Książka jest pierwszą na polskim rynku wydawniczym obszerną, a zarazem
syntetyczną pracą na temat zachowań kierowców.
Autor podjął niezwykle ambitną próbę przedstawienia dotychczasowego
dorobku badawczego w zakresie przyczynowości wypadkowej, uwzględniając wiedzę
psychologiczną dotyczącą regulacji zachowania się człowieka w szczególnej sytuacji,
jaką jest uczestnictwo w ruchu drogowym. Monografia stanowi udaną próbę samodzielnego
i twórczego wykorzystania istniejącego dorobku badawczego zarówno w obrębie
psychologii, jak i nauk pokrewnych, zajmujących się bezpieczeństwem ruchu drogowego.
Stworzenie wtasnej propozycji wyjaśniającej niebezpieczne zachowania
kierowców jest poważnym osiągnięciem Autora.
Z recenzji prof. dr hab. Zofii Ratajczak
Praca bez wątpienia wnosi nowe elementy do wiedzy o niebezpiecznych zachowaniach
kierowców. Jej walorem jest nowy i oryginalny autorski model opracowany na podstawie
zakrojonych na szeroką skalę badań własnych.
Z recenzji prof. dr. hab. Tadeusza Marka
Antoni Wontorczyk - socjolog i psycholog, pracuje w Instytucie
Psychologii Stosowanej Uniwersytetu Jagiellońskiego. Od dwudziestu lat jest członkiem
międzynarodowego stowarzyszenia ICTCT (International Co-operation on Theories and
Concepts In Traffic Safety) zrzeszającego psychologów zajmujących się problematyką
bezpieczeństwa w ruchu drogowym. Z zakresu psychologii transportu opublikował
kilkadziesiąt artykułów poświęconych głównie zagadnieniom podejmowania ryzyka przez
kierowców. Obecna rozprawa jest próbą nowego spojrzenia w psychologii transportu na
niebezpieczne zachowania kierowców z perspektywy różnych cech moderujących trzy
jakościowo odmienne wymiary zachowania w ruchu drogowym.
Spis treści:
Wstęp
Część I
Niebezpieczne zachowania kierowców w różnych ujęciach w psychologii
transportu
Rozdział I
Pojęcie niebezpiecznego zachowania kierowców
1.1.Pojęcie niebezpiecznego zachowania w wybranych koncepcjach psychologii
organizacji
1.2.Motoryzacyjny rozwój jako czynnik stymulujący badania nad niebezpiecznymi
zachowaniami w ruchu drogowym
Rozdział II
Modele niebezpiecznych zachowań kierowców
2.1.Analiza niebezpiecznych zachowań w kategoriach charakterystyki ruchu
drogowego jako systemu
2.2.Zachowanie w ruchu drogowym rozumiane jako wynik automatycznej regulacji
2.3.Zachowanie jako efekt funkcjonowania dynamiczno-strukturalnego systemu
2.3.1.Zachowanie jako efekt warunkowania bodziec - zaprogramowanie reakcji Burkardta
2.3.2.Niebezpieczne zachowanie kierowcy w ujęciu Jamesa Fella
2.4.Modele ujmujące zachowanie w ruchu drogowym jako proces sekwencyjny
Rozdział III
Niebezpieczne zachowania rozumiane jako efekt błędów w systemie ruchu drogowego
3.1.Koncepcja wypadkowości uwarunkowanej podmiotowo
3.2.Agresja i jej związki z niebezpiecznym zachowaniem
3.2.1.Badania nad weryfikacją Kwestionariusza Zachowania Kierowców
3.2.2.Badania nad poszukiwaniem związków między popełnianiem błędów a różnymi
cechami jednostki
3.2.2.1.Badania nad stanami afektywnymi w ruchu drogowym
3.2.2.2.Inne cechy powiązane z dysfunkcjami zachowania
Rozdział IV
Niebezpieczne zachowania kierowców z perspektywy wybranych teorii psychologii
transportu
4.1.Niebezpieczne zachowania ujęte z perspektywy procesów poznawczych
4.2.Hierarchiczna teoria niebezpiecznych zachowań van der Molena i Bóttichera
4.3.Koncepcja Ranneya oraz jej przełomowe znaczenie w rozumieniu i badaniu
niebezpiecznych zachowań użytkowników dróg
4.4.Hierarchiczna i wielopoziomowa teoria zachowania w ruchu drogowym Keskinena i Hatakki
4.5.Zachowanie w ruchu drogowym wyjaśniane na podstawie mechanizmów motywacyjnych
4.6.Zachowanie w ruchu drogowym wyjaśniane z perspektywy teorii uczenia się
Rozdział V
Zachowania w ruchu drogowym w ujęciu psychologu społecznej
5.1.Społeczna tolerancja dla zagrożenia w ruchu drogowym
