ROZWÓD I SEPARACJA IGNACZEWSKI J. STEMPNIAK A. BODNAR A. DĄBROWSKA U. MACIEJOWSKA J. Księgarnia

Rozwód i separacja Wydanie II

Sądowe Komentarze Tematyczne to seria wydawnicza, stworzona przez praktyków – z myślą o praktykach. Ma ona za zadanie dostarczyć im przydatnego i wszechstronnego narzędzia pracy. Każdy tom serii zawiera przekrojowe ujęcie problematyki objętej tytułem danej publikacji.

Poszczególne tomy składają się z:

komentarza tezowego – zawierającego syntetyczne ujęcie najważniejszych kwestii dotyczących omawianego zagadnienia prawnego,
części opisowej – stanowiącej rozwinięcie i uzupełnienie tez wskazanych w części pierwszej o poglądy doktryny, orzecznictwo i literaturę,
systemu odesłać między częściami – ułatwiającego szybkie poruszanie się między częścią pierwszą i drugą oraz odnajdywani w ich treści interesujących Czytelnika wątków.

Drugie wydanie książki pt. Rozwód i separacja z serii Sądowe Komentarze Tematyczne stanowi przekrojowe kompendium praktycznej wiedzy objętej tytułowym zagadnieniem. Poza tradycyjnym materialnoprawnym ujęciem rozwodu i separacji, w pracy dokonano także szczegółowego omówienia przebiegu postępowań sądowych w tych sprawach, od omówienia problematyki właściwości sądu i wniesienia powództwa po uprawomocnienie się orzeczenia.

Ponadto, co stanowi novum na rynku wydawniczym, uwzględniono także potrzebę spojrzenia na rozwód i separację w transgranicznym ujęciu w związku z zakrojoną na szeroką skalę emigracją zarobkową obywateli, co w naturalny sposób wpływa na kwestie jurysdykcji sądu oraz uznawania i wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich. Uzupełnieniem kontekstu międzynarodowego jest spojrzenie na rozwód i separację przez pryzmat orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka.

W zakresie formy nacisk położono na przystępność opracowania, stąd też mamy w nim do czynienia z łączeniem styli, od klasycznie rozumianego podręcznika po system prawa, w zależności od tego, która forma lepiej realizuje założenie przystępności pracy.

Komentarz uwzględnia stan prawny po ostatnich nowelizacjach Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Komentarz jest adresowany przede wszystkim do prawników oraz aplikantów profesji prawniczych. Ze względu na język, systematykę oraz formę może być przydatny także samym małżonkom „uwikłanym” w spór małżeński.

Spis treści

Wykaz skrótów . XIX

Wykaz literatury . XXV

Przedmowa . XXXIII

Część I. Rozwód i separacja w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym

