Czy warto wykupić ubezpieczenie "powodziowe"? Który fundusz
emerytalny wybrać? Kupić akcje czy założyć lokatę terminową? Wziąć kredyt w
złotówkach czy w euro? Poddać się operacji czy terapii zachowawczej? Te i wiele innych
codziennych decyzji zawiera w sobie ryzyko. "Badania nad decyzjami ryzykownymi"
dotyczą dwóch rodzajów pytań:
- w jaki sposób podejmować decyzję, zgodnie z kryteriami
normatywnymi?
- jak naprawdę ludzie myślą i co rzeczywiście robią, kiedy muszą
podejmować ryzykowne decyzje?
Celem książki jest odpowiedź na drugie pytanie.
Analizą decyzji ryzykownych zajmowało się wielu wybitnych ekonomistów i
psychologów, w tym kilku laureatów Nagrody Nobla (np. Allais, Markowitz, Simon,
Kahneman). Wyniki tych analiz są szeroko stosowane w ekonomii, w zarządzaniu, w prawie i
w medycynie.
Celem książki jest pokazanie jak powstawały i rozwijały się koncepcje
opisujące myślenie i wybory ludzi przy podejmowaniu decyzji ryzykownych. W przeglądzie
tym najwięcej miejsca poświęcono koncepcjom psychologicznym, ograniczając się do
najbardziej dojrzałych i powszechnie akceptowanych teorii.
Spis treści
Wstęp
1. Cel książki
2. Zawartość książki
3. Podziękowanie
CZĘŚĆ I
MYŚLENIE W SYTUACJI PROBABILISTYCZNEJ
Rozdział l. Logika ocen probabilistycznych
1.1. Co to jest prawdopodobieństwo?
1.2. Zasada addytywności
1.3. Zasada włączania i zasada koniunkcji
1.4. Prawdopodobieństwo warunkowe
1.5. Trójkąt Pascala
1.6. Jak przewidywać zdarzenia przy niepełnej wiedzy?
1.7. Rozkład normalny i odchylenie standardowe
1.8. Zmiana prawdopodobieństwa wyjściowego hipotez w świetle nowych danych
1.9. Podsumowanie
Dodatek nr 1
Rozdział 2. Jak ludzie oceniają prawdopodobieństwo
2.1. Badanie zgodności ocen z podstawowymi zasadami logicznymi teorii rachunku
prawdopodobieństwa
Subaddytywność ocen prawdopodobieństwa
Łamanie reguły koniunkcji
2.2. Intuicyjna koncepcja procesu losowego
Zasada dopasowywania
Złudzenie gracza
Trudności w identyfikacji sekwencji losowej
Deterministyczne wzory przewidywań sukcesu i porażki w sytuacji losowej i
sprawnościowej
Prawo małych liczb
2.3. Charakter danych a przewidywania
Lekceważenie danych statystycznych
Lekceważenie prawdopodobieństwa wyjściowego hipotez
Faworyzowanie informacji przyczynowej
Asymetria wnioskowania przyczynowego i diagnostycznego
Charakter danych a rewizja przekonań
2.4. Podsumowanie
Rozdział 3. Logika i intuicja w przewidywaniach
3.1. Na czym polega niezgodność ludzkich ocen prawdopodobieństwa z rachunkiem
prawdopodobieństwa
Konserwatyzm poznawczy
Heurystyczna interpretacja konserwatyzmu poznawczego
3.2. Zasada reprezentatywności - podstawa przewidywań intuicyjnych
3.3. Mechanizmy stosowania heurystyki reprezentatywności - przykłady empiryczne
Podobieństwo do procesu generującego
Podobieństwo do populacji
Podobieństwo do stereotypu
Modele przyczynowe
Dopasowanie zdarzeń
Spójność informacji
Ekstremalność informacji
Dostępność
3.4. Zasada zakotwiczenia i dopasowania
Złe dopasowanie ocen
Aktywacja i selekcja informacji
3.5. Logika i intuicja w przewidywaniach - podsumowanie
Rozdział 4. Logika i intuicja w procesie kategoryzacji i przy ocenie
podobieństwa
4.1. Jak ludzie porządkują świat? - proces kategoryzacji
Własności systemu kategorii tworzonego przez ludzi
