Nowoczesny, obszerny i wszechstronny podręcznik psychologii temperamentu.
Autor, psycholog polski o międzynarodowej sławie, przedstawił w nim we
własny, oryginalny sposób najnowszy dorobek światowy z tej dziedziny psychologii.
Książka omawia rozmaite koncepcje temperamentu w perspektywie historycznej oraz
współczesnej, zagadnienia fizjologiczne, biochemiczne i genetyczne temperamentu, a
także kwestie metodologiczne badania temperamentu.
Praca przeznaczona jest dla studentów psychologii i dziedzin pokrewnych, doktorantów
oraz zainteresowanych tematem teoretyków i badaczy.
Książka wydana została jednocześnie w wersji angielskojęzycznej przez wydawnictwo
Plenum Press.
Spis treści:
Przedmowa
Rozdział 1. Dzieje badań nad temperamentem i sposoby rozumienia tego konstruktu
teoretycznego
1.1. Temperament z perspektywy historycznej
1.1.1. Podejście spekulatywne
1.1.2. Początek badań empirycznych nad temperamentem
1.1.3. Konstytucjonalne typologie temperamentu
1.2. Pojęcie temperamentu
1.2.1. Temperament jako pojęcie ograniczone do sfery emocjonalnej
1.2.2. Temperament jako styl zachowania
1.2.3. Definicje temperamentu wywodzące się z orientacji biologicznej
1.2.4. Czym jest temperament: Uwagi końcowe
1.3. Temperament a osobowość
1.3.1. Temperament: Składnik czy synonim osobowości
1.3.2. Różnice między pojęciem temperamentu a pojęciem osobowości ujmowanej
odmiennie niż w teorii cech
1.3.3. Temperament a wielka piątka czynników osobowości
Rozdział 2. Pionierzy współczesnych badań nad temperamentem
2.1. Wprowadzenie
2.2. Biologiczna teoria PEN Eysencka
2.2.1. Źródła teorii PEN
2.2.2. Wymiary i struktura temperamentu
2.2.3. Biologiczne uwarunkowania PEN
2.2.4. Procedury diagnozowania PEN
2.2.5. Eysenckowskie superczynniki a poziom funkcjonowania i zachowanie społeczne
2.2.6. Uwagi krytyczne
2.3. Typologia neopawłowowska: Tiepłow i jego szkoła
2.3.1. Źródła orientacji Tiepłowa w badaniach nad właściwościami układu nerwowego
człowieka
2.3.2. Pojęcie i postulowana struktura temperamentu
2.3.3. Badanie właściwości układu nerwowego
2.3.4. Metody diagnozy cech układu nerwowego
2.3.5. Cechy układu nerwowego a zachowanie
2.3.6. Uwagi krytyczne
2.4. Interakcyjna teoria temperamentu Thomasa i Chess
2.4.1. Geneza interakcyjnej teorii temperamentu
2.4.2. NYLS jako źródło i potwierdzenie interakcyjnej teorii temperamentu
2.4.3. Metody pomiaru temperamentu stosowane przez Thomasa i Chess
2.4.4. Temperament a zaburzenia zachowania
2.4.5. Uwagi krytyczne
Rozdział 3. Współczesne teorie temperamentu
3.1. Teorie temperamentu zorientowane na dziecko
3.1.1. Behawioralno-genetyczna teoria temperamentu Bussa i Plomina
3.1.2. Rozwojowy model temperamentu: Rothbart i Derryberry
3.1.3. Emocjonalna teoria temperamentu Goldsmitha i Camposa
3.1.4. Kagana teoria temperamentu zahamowanego i niezahamowanego
3.2. Teorie temperamentu zorientowane na człowieka dorosłego
3.2.1. Przyjemność - aktywowalność - dominacja: Model temperamentu Mehrabiana
3.2.2. Neuropsychologiczny model temperamentu Graya
3.2.3. Biologiczna teoria poszukiwania doznań Zuckermana
3.2.4. Teoria temperamentu Rusałowa oparta na koncepcji systemów funkcjonalnych
3.2.5. Regulacyjna teoria temperamentu Strelaua
Rozdział 4. Korelaty fizjologiczne i biochemiczne temperamentu