A. Komentarz tezowy 3

Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. Nr 9, poz. 59 ze zm.) . 3

Dział IV. Ustanie małżeństwa 3

Art. 56–61 . 3

Dział V. Separacja 26

Art. 611–616 . 26

B. Część opisowa 31

Rozdział 1. Przesłanki rozwodu . 31

1. Uwagi ogólne . 31

2. Standard konstytucyjny 32

3. Rozkład pożycia . 33

3.1. Zupełny rozkład pożycia 38

3.2. Trwały rozkład pożycia 39

4. Ciężar dowodu, działania sądu z urzędu 42

5. Negatywne przesłanki rozwodu . 43

5.1. Dobro dziecka 43

5.2. Zasady współżycia społecznego 46

5.3. Żądanie rozwodu przez małżonka wyłącznie winnego 49

Rozdział 2. Przyczyny rozwodu . 56

1. Uwagi ogólne . 56

2. Zdrada małżeńska . 58

3. Agresja . 60

4. Relacje z rodziną 60

5. Nieróbstwo . 62

6. Lekceważący stosunek do instytucji małżeństwa 62

7. Różnica światopoglądów i charakterów . 63

8. Choroba psychiczna . 64

9. Bezpłodność . 65

10. Przeszłość małżonka 65

11. Opuszczenie małżonka . 66

12. Nielojalność wobec małżonka 67

13. Zmiana religii . 68

14. Inne przyczyny . 70

Rozdział 3. Wina rozkładu pożycia małżeńskiego . 71

1. Pojęcie winy . 71

2. Wina przed rozkładem pożycia 73

3. Wina po rozkładzie pożycia . 74

4. Retorsje 75

5. Przebaczenie . 77

6. Orzekanie o winie 78

6.1. Uwagi ogólne . 78

6.2. Wina wyłączna . 79

6.3. Zaniechanie orzekania o winie . 80

6.4. Uzupełnienie wyroku . 81

6.5. Postępowanie apelacyjne . 82

Rozdział 4. Kognicja sądu 84

1. Uwagi ogólne . 84

2. Zasada integralności wyroku 85

2.1. Integralność wyroku na tle rozstrzygnięć nieobligatoryjnych 85

2.2. Integralność wyroku na tle rozstrzygnięć obligatoryjnych . 87

2.3. Opłaty od żądań dodatkowych . 88

2.4. Skarga kasacyjna a integralność wyroku . 89

3. Władza rodzicielska . 90

3.1. Określenie sposobu wykonywania władzy rodzicielskiej 90

3.2. Władza rodzicielska obojga rodziców . 91

3.3. Powierzenie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców . 95

3.3.1. Wybór rodzica 95

3.3.2. Nakaz wydania dziecka 96

3.4. Istota rozstrzygnięcia o ograniczeniu władzy rodzicielskiej 97

3.4.1. Powierzenie władzy a zarząd majątkiem . 98

3.4.2. Określenie uprawnień i obowiązków . 99

3.5. Rodzina zastępcza 99

4. Kontakty z dzieckiem . 101

4.1. Uwagi ogólne . 101

4.2. Postacie kontaktów z dzieckiem 104

4.3. Zasady uregulowania sposobu utrzymywania kontaktów z dzieckiem . 107

4.3.1. Prymat woli rodziców 108

4.3.2. Dobro dziecka 108

4.3.3. Rozsądne życzenia dziecka 109

4.3.4. Odpowiednie stosowanie . 110

4.4. Ograniczenie utrzymywania kontaktów rodziców z dzieckiem . 110

4.5. Zakaz utrzymywania kontaktów z dzieckiem 112

4.6. Zobowiązanie rodziców . 113

4.7. Zabezpieczenie wykonania orzeczenia 114

4.8. Egzekucja kontaktów . 115

5. Alimenty na małoletnie dzieci . 116

6. Rozstrzygnięcia o wspólnym mieszkaniu 120

