Monografia jest obszernym
opracowaniem dotyczącym problematyki przestępstw stypizowanych w art. 297 k.k. (tzw.
oszustw kredytowych). W publikacji można wyróżnić dwie zasadnicze części:
- teoretyczną, dotyczącą ewolucji i aktualnie obowiązującego stanu prawnego
oraz
- praktyczną, opartą na analizie dostępnych danych statystycznych i badaniach
aktowych.
Wyniki badań 133 prawomocnie zakończonych postępowań karnych pozwoliły
na:
- szczegółowe opisanie najistotniejszych problemów, występujących na
różnych etapach prowadzenia spraw o czyn z art. 297 § 1 k.k.,
- scharakteryzowanie sylwetki sprawcy,
- przedstawienie fenomenologii tego typu przestępstwa,
- omówienie okoliczności, w których dochodziło do jego popełniania.
Adresaci:
Publikacja skierowana jest zarówno do prawników, jak i szerokiego grona pracowników
instytucji rynku finansowego.
Spis treści:
Wykaz skrótów / 15
Przedmowa / 19
Wstęp / 21
Rozdział I / 25
Rozwój ustawodawstwa karnego w zakresie tzw. Oszustw kredytowych / 25
1. Oszustwo w rozwoju historycznym / 25
1.1. Falsitas / 25
1.1.1. Oszustwo w dawnym prawie polskim / 27
1.1.2. Doktryna / 29
1.2. Ustawodawstwo rozbiorowe / 30
2. Oszustwo w kodeksie karnym z 1932 r. / 35
2.1. Oszustwo w projektach kodeksu karnego z 1926 r. / 35
2.2. Przestępstwo oszustwa stypizowane w art. 264 k.k. z 1932 r. / 37
2.3. Przestępstwo oszustwa w art. 266 k.k. z 1932 r. / 41
3. Ustawy szczególne PRL jako podstawa ścigania przestępstw przeciwko mieniu społecznemu
(w tym oszustwa) / 43
4. Oszustwo w kodeksie karnym z 1969 r. / 46
4.1. Uwagi wprowadzające / 46
4.2. Przestępstwo oszustwa stypizowane w art. 205 § 1 k.k. z 1969 r. / 49
5. Ustawa o ochronie obrotu gospodarczego z 1994 r. / 50
5.1. Ustawa z 1994 r. jako skutek przedłużających się prac Komisji Kodyfikacyjnej / 50
5.2. Ustawa o ochronie obrotu gospodarczego w pracach Sejmu RP II kadencji / 53
5.3. Artykuł 3 § 1 u.o.o.g. / 56
5.4. Artykuł 3 § 2 u.o.o.g. / 59
5.5. Problem kumulatywnego zbiegu art. 3 § 1 u.o.o.g. i przepisów kodeksu karnego z 1969
r. / 60
6. Dalszy rozwój ustawodawstwa – art. 297 § 1 i 2 k.k. / 61
6.1. Uwagi wprowadzające / 61
6.2. Tzw. oszustwa kredytowe w brzmieniu art. 297 § 1 i 2 k.k. / 62
6.3. Nowelizacja kodeksu karnego ustawą z dnia 18 marca 2004 r. / 64
6.3.1. Implementacja przepisów unijnych w nowelizacji kodeksu karnego z dnia 18 marca
2004 r. / 64
6.3.1.1. Zmiany w kodeksie karnym – prace legislacyjne / 66
6.3.2. Definicja oszustwa w Konwencji o ochronie interesów finansowych Wspólnot
Europejskich / 68
6.3.3. Zmiany dotyczące treści art. 297 § 1 i 2 k.k. / 69
Rozdział II
Ustawowe znamiona przestępstwa z art. 297 § 1 k.k. / 71
1. Uwagi wprowadzające / 71
1.1. Nazwa przestępstwa / 71
1.2. Moment popełnienia przestępstwa / 74
1.3. Podmiotowy zakres ochrony / 76
1.3.1. Bank / 77
1.3.2. Jednostka organizacyjna prowadząca na podstawie ustawy działalność gospodarczą
podobną do działalności banków / 81
1.3.3. Problem tzw. parabanków / 90
1.3.4. Organ lub instytucja dysponujące środkami publicznymi / 94
1.4. Przedmiot ochrony / 96
2. Instrumenty podlegające ochronie art. 297 § 1 k.k. / 98
2.1. Kredyt / 98
2.2. Pożyczka pieniężna / 103
2.3. Poręczenie / 105
2.4. 2.5. Akredytywa / 112
2.6. Dotacja / 115
2.7. Subwencja / 118
2.8. Potwierdzenie zobowiązania wynikającego z poręczenia / 120
2.9. Potwierdzenie zobowiązania wynikającego z gwarancji / 121
2.10. Potwierdzenie zobowiązania wynikającego ze świadczenia pieniężnego, podobnego
do poręczenia lub gwarancji na określony cel gospodarczy / 122
2.11. Elektroniczny instrument płatniczy / 124