4.1. Wprowadzenie
4.2. Struktura, fizjologia i biochemia układu nerwowego w odniesieniu do cech
temperamentu
4.2.1. Komórka nerwowa
4.2.2. Autonomiczny układ nerwowy
4.2.3. Ośrodkowy układ nerwowy
4.2.4. Uwagi końcowe
4.3. Korelaty psychofizjologiczne temperamentu
4.3.1. Fizjologiczne korelaty temperamentu w zakresie aktywacji autonomicznej
4.3.2. Korelaty fizjologiczne temperamentu odnoszące się do aktywacji korowej
4.4. Korelaty biochemiczne temperamentu
4.4.1. Kortyzol - najpopularniejszy hormon wśród badaczy temperamentu
4.4.2. Neuroprzekaźniki i ich enzymy
4.4.3. Uwagi ogólne
Rozdział 5. Badania nad temperamentem w ujęciu genetyki zachowania
5.1. Teoretyczne problemy genetyki zachowania w odniesieniu do badań nad temperamentem
człowieka
5.1.1. Współczynnik odziedziczalności jako wskaźnik wkładu czynników genetycznych w
powstawanie różnic indywidualnych w charakterystykach zachowania
5.1.2. Wybrane metody genetyki zachowania stosowane w badaniach temperamentalnych
5.1.3. Związki między genami a środowiskiem i genetyczna regulacja rozwoju
5.2. Genetyka zachowania w zastosowaniu do badań nad temperamentem: Wybrane wyniki
empiryczne
5.2.1. Pierwszy etap poszukiwań genetycznych uwarunkowań różnic indywidualnych w
cechach temperamentu: Badania na zwierzętach
5.2.2. Ekstrawersja i neurotyczność: Dwie najczęściej badane przez genetyków
zachowania cechy temperamentu
5.2.3. Odziedziczalność wybranych cech temperamentalnych
5.2.4. Zmiany rozwojowe we wpływie genów i środowiska na różnice indywidualne w
temperamencie
5.2.5. Od genetyki ilościowej do genetyki molekularnej
5.2.6. Uwagi końcowe
Rozdział 6. Metody badania temperamentu: Zagadnienia diagnostyczne i
metodologiczne
6.1. Metody pomiaru temperamentu
6.1.1. Ocena temperamentu na podstawie danych pochodzących z obserwacji
6.1.2. Psychofizyczne i psychofizjologiczne wskaźniki cech temperamentalnych
6.1.3. Wywiad jako źródło informacji na temat temperamentu
6.2. Kwestionariusze temperamentu
6.2.1. Kwestionariuszowe badanie temperamentu niemowląt i dzieci
6.2.2. Kwestionariusze temperamentu dla młodzieży i dorosłych
6.2.3. Strategie konstruowania kwestionariuszy temperamentu oraz cechy mierzone przez te
narzędzia
6.3. Wybrane zagadnienia diagnozy temperamentu
6.3.1. Wieloaspektowe podejście do diagnozy temperamentu
6.3.2. Trafność teoretyczna kwestionariuszy temperamentu oceniana na podstawie wskaźników
psychofizjologicznych i psychofizycznych
6.3.3. Diagnoza temperamentu w ujęciu międzykulturowym
Rozdział 7. Funkcjonalne znaczenie temperamentu
7.1. Wpływ temperamentu na zachowanie i przystosowanie dziecka w niesprzyjających
warunkach
7.1.1. Pojęcie temperamentu trudnego
7.1.2. Temperament a dobroć dopasowania
7.1.3. Temperament trudny a zaburzenia psychiczne
7.1.4. Temperament trudny a poziom przystosowania
7.1.5. Przejawy temperamentu trudnego w grupach klinicznych
7.1.6. Temperament a nauka szkolna
7.2. Temperament jako moderator zjawisk związanych ze stresem
7.2.1. Rozumienie zjawisk stresu
7.2.2. Temperament a stres: Hipotezy i dane empiryczne
7.2.3. Temperament jako czynnik moderujący skutki stresu: Temperamentalny czynnik ryzyka
7.2.4. Uwagi końcowe
Bibliografia
Wykaz najważniejszych skrótów
Indeks nazwisk
Indeks rzeczowy
499 stron, miękka oprawa