6.1. Uwagi ogólne . 120

6.2. Ustalenie sposobu korzystania ze wspólnego mieszkania . 124

6.3. Eksmisja . 130

6.4. Definitywne rozstrzygnięcia o wspólnym mieszkaniu . 137

6.4.1. Uwagi ogólne . 137

6.4.2. Podział wspólnego mieszkania 138

6.4.3. Przyznanie mieszkania jednemu z małżonków 140

7. Podział majątku 141

8. Dochodzenie alimentów między małżonkami w procesie o rozwód . 143

Rozdział 5. Separacja . 147

1. Uwagi ogólne . 147

2. Podobieństwa rozwodu i separacji . 147

3. Różnice między rozwodem a separacją . 149

4. Separacja na zgodny wniosek 149

4.1. Uwagi ogólne . 149

4.2. Przesłanki uwzględnienia wniosku 150

5. Zbieg żądań rozwodu i separacji 151

6. Skutki separacji 155

6.1. Uwagi ogólne . 155

6.2. Skutki jak przy rozwodzie 155

6.3. Skutki zachowujące elementy małżeństwa 157

6.4. Skutki ze względu na zasady słuszności 158

7. Zniesienie separacji 159

Część II. Przebieg spraw o rozwód lub o separację

A. Komentarz tezowy 163

Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) . 163

Tytuł VII. Postępowanie odrębne . 163

Dział I. Postępowanie w sprawach małżeńskich . 163

Rozdział 1. Przepisy ogólne . 163

Art. 425–435 163

Rozdział 2. Sprawy o rozwód lub o separację 189

Art. 436–446 189

B. Część opisowa 219

Rozdział 1. Właściwość oraz skład sądu . 219

1. Właściwość rzeczowa 219

2. Właściwość miejscowa 220

2.1. Właściwość miejscowa w sprawach o rozwód

lub o separację na żądanie jednego z małżonków 220

2.2. Właściwość miejscowa w sprawach o separację na zgodny wniosek małżonków . 223

3. Przekazanie sprawy sądowi właściwemu . 224

4. Skład sądu 225

Rozdział 2. Tryb postępowania 227

1. Uwagi wprowadzające . 227

2. Postępowanie w sprawach o rozwód lub o separację na żądanie jednego z małżonków jako postępowanie odrębne 227

3. Strony postępowania 229

3.1. Legitymacja czynna . 229

3.2. Udział prokuratora i Rzecznika Praw Obywatelskich . 231

3.3. Kurator dla nieznanego z miejsca pobytu 232

3.4. Interwencja uboczna . 233

3.5. Pełnomocnictwo w sprawach o rozwód lub o separację 235

Rozdział 3. Wszczęcie postępowania . 237

1. Pismo wszczynające postępowanie 237

1.1. Pozew o rozwód lub o separację (sporną) 237

1.2. Wniosek o separację niesporną 239

1.3. Opłata od pisma wszczynającego postępowanie 240

1.4. Zwolnienie od kosztów sądowych i ustanowienie pełnomocnika z urzędu 241

1.5. Tryb uzupełniania braków formalnych 244

1.6. Skutki wniesienia i doręczenia pozwu . 245

2. Kumulacja roszczeń . 247

3. Zmiana powództwa 249

4. Cofnięcie pozwu i wniosku 251

4.1. Cofnięcie pozwu . 251

4.2. Cofnięcie wniosku o separację niesporną 253

5. Niedopuszczalność powództwa wzajemnego o rozwód lub o separację 254

Rozdział 4. Rozprawa . 256

1. Wyłączenie jawności w sprawach o rozwód lub o separację 256

2. Niestawiennictwo stron i jego konsekwencje 257