5.2.Teoria zaplanowanego działania i jej wpływ na badania w psychologii transportu
Rozdział VI
Zachowania ryzykowne w ruchu drogowym
6.1.Pojęcie ryzyka w psychologii transportu
6.1.1.Postrzeganie ryzyka w ruchu drogowym
6.1.2.Podejmowanie ryzyka w ruchu drogowym
6.1.3.Ryzyko w ruchu drogowym jako interakcja złożonych procesów
6.2.Koncepcja Carla G. Hoyosa
6.3.Kompensacyjne teorie podejmowania ryzyka
6.3.1.Model subiektywnego i obiektywnego ryzyka Klebelsberga
6.3.2.Homeostatyczna teoria ryzyka J.G. Wilde‘a
Część II
Metodologia oraz wyniki badań własnych nad czynnikami niebezpiecznych
zachowań kierowców w ruchu drogowym
Rozdział VII
Metodologia badań
7.1.Cele, założenia i hipotezy badawcze
7.2.Charakterystyka próby badawczej
Rozdział VIII
Narzędzia badawcze
8.1.Kwestionariusz Niebezpiecznych Zachowań Kierowców (KNZK-2006)
8.1.1.Operacjonalizacja niebezpiecznych zachowań kierowców
8.1.2.Kwestionariusze do badania niebezpiecznych zachowań
8.1.3.Wskaźniki pomiarowe niebezpiecznych zachowań
8.1.4.Charakterystyka psychometryczna KNZK-2006
8.2.Poszukiwanie doznań jako cecha a niebezpieczne zachowania kierowców
8.2.1.Skala Poszukiwania Doznań
8.2.2.Charakterystyka psychometryczna Skali Poszukiwania Doznań (SSS-V)
8.3.Cechy osobowości a niebezpieczne zachowanie
8.4.Cechy temperamentu a niebezpieczne zachowanie
8.4.1.Metody pomiaru temperamentu ujmowanego jako konstrukt psychologiczny i
właściwości ośrodkowego układu nerwowego (OUN)
8.4.2.Narzędzia pomiaru temperamentu w ujęciu biologicznym
8.4.2.1.Kwestionariusz Osobowości Eysencka (EPQ-R)
8.4.2.2.Zrewidowany Kwestionariusz Temperament Charakter (TCI-R)
8.5.Deklarowane wartości a niebezpieczne zachowanie
8.5.1.Podstawy teoretyczne kwestionariusza badania wartości
8.5.2.Własności psychometryczne kwestionariusza do badania wartości (PVQ)
8.6.Wybrane metody badania kierowców wykorzystane w badaniach własnych
8.6.1.Kwestionariusz Zachowań Kierowców M. Parry‘ego
8.6.2.Kwestionariusz do badania Orientacji na Dominację Społeczną (SDO)
8.6.2.1.Założenia teoretyczne Kwestionariusza Orientacji na Dominację Społeczną
8.6.2.2.Własności psychometryczne SDO
8.7.Zastosowane metody analizy statystycznej
Rozdział IX
Cechy społeczno-demograficzne, wypadkowość oraz wykonywanie czynności
drugoplanowych a niebezpieczne zachowania
9.1.Cechy społeczno-demograficzne a niebezpieczne zachowania
9.2.Wypadkowość uwarunkowana podmiotowo a niebezpieczne zachowania
9.3.Dystraktory a niebezpieczne zachowanie
9.4.Wnioski
Rozdział X
Dyspozycje, wartości oraz wybrane czynniki społeczne jako korelaty i predyktory
poszczególnych wymiarów zachowania
10.1.Korelaty niebezpiecznych zachowań
10.1.1.Korelaty niebezpiecznych zachowań powiązane z tendencją do podejmowania ryzyka
10.1.2.Korelaty niebezpiecznych zachowań powiązane z orientacją na wykonanie zadania
10.1.3.Korelaty niebezpiecznych zachowań powiązane z orientacją na dominację drogową
10.1.4.Korelaty niebezpiecznych zachowań szacowane za pomocą skali syntetycznej
KNZK-2006
10.2.Predyktory niebezpiecznych zachowań
10.2.1.Modele regresji wyjaśniające niebezpieczne zachowania predyktorami dyspozycyjnymi
10.2.1.1.Wpływ cech dyspozycyjnych na tendencję do podejmowania ryzyka
10.2.1.2.Wpływ cech dyspozycyjnych na orientację na wykonanie zadania
10.2.1.3.Wpływ cech dyspozycyjnych na dominację drogową
10.2.1.4.Dyspozycyjne uwarunkowania zmiennej syntetycznej niebezpiecznych zachowań
10.2.2.Modele regresji wyjaśniające niebezpieczne zachowania predyktorami odnoszącymi
się do wartości
10.3.Korelaty i determinanty wybranych społecznych czynników niebezpiecznych zachowań
Rozdział XI
Dyspozycje i wartości w modelach wyjaśniających niebezpieczne zachowania
kierowców
11.1.Modele ścieżek wymiarów niebezpiecznych zachowań
11.2.Ku modelowi poznawczych czynników zachowania
Zakończenie
Bibliografia
444 strony, B5, oprawa miękka
-