.3. Rozważania doktryny na temat pozycji głowy państwa, szefa rządu i ministra
spraw zagranicznych
4.6.Nieważność związana z naruszeniem prawa krajowego
4.7.Przegląd krajowych przepisów dotyczących kompetencji do wydawania aktów
jednostronnych
4.7.1. Rola analiz przepisów krajowych
4.7.2. Przepisy dotyczące aktów jednostronnych jako takich
4.7.3. Przepisy przyznające głowie państwa samodzielne prawo prowadzenia polityki
zagranicznej
4.7.4. Przepisy dotyczące głowy państwa a kompetencje legislatywy
4.7.5. Przepisy dotyczące głowy państwa a kompetencje rządu
5.7.6. Próba podsumowania
4.8. Konkluzja
Część II.W poszukiwaniu aktów jednostronnych. Przegląd dziedzin i
zagadnień prawa
Rozdział 5.Akty z zakresu prawa traktatów dokonywane indywidualnie przez
państwa a jednostronny charakter aktu
5.1. Akty nieautonomiczne związane z umowami międzynarodowymi
5.2. Czynności związane z wejściem umowy w życie
5.2.1. Uwagi wstępne
5.2.2. Ratyfikacja i wymiana (złożenie) dokumentów ratyfikacyjnych
5.2.3. Zatwierdzenie umowy i notyfikacja o zatwierdzeniu
5.2.4. Przystąpienie do umowy
5.3. Zastrzeżenie
5.4. Wyraźne przyjęcie zastrzeżenia
5.5. Milczące przyjęcie zastrzeżenia
5.6. Sprzeciwy wobec zastrzeżeń
5.7. Deklaracje składane do umów
5.8. Kwestie jednostronnych deklaracji o przyjęciu jurysdykcji STSM/MTS
5.9. Wypowiedzenie umowy międzynarodowej
5.10. Podsumowanie
Rozdział 6. Akty jednostronne a terytorium
6.1. Uwagi wstępne
6.2. Reguły nabywania suwerenności nad terytorium a akty jednostronne państw w prawie
międzynarodowym
6.3. Czy zawłaszczenie ziemi niczyjej (okupacja) jest aktem jednostronnym?
6.4. Akt symbolicznego wzięcia terytorium w posiadanie
6.5. Notyfikacja zawłaszczenia
6.6. Akty władcze przy zawłaszczeniu a problematyka aktów jednostronnych
6.7. Problem zasiedzenia a zagadnienie aktów jednostronnych
6.8. Przyrost a problematyka aktów jednostronnych
6.9. Zagadnienie derelictio
6.10. Delimitacja i demarkacja a akty jednostronne
6.11. Prawo morza a zagadnienie aktów jednostronnych
6.12. Podsumowanie
Rozdział 7.Normy prawa międzynarodowego dotyczące jednostek a akty jednostronne
7.1. Uwagi wstępne
7.2. Obywatelstwo a problematyka aktów jednostronnych.
7.2.1. Obywatelstwo a rozważania na temat aktów jednostronnych
7.2.2. Natura prawna obywatelstwa
7.2.3. Problem wskazania aktów związanych z nabyciem obywatelstwa
7.2.4. Utrata obywatelstwa a problematyka aktów jednostronnych
7.2.5. Nadanie i pozbawienie obywatelstwa - akty prawa krajowego czy międzynarodowego?
7.3.Wydalenie lub deportacja cudzoziemca a problematyka aktów jednostronnych
7.4.Azyl a akty jednostronne
7.5. Uznanie za uchodźcę a akty prawa międzynarodowego
7.6. Problematyka wiz a akty jednostronne
7.7. Wydanie paszportu a akty jednostronne
7.8. Ekstradycja a akty jednostronne
7.9. Podsumowanie
Rozdział 8. Dyplomacja a akty jednostronne
8.1. Uwagi wstępne
8.2. Nawiązanie stosunków dyplomatycznych a problematyka aktów jednostronnych
8.3. Czy wysłanie dyplomaty jest aktem jednostronnym?.
8.4. Czy wniosek o agrement jest aktem jednostronnym?.
8.5. Czy agrement jest aktem jednostronnym?
8.6. List uwierzytelniający i akredytacja a akty jednostronne
8.7. Odwołanie członka misji dyplomatycznej przez państwo wysyłające
8.8. Uznanie za persona non grata lub osobę niepożądaną
8.9. Zerwanie stosunków dyplomatycznych
8.10. Podsumowanie
Rozdział 9. Normy związane z użyciem siły a akty jednostronne