2.1. Niestawiennictwo powoda . 257

2.2. Niestawiennictwo pozwanego 258

2.3. Grzywna za nieusprawiedliwione niestawiennictwo . 259

3. Informacyjne przesłuchanie stron i wysłuchanie małoletniego 260

3.1. Informacyjne przesłuchanie stron 260

3.2. Wysłuchanie małoletniego . 262

4. Protokół rozprawy 264

Rozdział 5. Mediacja w postępowaniu o orzeczenie rozwodu lub separacji . 268

1. Poprzednie uregulowania . 268

2. Warunki dopuszczalności . 269

3. Przedmiot mediacji . 271

4. Osoba mediatora . 272

5. Postępowanie mediacyjne 274

5.1. Wszczęcie postępowania 274

5.2. Przebieg postępowania . 276

5.3. Rozstrzygnięcia sądu związane z mediacją 277

Rozdział 6. Zawieszenie i umorzenie postępowania 279

1. Zawieszenie postępowania na podstawie art. 440 KPC . 279

1.1. Przesłanki zawieszenia . 279

1.2. Skład sądu i wymogi formalne . 280

2. Zawieszenie postępowania z innych przyczyn 281

3. Umorzenie zawieszonego postępowania 283

4. Umorzenie postępowania w razie śmierci jednego z małżonków 284

4.1. Obligatoryjność umorzenia 284

4.2. Zakaz kontynuowania postępowania z udziałem następców prawnych 286

Rozdział 7. Postępowanie dowodowe 289

1. Uwagi wprowadzające . 289

2. Obligatoryjność postępowania dowodowego 291

3. Cel postępowania dowodowego . 292

4. Środki dowodowe . 295

4.1. Wywiad środowiskowy 295

4.2. Świadkowie 297

4.2.1. Niemożność bycia świadkiem 297

4.2.2. Prawo do odmowy zeznań . 298

4.3. Dokumenty . 300

4.3.1. Dokumenty urzędowe 300

4.3.2. Dokumenty prywatne . 302

4.4. Opinie . 303

4.4.1. Opinia biegłego 303

4.4.2. Opinia Rodzinnego Ośrodka Diagnostyczno-- Konsultacyjnego 306

4.5. Inne środki dowodowe . 309

4.6. Przesłuchanie stron . 310

4.6.1. Obligatoryjność dowodu z przesłuchania stron . 310

4.6.2. Ograniczenie postępowania dowodowego . 313

Rozdział 8. Zasada wyłączności postępowania o rozwód lub o separację . 315

1. Uwagi wprowadzające . 315

2. Roszczenia alimentacyjne w sprawie o rozwód lub o separację . 316

2.1. Dochodzenie roszczeń alimentacyjnych na wypadek orzeczenia rozwodu lub separacji 316

2.2. Zasądzenie alimentów 317

3. Zbieg postępowania o rozwód lub o separację z innymi postępowaniami 319

3.1. Niedopuszczalność odrębnego postępowania w sprawach o zaspokojenie potrzeb rodziny i o alimenty 319

3.1.1. Uwagi ogólne . 319

3.1.2. Zbieg postępowania o rozwód lub o separację z postępowaniem o zaspokojenie potrzeb rodziny i alimenty . 321

3.2. Niedopuszczalność odrębnego postępowania dotyczącego władzy rodzicielskiej i kontaktów 324

3.2.1. Uwagi ogólne . 324

3.2.2. Zbieg postępowania o rozwód lub o separację z postępowaniem dotyczącym władzy rodzicielskiej i kontaktów . 328

Rozdział 9. Postępowanie zabezpieczające w sprawach o rozwód lub o separację . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 332