2.11.1. Instrument pieniądza elektronicznego / 125
2.11.2. Karta płatnicza / 126
2.12. Zamówienie publiczne / 129
3. Przedmiot przestępstwa / 133
3.1. Dokumenty i oświadczenia wymienione
w art. 297 § 1 k.k. / 139
4. Strona przedmiotowa / 148
5. Podmiot przestępstwa / 150
6. Strona podmiotowa / 151
7. Problem kumulatywnego zbiegu art. 297 § 1 i innych przepisów kodeksu karnego / 153
8. Ocena poprawności sformułowania art. 297 § 1 k.k. / 156
Rozdział III
Ustawowe znamiona przestępstwa z art. 297 § 2 k.k. / 158
1. Uwagi wprowadzające / 158
1.1. Nazwa przestępstwa / 160
1.2. Moment powstania obowiązku powiadomienia / 161
1.3. Pojęcie i źródła obowiązku z art. 297 § 2 k.k. / 164
1.3.1. Ogólnie o obowiązku w polskim prawie karnym / 164
1.3.2. Obowiązek z art. 297 § 2 k.k. / 167
1.4. Pojęcie właściwych podmiotów jako adresatów wymaganego powiadomienia / 171
2. Przedmiot przestępstwa / 172
2.1. Znaczenie i zakres zwrotu „powstanie sytuacji mogącej mieć wpływ na wstrzymanie
albo graniczenie wysokości udzielonego instrumentu” / 173
Gwarancja / 108
3. Strona przedmiotowa / 179
4. Podmiot przestępstwa / 180
5. Strona podmiotowa / 184
6. Zależność podmiotów przestępstw z art. 297 § 1 i 2 k.k. / 185
7. Ocena poprawności sformułowania art. 297 § 2 k.k. / 185
Rozdział IV
Klauzula niepodlegania karze z art. 297 § 3 k.k. / 188
1. Uwagi wprowadzające / 188
1.1. Czas na skorzystanie przez sprawcę z instytucji czynnego żalu / 189
1.2. Warunek dobrowolności zachowania sprawcy / 194
2. Formy czynnego żalu zawarte w art. 297 § 3 k.k. / 196
2.1. Znaczenie i zakres pojęcia „zapobieżenie wykorzystaniu” / 196
2.2. Rezygnacja / 197
2.3. Warunek dobrowolności a czynny żal w postaci zaspokojenia roszczeń pokrzywdzonego
/ 198
3. Ocena poprawności sformułowania art. 297 § 3 k.k. / 199
Rozdział V
Praktyka stosowania art. 297 k.k. w ujęciu statystycznym / 201
1. Przestępstwa ogółem i przeciwko obrotowi gospodarczemu w latach 2000–2007
/ 201
1.1. Przestępstwa stwierdzone w zakończonych postępowaniach przygotowawczych / 202
1.2. Wykrywalność sprawców przestępstw / 205
1.3. Prawomocne skazania / 207
1.3.1. Skazania osób dorosłych z podziałem według miejsca popełnienia przestępstwa
(miasto/wieś) / 212
1.3.2. Skazania za przestępstwa przeciwko obrotowi gospodarczemu na tle skazań za przestępstwa
liczone ogółem / 213
2. Stosowanie art. 297 § 1 i 2 k.k. w latach 2000–2007 / 214
2.1. Przestępstwa stwierdzone w zakończonych postępowaniach przygotowawczych / 214
2.1.1. Przestępstwa stwierdzone w zakończonych postępowaniach przygotowawczych – art.
297 § 1 k.k. / 214
2.1.2. Przestępstwa z art. 297 § 1 k.k. na tle przestępstw przeciwko obrotowi
gospodarczemu / 218
2.1.3. Przestępstwa stwierdzone w zakończonych postępowaniach przygotowawczych – art.
297 § 2 k.k. / 220
2.2. Postępowania prowadzone przez Komendę Stołeczną Policji (art. 297 § 1 i 2 k.k.)
/ 222
2.3. Dynamika prawomocnych skazań za przestępstwa z art. 297 § 1 i 2 k.k. / 222
2.4. Województwo mazowieckie na tle innych województw w latach 2005–2006 / 225
2.4.1. Liczba prawomocnych skazań według miejsca popełnienia przestępstwa / 225
2.4.1.1. Liczba prawomocnych skazań według miejsca popełnienia przestępstwa – przestępstwa
ogółem i przeciwko obrotowi gospodarczemu / 225
2.4.1.2. Liczba prawomocnych skazań według miejsca popełnienia przestępstwa – art.
297 § 1 i 2 k.k. / 227
2.4.1.3. Liczba prawomocnych skazań w 2006 r. na 100 tys. osób w danym województwie –
art. 297 § 1 k.k. / 229
2.4.1.4. Udział prawomocnych skazań za przestępstwo z art. 297 § 1 k.k. popełnione na
obszarze danego województwa w ogólnej liczbie skazań za przestępstwa przeciwko