9.1. Uwagi wstępne
9.2. Wojna a akty jednostronne
9.3. Deklaracja wojny a problematyka aktów jednostronnych państw
9.3.1. Definicja deklaracji wojny
9.3.2. Deklaracja wojny jako akt prawny
9.3.3. Czy faktyczne rozpoczęcie działań zbrojnych to akt jednostronny?
9.3.4. Ultimatum a problematyka aktów jednostronnych
9.4. Akty związane z prowadzeniem działań zbrojnych a przedmiot tej pracy
9.5. Okupacja wojenna a akty
9.6. Blokada wojenna
9.7. Akty wrogie skierowane przeciwko obcym statkom a problem aktów jednostronnych
9.8. Akty związane z neutralnością
9.9. Zakończenie wojny i działań wojennych a akty jednostronne
9.10. Podsumowanie
Część III. Kreowanie zobowiązań w drodze jednostronnych oświadczeń
woli. Problem przyrzeczenia jednostronnego
Rozdział 10. Czy możliwe jest tworzenie zobowiązań w drodze aktów
jednostronnych?
10.1. Głosy kwestionujące moc wiążącą jednostronnych przyrzeczeń
10.2. Możliwość jednostronnego zaciągania zobowiązań a rozważania na temat
źródeł prawa międzynarodowego i podstawy mocy wiążącej umów
10.3. Jednostronne przyrzeczenie apactum infavorem tertii.
10.3.1. Uwagi wstępne
10.3.2. Wymóg zgody państwa trzeciego
10.3.3. Możliwość dochodzenia praw przez państwo trzecie
10.4.Moc wiążąca deklaracji złożonej przez jedno państwo w świetle orzeczeń
sądów międzynarodowych i praktyki
10.4.1. Pierwsze wypowiedzi STSM i MTS na temat jednostronnych deklaracji
10.4.2. Znaczenie orzeczenia STSM w sprawie Grenlandii Wschodniej
10.4.3. Opinia doradcza w sprawie Afryki Południowo-Zachodniej
10.4.4. Elementy praktyki składania deklaracji jednostronnych w okresie poprzedzającym
orzeczenie w sprawie testów nuklearnych
10.4.5. Znaczenie orzeczenia w sprawie prób z bronią jądrową
10.4.6. Ocena orzeczenia w sprawie testów nuklearnych
10.4.7. Orzeczenie w sprawie sporu granicznego między Burkina Faso a Mali - krok wstecz?
10.5. Orzecznictwo a doktryna
Rozdział 11. Istota i właściwości jednostronnego przyrzeczenia
11.1. Definicja przyrzeczenia
11.2. Przyrzeczenie a umowy międzynarodowe
11.3. Potrzeba odróżnienia przyrzeczenia jednostronnego od elementu umowy
11.4. Propozycje doktrynalne dotyczące odróżnienia umów i aktów jednostronnych
11.5. Skutki prawne przyrzeczenia
11.6. Prawne warunki przesądzające o zaistnieniu przyrzeczenia w rozumieniu prawa
międzynarodowego
11.6.1. Publiczny charakter przyrzeczenia i forma przyrzeczenia
11.6.2. Zamiar (wola) zaciągnięcia zobowiązania
11.7. Skutki braku zainteresowania przyrzeczeniem po stronie beneficjenta
11.8. Podstawa mocy wiążącej przyrzeczenia (deklaracji)
11.9. Interpretacja przyrzeczeń jednostronnych
11.9.1. Zasady ogólne
11.9.2. Interpretacja oświadczeń złożonych w sprawie francuskich prób z bronią
jądrową
11.10. Kwestia odwoływalności jednostronnego przyrzeczenia
11.11. Akty o charakterze pozornych przyrzeczeń
11.12. Jednostronne oświadczenia w praktyce
11.12.1. Uwagi wstępne
11.12.2. Przykłady przyrzeczeń
11.12.3. Zobowiązanie międzynarodowe czy informacja o prawie krajowym?
11.12.4. Zobowiązania czy informacje o podjętych działaniach?
11.12.5. Czynności związane z zadłużeniem i z pomocą rozwojową
Część IV. Inne akty klasyczne
Rozdział 12. Problematyka prawna uznania
12.1. Uwagi wstępne
12.2. Sposób prezentacji uznania w monografiach aktów jednostronnych
12.3.Wielość kontekstów, w jakich stykamy się z pojęciem uznania w świetle orzeczeń