1. Cel postępowania . 332

2. Przebieg postępowania . 333

2.1. Wszczęcie postępowania 333

2.2. Właściwość i skład sądu . 334

2.3. Orzekanie w przedmiocie zabezpieczenia . 336

3. Sposoby zabezpieczenia w sprawach o alimenty . 337

4. Inne wypadki zabezpieczenia . 340

4.1. Zabezpieczenie roszczeń niepieniężnych (art. 755 KPC) 340

4.1.1. Uwagi ogólne . 340

4.1.2. Zabezpieczenie nowacyjne i zawieszenie egzekucji 342

4.1.3. Uregulowanie sposobu roztaczania pieczy 343

4.1.4. Doręczenie postanowienia . 345

4.2. Sposób zabezpieczenia roszczeń przewidziany w art. 756 KPC . 346

Rozdział 10. Wyrokowanie . 348

1. Uwagi wprowadzające . 348

2. Wydanie wyroku 348

2.1. Zamknięcie rozprawy . 348

2.2. Zasada związania sądu żądaniem i zasada bezpośredniości 350

2.2.1. Zasada związania sądu żądaniem . 350

2.2.2. Zasada bezpośredniości 351

2.3. Narada nad wyrokiem i ogłoszenie wyroku . 351

2.3.1. Narada nad wyrokiem 351

2.3.2. Ogłoszenie wyroku . 352

2.4. Pisemne uzasadnienie wyroku . 353

2.4.1. Przesłanki sporządzenia uzasadnienia wyroku 353

2.4.2. Wymogi co do treści uzasadnienia wyroku 355

2.4.3. Termin sporządzenia uzasadnienia . 357

2.4.4. Podpisanie uzasadnienia i jego doręczenie 357

2.5. Zasada związania sądu wyrokiem 359

3. Wyrok zaoczny . 360

3.1. Przesłanki wydania wyroku zaocznego . 360

3.1.1. Przesłanki pozytywne . 360

3.1.2. Przesłanki negatywne . 361

3.1.3. Wyrok zaoczny w sprawach o rozwód lub o separację 362

3.2. Uzasadnienie i doręczenie wyroku zaocznego . 363

3.3. Uchylenie wyroku zaocznego z urzędu 364

3.4. Sprzeciw od wyroku zaocznego . 365

3.4.1. Termin do wniesienia sprzeciwu i wymogi formalne sprzeciwu 365

3.4.2. Skutki wniesienia sprzeciwu 365

4. Rektyfikacja wyroku 367

4.1. Sprostowanie wyroku . 367

4.2. Uzupełnienie wyroku . 369

4.3. Wykładnia wyroku . 371

Rozdział 11. Postępowanie odwoławcze w sprawach o rozwód lub o separację . 373

1. Apelacja jako odwoławczy środek dewolutywny 373

2. Dopuszczalność apelacji 374

3. Wymogi formalne apelacji i termin do jej wniesienia . 376

3.1. Wymogi formalne . 376

3.2. Opłata od apelacji . 377

3.3. Termin do wniesienia apelacji 378

4. Zakres rozpoznania sprawy przez sąd odwoławczy . 379

5. Zakaz reformationis in peius 381

6. Orzeczenia sądu II instancji . 382

6.1. Wyrok oddalający apelację 382

6.2. Wyrok reformatoryjny 384

6.3. Orzeczenie kasatoryjne 385

6.4. Uzasadnianie orzeczeń kończących postępowanie odwoławcze 387

Część III. Skutki rozwodu

Rozdział 1. Procesowe skutki rozwodu . 393

1. Rozszerzona skuteczność wyroku . 393

2. Powaga rzeczy osądzonej (res iudicata) . 395

2.1. Powaga rzeczy osądzonej wyroku uwzględniającego powództwo 395

2.2. Powaga rzeczy osądzonej wyroku oddalającego powództwo . 395

3. Możliwość wniesienia nadzwyczajnych środków zaskarżenia 397

3.1. Niedopuszczalność skargi kasacyjnej 398

3.2. Skarga o wznowienie postępowania 398

3.3. Skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia . 401

4. Koszty postępowania w wyroku rozwodowym . 402

4.1. Zasady orzekania o kosztach 402

4.2. Znaczenie rozstrzygnięcia co do kwestii winy i żądania rozwodu dla orzeczenia o kosztach 403

4.3. Koszty od pozostałych roszczeń 405

Rozdział 2. Skutki rozwodu ze względu na ustrój majątkowy 407

1. Ustanie ustawowej wspólności majątkowej . 407

1.1. Przekształcenie wspólności we współwłasność . 407

1.2. Udziały w majątku . 410

1.3. Wyrok orzekający rozwód jako podstawa wpisu w księdze wieczystej . 414

1.4. Uchylenie zakazów 415

1.5. Dochodzenie wierzytelności 416

1.6. Ustanie wspólności a odpowiedzialność małżonków za zobowiązania . 416

1.7. Wpływ rozwodu na spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego 419

2. Ustanie rozdzielności majątkowej z wyrównaniem dorobków 420

2.1. Uwagi ogólne . 420

2.2. Podział dorobków . 423

2.3. Zmniejszenie obowiązku 425

2.4. Legitymacja procesowa 426

Rozdział 3. Skutki rozwodu ze względu na winę . 430

1. Obowiązek alimentacyjny byłych małżonków 430

1.1. Uwagi ogólne . 430

1.2. Konstytucyjny wymiar obowiązku 431

1.3. Kontynuacja obowiązku . 431

1.4. Zwykły obowiązek alimentacyjny . 433

1.4.1. Odmowa pomocy społecznej . 435

1.5. Obowiązek rozszerzony . 436

1.5.1. Uwagi ogólne . 436

1.5.2. Pogorszenie sytuacji . 436

1.5.3. Swoboda sędziowska . 438

1.5.4. Niezawinione przyczynienie się do rozkładu pożycia . 440

1.5.5. Zgodność z Konstytucją RP . 441

1.6. Wygaśnięcie obowiązku alimentacyjnego . 441

1.7. Przedłużenie obowiązku . 442

1.7.1. Uwagi ogólne . 442

1.7.2. Wyjątkowe okoliczności 443

1.7.3. Okres przedłużenia . 444

1.8. Odesłanie do obowiązku alimentacyjnego między krewnymi . . 445

2. Wyłączenie małżonka od dziedziczenia . 447

3. Prawo byłego małżonka do renty rodzinnej . 449

Rozdział 4. Niemajątkowe skutki rozwodu 451

1. Rozwód a rozwiązanie przysposobienia 451

2. Powrót do poprzedniego nazwiska . 453

3. Wpływ rozwodu na domniemanie pochodzenia dziecka od męża matki 454

Część IV. Ustanie małżeństwa w stosunkach transgranicznych – jurysdykcja sądu i uznawanie orzeczeń zagranicznych