Logiczne versus pragmatyczne porządkowanie świata
4.2. Ocena podobieństwa
Asymertia i nieprzechodniość w sądach na temat podobieństwa
Ocena podobieństwa - porównanie cech wspólnych i różnych
Waga cech wspólnych i różnych przy formułowaniu sądów na temat podobieństwa
Wpływ kontekstu na ocenę podobieństwa
4.3. Podobieństwo i kategoryzacja
4.4. Optymalizacja ewolucyjna czy psychofizyka - podsumowanie
Rozdział 5. Ważenie dowodów - podstawa przewidywań intuicyjnych
5.1. Nadmierna pewność siebie
5.2. Ważenie siły i wiarygodności dowodów
5.3. Przecenianie siły i niedocenianie wiarygodności dowodów - konsekwencje stosowania
zasady reprezentatywności
Podobieństwo do stereotypu a nadmierna pewność siebie
Lekceważenie wielkości próby
Lekceważenie prawdopodobieństw wyjściowych
Moc dyskryminacyjna a oceny
5.4. Deskryptywny model oceny prawdopodobieństwa - przewidywania intuicyjne jako funkcja
siły dowodów
Niezgodność przewidywań z warunkami logicznymi rachunku prawdopodobieństwa
Przewidywania jako funkcja siły dowodów
Model przewidywań - formalizacja ustaleń empirycznych (Tversky i Koehler, 1994; Tversky
i Fox, 1995)
5.5. Charakterystyka przewidywań intuicyjnych - podsumowanie
CZĘŚĆ II
WYBÓR JAKO MAKSYMALIZACJA OCZEKIWANEGO ZYSKU
Rozdział 6. Jak należy podejmować decyzje ryzykowne?
Zasada maksymalizacji wartości oczekiwanej
Rozdział 7. Wartość i użyteczność
7.1. Pierwszy psychologiczny model wyboru ryzykownego i pojęcie użyteczności
7.2. Funkcja użyteczności Bernoulliego i unikanie ryzyka
7.3. Funkcja użyteczności w teorii perspektywy
Efekt pewności i efekt odbicia
Użyteczność wyników pozytywnych i negatywnych
Odrzucanie loterii symetrycznych
Charakterystyka funkcji użyteczności o kształcie S w teorii perspektywy
7.4. Kształt funkcji użyteczności a stosunek do ryzyka w teorii perspektywy
7.5. Preferencje zależne od punktu odniesienia (framing effect)
7.6. Unikanie straty (loss aversion)
7.7. Konsekwencje unikania straty
Efekt posiadania
Kompensata i cena w transakcjach handlowych
Kompensata i cena w decyzjach konsumenckich i społecznych
Ocena uczciwości
Unikanie zmian - preferowanie status quo
Ulepszenia vs. konflikt
7.8. Unikanie straty i preferencje zależne od punktu odniesienia a racjonalność
preferencji
7.9. Czy pojęcie użyteczności wyjaśnia wybory w sytuacji ryzykownej? - posumowanie
Rozdział 8. Prawdopodobieństwo i wagi decyzyjne
8.1. Paradoksy Allaisa - kolejne wyzwanie dla modelu wartości/użyteczności
oczekiwanej
Łamanie zasady common ratio
Łamanie zasady wspólnych konsekwencji
8.2. Nieliniowość prawdopodobieństw - prawdopodobieństwa i wagi decyzyjne
Nieliniowość prawdopodobieństw
Subiektywnie ważona użyteczność i paradoksy Allaisa
8.3. Funkcja ważonego prawdopodobieństwa w teorii perspektywy
Przecenianie wyników pewnych
Zasada zmniejszającej się wrażliwości na zmiany i punkty odniesienia przy ważeniu
prawdopodobieństwa
Przecenianie małych prawdopodobieństw
Subproporcjonalność wag decyzyjnych
Podsumowanie - właściwości funkcji ważonego prawdopodobieństwa
8.4. Funkcja w (p) a różnice indywidualne i sytuacyjne
Różnicowanie - wygięcie funkcji w a różnice indywidualne i sytuacyjne
Atrakcyjność - położenie funkcji w a różnice indywidualne i sytuacyjne
Atrakcyjność sytuacji czy optymizm?
