Pedagogika klasycznego liberalizmu
w dwugłosie John Locke i John Stuart Mill
Liberalizm niejedno ma imię.
Pedagogika klasycznego liberalizmu reprezentowana przez Johna Locke'a i Johna
Stuarta Milla jest zapisem zmagań liberałów z ich podstawowym i nieodstępowalnym
przywiązaniem do wolności w życiu człowieka, społeczeństwa i państwa, która w
dziedzinie wychowania pozostała zasadą sporną i dyskusyjną, choć nie do końca
odrzuconą.
Za ich stanowiskiem nie kryje się prosta liberalizacja wychowania, czyli
promocja wolności w wychowaniu, powszechnie kojarzona z pedagogiką liberalną; jest to
zapowiedź swoistego kursu przygotowawczego do bycia wolnym człowiekiem w sferze życia
prywatnego i publicznego, do realizacji głównie na przedpolu polityki.
Spis treści:
Podziękowania 9
Wprowadzenie 11
Wykaz skrótów cytowanych prac 25
I. Pedagogika klasycznego liberalizmu – konstrukcja pojęciowa 27
1. Liberalizm: pojęcie, zasady i cechy wyróżniające; miejsce klasycznego liberalizmu
na mapie jego odmian 27
2. Wychowanie: podstawowe pojęcie pedagogiki w perspektywie klasyczno-liberalnych
poglądów filozoficznych 44
3. Stan badań w obrębie filozofii i nauk o wychowaniu 53
II. John Locke i podstawy pedagogiki klasycznego liberalizmu 71
1. Życie i filozofia Johna Locke’a na tle epoki 71
2. Liberalne poglądy Johna Locke’a w dziedzinie polityki 82
3. Zakres wychowania w myśli pedagogicznej Johna Locke’a 89
4. Recepcja myśli pedagogicznej Johna Locke’a 94
III. John Stuart Mill i rozwinięcie pedagogiki klasycznego liberalizmu 107
1. James i John Stuart Mill na tle epoki. Jamesa Milla utylitarny zamysł pedagogiczny
107
2. Arystokratyczny liberalizm i demokratyzm Johna Stuarta Milla jako wprowadzenie do
rozważań o wychowaniu 119
IV. Wyróżniki myśli o wychowaniu w pedagogice klasycznego liberalizmu. John
Locke i John Stuart Mill – ciągłość i zmiana 135
1. Kształtowanie charakteru moralnego człowieka – cel nadrzędny i uniwersalny
wychowania 135
2. Wychowanie jako przygotowanie do bycia obywatelem; rola elit w społeczeństwie
153
3. Edukacja (wiedza i wykształcenie) w służbie powołania życiowego i jako forma
(samo)doskonalenia na mapie celów całożyciowych 167
4. Rodzina jako pierwszoplanowe środowisko wychowawcze na tle roli państwa i
społeczeństwa obywatelskiego w realizacji zadań wychowawczych 192
5. Osoba wychowawcy i jego metoda 209
V. Podsumowanie. Aktualność pedagogiki klasycznego liberalizmu i jej twórcza
obecność we współczesnym dyskursie pedagogicznym i filozoficznym 219
Bibliografia 241
Aneks 261
270 stron, B5, oprawa miękka