A. Komentarz tezowy 459

Rozporządzenie Rady (WE) Nr 2201/2003 z 27 listopada 2003 r. dotyczące jurysdykcji oraz uznawania wykonywania orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylające rozporządzenie (WE) nr 1347/2000 (Dz.Urz. UE L 338/2003, s. 1, wyd. spec. Dz.Urz. UE rozdz. 19, t. 6, s. 243) . 459

Rozdział I. Zakres stosowania i definicje 464

Art. 1–2 . 464

Rozdział II. Jurysdykcja . 468

Art. 3–7 . 468

Art. 16–19 . 472

Rozdział III. Uznawanie i wykonywanie . 477

Art. 21–22 . 477

Art. 24–27 . 480

Art. 29–36 482

Art. 37–39 486

Art. 50–52 . 487

Rozdział IV. (pominięty) 489

Rozdział V. Stosunek do innych regulacji prawnych . 489

Art. 59–63 . 489

Rozdział VI. Przepisy przejściowe 493

Art. 64. 493

Rozdział VII. Przepisy końcowe 494

Art. 66 . 494

Art. 68 . 495

Art. 71–72 . 495

B. Część opisowa 497

Rozdział 1. Jurysdykcja . 497

1. Rozporządzenie Rady (WE) Nr 2201/2003 z 27.11.2003 r. o jurysdykcji oraz uznawaniu i wykonywaniu orzeczeń w sprawach małżeńskich oraz w sprawach dotyczących odpowiedzialności rodzicielskiej, uchylające rozporządzenie (WE) Nr 1347/2000 497

1.1. Zakres stosowania rozporządzenia . 498

1.1.1. Zakres przedmiotowy . 498

A. Pojęcie „małżeństwo” 498

B. Zakres stosowania norm jurysdykcyjnych i dotyczących uznawania orzeczeń w sprawach małżeńskich 499

1.1.2. Zakres podmiotowy 502

1.1.3. Zakres czasowy 503

1.2. Podstawy jurysdykcji w sprawach małżeńskich 504

1.2.1. Zwykły pobyt . 506

1.2.2. Obywatelstwo . 506

1.2.3. Pojęcie „domicile” 509

1.3. Wyłączny charakter jurysdykcji na podstawie art. 3–5 rozporządzenia . 509

1.4. Pozostałe jurysdykcje – ustalanie jurysdykcji na podstawie prawa krajowego 510

1.5. Badanie jurysdykcji przez sąd orzekający . 511

1.6. Zawisłość sprawy i postępowania zależne . 511

2. Umowy dwustronne zawarte przez Rzeczpospolitą Polską, zawierające normy jurysdykcyjne w sprawach prowadzących do ustania małżeństwa 513

2.1. Umowy z innymi państwami członkowskimi Unii Europejskiej . 513

2.2. Umowy z państwami trzecimi 515

3. Przepisy Kodeksu postępowania cywilnego 519

Rozdział 2. Uznawanie orzeczeń 520

1.1. Pojęcie „orzeczenie” 520

1.1.1. Orzeczenia sądów kościelnych 521

1.2. Uznanie orzeczenia – zasada ogólna 521

1.3. Przesłanki nieuznania orzeczenia . 523

1.4. Uznanie orzeczenia jako kwestia wstępna w postępowaniu . 527

1.5. Postępowanie o ustalenie, że orzeczenie podlega albo nie podlega uznaniu . 528

1.6. Dokumenty niezbędne do uznania orzeczenia . 533

2. Umowy międzynarodowe regulujące kwestię uznawania orzeczeń w sprawach małżeńskich . 535

2.1. Umowy wielostronne . 535

2.2. Umowy dwustronne . 535

3. Uznawanie orzeczeń na podstawie przepisów Kodeksu postępowania cywilnego . 539

Część V. Rozwód i separacja w świetle orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka oraz prawa wspólnotowego

Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 543

Rozdział 1. Rozwód i separacja w świetle Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności . 545

1. Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności – uwagi ogólne 545

2. Prawo do zawarcia małżeństwa i założenia rodziny 547

3. Prawo do poszanowania życia rodzinnego a rozwód i separacja . 550

3.1. Prawo do poszanowania życia rodzinnego a przymusowy rozwód jako warunek prawnego uznania zmiany płci osoby transseksualnej . 554