8.5. Poczwórny wzór postaw wobec ryzyka w teorii perspektywy
8.6. Prawidłowości percepcyjne modyfikujące ocenę wartości i prawdopodobieństwa
włączone do modelu ważonej użyteczności - podsumowanie
Rozdział 9. Konfiguralne wagi decyzyjne
9.1. Porównawczy charakter ocen
Czy taki sam wynik może cieszyć w jednej sytuacji i martwić w innej?
Zależność oceny wyniku od jego pozycji w rozkładzie wszystkich wyników
9.2. Zależność wag decyzyjnych od pozycji i znaku wyniku
Reguła ważonego uśredniania
Idea kumulowanego prawdopodobieństwa Quiggina i konfiguralne wagi decyzyjne
Konfiguralnie ważona użyteczność
Konfiguralne ważenie wyników pozytywnych i negatywnych
Ocena atrakcyjności sytuacji ryzykownej w teorii skumulowanej perspektywy
9.3. Optymizm i pesymizm a wagi decyzyjne
Ocena prawdopodobieństwa "dobrych" i "złych" wyników
Znak czy wielkość konsekwencji?
Optymizm i pesymizm a wagi konfiguralne
Optymistyczne i pesymistyczne wagi w teorii skumulowanej perspektywy
Rozdział 10. Ważenie niepewności
10.1. Sytuacje niepewne. Sytuacja niepewna Stopień niepewności
10.2. Niepewność/niejasność a sytuacja ryzykowna
Stanowisko Savage'a
Generalizacja funkcji ważonego prawdopodobieństwa na sytuacje niejasne (nieokreślone)
10.3. Czy ludzie myślą podobnie w sytuacji nieokreślonej i w sytuacji ryzykownej? -
podsumowanie
CZĘŚĆ III
MIĘDZY ZACHŁANNOŚCIĄ A LĘKIEM
Rozdział 11. Psychologiczna trafność modeli ważonej użyteczności
11.1. Postawy wobec ryzyka a kształt funkcji użyteczności i wagi decyzyjne
Przewidywania teorii użyteczności
Nietrafne przewidywania teorii perspektywy
11.2. Uniwersalne czy zróżnicowane postawy wobec ryzyka
Różnice wewnątrz- i międzyosobnicze w postawach wobec ryzyka
Wpływ sytuacji na preferencje
Różnice indywidualne w postawach wobec niepewności
11.3. Behawioralne postawy wobec ryzyka
Stałość behawioralnych postaw wobec ryzyka
Oceny ryzyka a wybory
11.4. Kryterium wyboru ryzykownego
Rozdział 12. Bezpieczeństwo, wykorzystanie okazji i aspiracje - rola
mechanizmów poznawczych w wyborach ryzykownych
12.1. Wpływ celu na wagi decyzyjne
12.2. Wpływ punktów odniesienia na preferencje
Wpływ aktualnego stanu posiadania i poziomu aspiracji na preferencje
Aktualny stan posiadania, realizacja celu i walka o przetrwanie
12.3. Bezpieczeństwo/okazja i aspiracje - podwójne kryterium wyboru
Rozdział 13. Konflikt między lękiem a zachłannością - modele wyboru
ryzyko - wartość
Wybór jako konflikt między ryzykiem a oczekiwanym zyskiem
Podstawowe założenia przyjmowane w podejściu ryzyko - wartość
Jak ludzie oceniają ryzyko?
Jak rozwiązywany jest konflikt między ryzykiem i zyskiem przy podejmowaniu decyzji?
Ocena ryzyka i wybór - jeden czy dwa procesy?
Zalety oparcia modelu akceptacji na bezpośrednich ocenach ryzyka
Bibliografia
215 stron, B5, miękka oprawa