międzynarodowych i innych dokumentów
12.3.1. Uznanie prima facie na płaszczyźnie prawa krajowego
12.3.2. Uznanie jako respektowanie in concreto
12.3.3. Sytuacje, w których sąd coś uznaje lub jest proszony o uznanie
12.3.4. Odniesienia do umów czy uchwał uznających różne rzeczy
12.3.5. Uznanie odnoszone do państw
12.3.6. Uznanie jako przyznanie przez drugą stronę postępowania
12.3.7. Podsumowanie
12.4. Przedmioty uznania
12.5. Próba sprowadzenia przedmiotów uznania do ogólniejszych kategorii
12.6. Próby zdefiniowania uznania
12.7. Uznanie wyraźne i dorozumiane
12.8. Skutki uznania rozumianego ogólnie
Rozdział 13. Uznanie a akt prawny
13.1. Czy uznanie jest aktem?
13.2. Czy uznanie nie jest aktem prawa krajowego?
13.3. Czy uznanie to czynność prawna (acte juridiąue) prawa międzynarodowego?
13.4. Uznanie praw
13.5. Czy uznanie państwa jest czynnością międzynarodowoprawną?
13.5.1. Definicja uznania państwa
13.5.2. Problem teorii konstytutywnych i deklaratywnych
13.5.3. Skutki prawne uznania państwa
13.6. Czy uznanie rządu jest czynnością międzynarodowoprawną?
13.6.1. Definicja uznania rządu
13.6.2. Wskazanie poszczególnych skutków prawnych uznania rządu
13.6.3. Orzecznictwo sądów krajowych związanych z uznaniem rządów
13.6.3.1. Brak legitymacji czynnej nieuznanego reżimu
13.6.3.2. Problematyka legitymacji biernej i immunitetu nieuznanego rządu
13.6.3.3. Uznanie rządu a stosowanie przepisów nieuznanego reżimu
13.6.4. Podsumowanie
13.7. Uznanie za stronę wojującą
13.7.1. Uwagi wstępne
13.7.2. Skutki uznania za stronę wojującą
13.8. Pojęcie i skutki uznania powstańców
13.8.1. Uwagi wstępne
13.8.2. Skutki uznania za powstańców
13.9. Wnioski
Rozdział 14. Czy uznanie jest aktem jednostronnym z definicji?
14.1. Próba sprowadzenia uznania do aktu jednostronnego..
14.2. Uznanie jednostronne i uznanie niejednostronne
14.3. Uznanie państwa i rządu a akty jednostronne
14.4. Formy uznania państwa i rządu
14.5. Uznanie a czynności z zakresu prawa dyplomatycznego i konsularnego
14.6. Uwagi końcowe
Rozdział 16. Protest w prawie międzynarodowym
16.1. Uwagi wstępne
16.2. Problem definicji protestu
16.3. Forma protestu
16.4. Organy uprawnione do złożenia protestu wyraźnego.
16.5. Protest dorozumiany
16.6. Problematyka fakultatywnego charakteru protestu
16.7. Protesty dotyczące naruszenia prawa a protesty dotyczące naruszenia interesów
16.8. Skutki prawne protestu
16.9. Jednostronna natura protestu
16.10. Wycofanie protestu
Podsumowanie
Bibliografia
Raporty specjalnego sprawozdawcy KPM ds. aktów jednostronnych państw
Książki i wykłady Haskiej Akademii Prawa Międzynarodowego
Artykuły i części opracowań zbiorowych
Orzeczenia STSM i MTS
Wyroki
Opinie doradcze
Summary. The unilateral acts ofstates inpublic international law
Rozdział 15. Zrzeczenie w prawie międzynarodowym
15.1. Uwagi wstępne
15.2. Definicja zrzeczenia
15.3. Czy możliwe jest jednostronne zrzeczenie?
15.4. Zrzeczenie jednostronne a zrzeczenie umowne
15.5. Skutki prawne zrzeczenia
15.6. Wykaz przedmiotów zrzeczenia
15.6.1. Wprowadzenie
15.6.2. Zrzeczenie się prawa
15.6.3. Zrzeczenie się wykonywania prawa bez zrzeczenia się samego prawa
15.6.4. Zrzeczenie się zdolności wykonywania lub samego posiadania tych praw (lafaculte
ou la capacite d‘exercer ou dejouir des droits)
15.6.5. Zrzeczenie się roszczeń
15.6.6. Zrzeczenie się interesów
15.6.7. Podsumowanie
15.7. Przedmioty, które nie podlegają zrzeczeniu się
15.7.1. Prawa niezbędne do realizacji obowiązków.
15.7.2. Możliwość zrzeczenia się praw wynikających z umowy. Umowne wyłączenia prawa
do zrzeczenia
15.7.3. Zrzeczenie a prawa absolutne
15.7.4. Byt państwa a zakres dopuszczalnego zrzeczenia
15.7.5. Prawa niepodlegające zrzeczeniu się a skutki zrzeczenia
15.8. Czy zrzeczenie wymaga przyjęcia? Stosunek beneficjenta do zrzeczenia
15.9. Brak wymogu co do formy zrzeczenia. Zrzeczenie dorozumiane (milczące)
15.10. Kwestia odwoływalności zrzeczenia
15.11. Kontekst zrzeczenia się immunitetu dyplomatycznegi i immunitetu suwerennego
państwa
627 stron, A5, oprawa miękka