4. Prawo do sądu a rozwód i separacja 557

4.1. Przewlekłość postępowania w sprawach o rozwód i o separację . 557

4.2. Dostęp do sądu . 560

5. Równość małżonków – gwarancje wynikające z art. 5 Protokołu Nr 7 do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności . 561

6. Inne gwarancje międzynarodowe . 562

Rozdział 2. Rozwody i separacje w świetle prawa wspólnotowego . 564

1. Uwagi ogólne . 564

2. Normy kolizyjne . 565

3. Wzmocniona współpraca w dziedzinie prawa właściwego dla rozwodów i separacji . 568

4. Konsekwencje swobody przepływu osób 570

Zakończenie . 576

Część VI. Sądowy podział majątku wspólnego małżonków

A. Komentarz tezowy 579

Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz.U. Nr 9, poz. 59 ze zm.) . 579

Art. 43 . 579

Art. 45–46 . 584

Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. Nr 43, poz. 296 ze zm.) . 599

Art. 566–567 . 599

B. Część opisowa 615

Rozdział 1. Wprowadzenie . 615

Rozdział 2. Tryby podziału majątku wspólnego 620

1. Uwagi wprowadzające . 620

2. Podział majątku wspólnego przed sądem polubownym 620

3. Podział majątku wspólnego w postępowaniu procesowym . 622

4. Podział majątku wspólnego w postępowaniu nieprocesowym . 624

5. Podział majątku wspólnego w postępowaniu pojednawczym . 625

6. Podział majątku wspólnego w postępowaniu mediacyjnym 626

Rozdział 3. Podmioty postępowania o podział majątku wspólnego . 629

1. Uwagi wprowadzające 629

2. Sąd . 629

2.1. Jurysdykcja krajowa . 629

2.1.1. Jurysdykcja krajowa wyłączna . 631

2.1.2. Jurysdykcja krajowa fakultatywna . 632

2.1.3. Jurysdykcja krajowa konieczna 633

2.1.4. Jurysdykcja krajowa wynikająca z umów międzynarodowych 635

2.2. Prawo właściwe dla spraw o podział majątku wspólnego . 638

2.3. Właściwość sądu 639

2.3.1. Właściwość rzeczowa 639

2.3.2. Właściwość miejscowa 639

2.3.3. Przekazanie sprawy innemu sądowi (art. 683 w zw. z art. 567 § 3 KPC) . 641

2.3.4. Właściwość delegacyjna 642

2.3.5. Właściwość umowna 644

2.3.6. Właściwy wydział sądu rejonowego 645

2.4. Skład sądu 647

3. Uczestnicy postępowania . 648

3.1. Wprowadzenie 648

3.2. Wnioskodawca . 649

3.2.1. Osoby posiadające udział w majątku wspólnym . 649

3.2.2. Nabywca udziału w majątku wspólnym 650

3.2.3. Skarb Państwa 650

3.2.4. Wierzyciel małżonka lub jego następców prawnych . 652

3.2.5. Prokurator . 652

3.2.6. Rzecznik Praw Obywatelskich . 653

3.2.7. Organizacja pozarządowa 653

3.2.8. Syndyk upadłości, zarządca, nadzorca sądowy 654

3.2.9. Konkubent małżonka . 654

3.3. Uczestnicy 656

Rozdział 4. Całkowity a częściowy podział majątku wspólnego 663

1. Uwagi wprowadzające 663

2. Uzupełniający podział majątku wspólnego . 666

3. Częściowy podział majątku wspólnego a postanowienie częściowe 669

Rozdział 5. Wszczęcie postępowania . 670

1. Wniosek o podział majątku wspólnego 670

1.1. Dokładnie określone żądanie . 671

1.2. Okoliczności faktyczne uzasadniające żądanie 673

1.3. Powinność wskazania dowodów 676

1.4. Okoliczności uzasadniające właściwość sądu 678

1.5. Inne elementy składowe wniosku 679

1.6. Zabezpieczenie wniosku 679

1.7. Wykazanie przez wnioskodawcę uprawnienia do wniesienia wniosku 681

1.8. Warunki formalne wniosku 682

2. Kumulacja żądań (art. 567 § 3 w zw. z art. 689 KPC) 683

Rozdział 6. Zakres kognicji sądu I instancji 688