obrotowi gospodarczemu / 230
2.4.2. Województwo mazowieckie na tle innych województw (wybrane kryteria porównawcze)
/ 234
2.5. Kary za przestępstwa z art. 297 § 1 i 2 k.k. na podstawie analizy prawomocnych
skazań / 236
2.5.1. Rodzaj kary wymierzonej w prawomocnych skazaniach za przestępstwo z art. 297 § 1
k.k. / 236
2.5.2. Rodzaj kary wymierzonej w prawomocnych skazaniach za przestępstwo z art. 297 § 2
k.k. / 238
2.6. Artykuł 297 § 1 i 2 k.k. – prawomocnie skazani dorośli według płci i wieku /
239
2.6.1. Prawomocnie skazani dorośli według płci i wieku – dane ogólnopolskie / 239
2.6.1.1. Artykuł 297 § 1 k.k. – prawomocnie skazani dorośli według płci i wieku /
239
2.6.1.2. Artykuł 297 § 2 k.k. – prawomocnie skazani dorośli według płci i wieku /
242
2.6.2. Prawomocnie skazani dorośli według płci – województwo mazowieckie / 243
3. Niepodleganie karze z art. 297 § 3 k.k. w ujęciu statystycznym / 245
Rozdział VI
Praktyka stosowania art. 297 § 1 i 2 k.k. na przykładzie prokuratur i sądów
okręgu warszawskiego i warszawsko-praskiego / 246
1. Cel i metoda badania / 246
1.1. Lista analizowanych problemów / 246
1.2. Zasady dotyczące typowania spraw do badań aktowych / 248
2. Sposób zakończenia postępowania przygotowawczego w sprawach z art. 297 § 1 k.k. /
248
3. Sprawy z art. 297 § 1 k.k. zakwalifikowane do badań aktowych – dane ogólne / 252
3.1. Sprawy badane w prokuraturach / 253
3.2. Sprawy badane w sądach / 255
4. Sprawy z art. 297 § 1 k.k. – postępowanie przygotowawcze / 256
4.1. Źródło i rodzaj zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa / 256
4.2. Rodzaj przedłożonych dokumentów i oświadczeń / 259
4.3. Czas trwania postępowania przygotowawczego / 262
4.4. Rodzaje instrumentów w badanych sprawach / 263
4.5. Umorzenia postępowań przygotowawczych / 265
4.5.1. Wybrane przesłanki umorzeń / 267
5. Sprawy z art. 297 § 1 k.k. – postępowanie przed sądem pierwszej instancji / 270
5.1. Czas trwania postępowania / 270
5.2. Wyrok / 270
5.3. Rodzaj oraz wymiar kary / 271
6. Sprawy z art. 297 § 1 k.k. – postępowanie przed sądem drugiej instancji / 273
7. Osoba sprawcy przestępstwa w sprawach zarejestrowanych z art. 297 § 1 k.k. / 274
7.1. Wiek i płeć sprawcy / 275
7.2. Zatrudnienie / 277
7.2.1. Źródła dochodów i majątek sprawców oraz ich weryfikacja / 279
7.3. Wykształcenie / 280
7.3.1. Wysokość dochodów a wykształcenie sprawców / 281
7.4. Karalność / 283
7.5. Udział „słupów” / 284
7.5.1. Uwagi wprowadzające / 284
7.5.2. Charakterystyka osób odgrywających rolę „słupów” (wiek, płeć, stan
cywilny, wykształcenie, zatrudnienie, karalność) / 286
7.6. Porównanie „słupów” z pozostałymi skazanymi w badanych sprawach / 288
8. Środki zapobiegawcze / 290
9. Modus operandi / 290
9.1. Działania podejmowane przez grupy przestępcze / 292
9.2. Działania osób pozostających ze sobą w relacjach osobistych
(rodzinnych/towarzyskich) lub zawodowych / 298
9.3. Samodzielne działania wnioskodawców / 301
10. Weryfikacja przedkładanych dokumentów i oświadczeń – analiza wybranych problemów
/ 303
11. Kwalifikacja prawna czynu – przykłady / 305
12. Nieprawidłowości w działaniu pokrzywdzonych podmiotów i propozycje ich
wyeliminowania / 308
13. Badania aktowe oraz analiza ich wyników w świetle art. 297 § 2 k.k. / 312
14. Zastosowanie art. 297 § 3 k.k. w praktyce / 313
15. Wybrane problemy o charakterze procesowym w postępowaniach karnych / 315
16. Podsumowanie i wnioski z przeprowadzonych badań / 317
Uwagi końcowe / 323
Aneks / 335
Załącznik / 345
Spis tabel / 347
Spis ilustracji / 351
Bibliografia / 35
376 stron, B6, oprawa twarda