1. Ustalenie nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym 688

2. Ustalenie nieważności umowy majątkowej małżeńskiej . 699

3. Ustalenie składu i wartości majątku wspólnego 700

3.1. Ustalenie składu majątku wspólnego . 700

3.2. Ustalenie wartości majątku wspólnego 709

4. Spory rozstrzygane na podstawie art. 685 w zw. z art. 567

§ 3 KPC 713

4.1. Zagadnienia ogólne 713

4.2. Spory o istnienie uprawnienia do żądania podziału majątku wspólnego 715

4.3. Spory o przynależność określonych przedmiotów do majątku wspólnego 719

5. Rozstrzyganie o roszczeniach ubocznych (art. 45 KRO, art. 567 § 1 KPC, art. 567 § 3 w zw. z art. 686 KPC) 720

5.1. Zagadnienia ogólne 720

5.2. Rozliczenia dokonywane na podstawie art. 45 KRO . 732

5.3. Rozliczenia dokonywane na podstawie art. 686

w zw. z art. 567 § 3 KPC 739

5.3.1. Wprowadzenie 739

5.3.2. Roszczenia z tytułu posiadania przedmiotów 740

5.3.3. Roszczenia z tytułu pobranych pożytków i innych przychodów 741

5.3.4. Roszczenia z tytułu poczynionych na majątek wspólny nakładów . 743

5.3.5. Roszczenia z tytułu spłaconych długów 746

6. Rozstrzyganie o żądaniu stwierdzenia bezskuteczności rozporządzenia przez małżonka udziałem w przedmiocie należącym do majątku wspólnego . 747

Rozdział 7. Podział majątku wspólnego . 753

1. Sposoby podziału majątku wspólnego . 753

1.1. Uwagi ogólne . 753

1.2. Wniosek co do sposobu podziału majątku wspólnego . 754

1.3. Kolejność stosowania sposobów podziału majątku

wspólnego 755

1.4. Podział majątku wspólnego w naturze . 757

1.5. Przyznanie majątku wspólnego jednemu małżonkowi 760

1.6. Podział cywilny majątku wspólnego 762

2. Okoliczności mające wpływ na rozstrzygnięcie, co każde z małżonków ma otrzymać z majątku wspólnego . 765

3. Spłaty i dopłaty 770

Rozdział 8. Rodzaje postanowień co do istoty sprawy w postępowaniu o podział majątku wspólnego . 780

1. Wprowadzenie 780

2. Postanowienia pozytywne i negatywne . 781

3. Postanowienia konstytutywne i deklaratywne . 782

4. Postanowienia wyodrębnione ze względu na zakres rozstrzygnięcia . 784

4.1. Postanowienia całościowe (pełne) . 784

4.2. Postanowienia częściowe . 785

4.3. Postanowienie wstępne 787

4.4. Postanowienia końcowe . 790

4.5. Postanowienia uzupełniające . 791

4.6. Postanowienia łączne . 793

5. Postanowienie działowe wydane na podstawie zgodnego wniosku uczestników a ugoda sądowa zawarta w sprawie o podział majątku wspólnego 794

Rozdział 9. Zagadnienia szczególne postępowania o podział majątku wspólnego 797

1. Przebieg postępowania . 797

1.1. Postępowanie przed sądem I instancji 797

1.1.1. Orzekanie o wydaniu rzeczy 800

1.2. Postępowanie apelacyjne . 802

1.2.1. Zakaz reformationis in peius 805

1.3. Postępowanie kasacyjne . 808

1.4. Wznowienie postępowania . 811

2. Koszty postępowania . 815

Część VII. Wzory pism

1. Pozew o rozwód (bez orzekania o winie) . 823

2. Pozew o rozwód (z winy pozwanego) 825

3. Pozew o separację (z winy pozwanego) 829

4. Wniosek o orzeczenie separacji 833

5. Wniosek o zniesienie separacji . 835

6. Zaświadczenie dotyczące orzeczeń w sprawach małżeńskich . 836

7. Wniosek o podział majątku wspólnego . 838

Indeks rzeczowy 841

900 stron, miekka oprawa

Po otrzymaniu zamówienia poinformujemy,
czy wybrany tytuł polskojęzyczny lub anglojęzyczny jest aktualnie na półce księgarni.