Psychologia w postępowaniu karnym to monografia zawierająca przegląd
współczesnych teorii i pojęć z zakresu psychologii ogólnej, sądowej oraz omówienie
konkretnych przypadków, w których w procesie karnym zasięga się opinii biegłych
psychologów.
Drugie, poprawione wydanie książki zostało poszerzone o kilka nowych przypadków
ilustrujących ekspercką praktykę biegłych psychologów oraz o rozdział dotyczący
opiniowania psychologicznego wobec sprawców przestępstw seksualnych. Jest to uzasadnione
nowelizacją ustaw karnych z końca 2009 roku, która dotyczyła stosowania środków
leczniczo-zabezpieczających wobec wspomnianej grupy sprawców, znacznie zwiększając
rolę biegłego psychologa na płaszczyźnie zarówno opiniodawczej, jak i terapeutycznej.
Publikacja jest przeznaczona przede wszystkim dla prawników korzystających z opinii
psychologicznych, czyli prokuratorów, sędziów, adwokatów, oraz dla psychologów
powołanych do pomocy w rozwiązywaniu problemów prawnych.
Prof. Józef Krzysztof Gierowski – dr praw, dr hab. psychologii,
prof. nauk medycznych, prof. w Instytucie Ekspertyz Sądowych w Krakowie, kieruje
Zakładem Psychologii Lekarskiej, a także Pracownią Psychopatologii Sądowej Katedry
Psychiatrii UJ CM. Autor i współautor ponad 300 publikacji naukowych z zakresu
psychologii, psychiatrii sądowej i psychologii lekarskiej, w tym kilkunastu monografii.
Teresa Jaśkiewicz-Obydzińska – psycholog sądowy, kierownik Zakładu
Psychologii Sądowej Instytutu Ekspertyz Sądowych w Krakowie, wykładowca Centrum
Edukacyjnego Nauk Sądowych, członek Komisji ds. Rekomendacji dla biegłych psychologów
PTP, autorka ponad 100 publikacji z zakresu psychologii sądowej.
Magdalena Najda – ukończyła Psychologię i Filozofię na
Uniwersytecie Warszawskim oraz wydział Political and Social Science w European University
Institute we Florencji. Od roku 2006 pracownik Krajowej Szkoły Sądownictwa i
Prokuratury.
Spis treści:
Wykaz skrótów
Wstęp
CZĘŚĆ PIERWSZA Elementy psychologii ogólnej dla sędziów i prokuratorów
Rozdział I. Rozważania wstępne: o marzeniach i granicach psychologii
Rozdział II. Psychologiczne wizje człowieczeństwa
1. Podejście psychoanalityczne
2. Podejście behawioralne
3. Podejście psychologów humanistycznych
4. Podejście poznawcze
5. Podejście postmodernistyczne
6. Podejście psychologii pozytywnej
Rozdział III. Psychologia emocji
1. Czym są emocje?
2. Gdy emocji jest za mało: pacjent Damasia i psychopaci
3. Kiedy emocji jest za dużo - afekt poza kontrolą
4. Emocje a poznanie
4.1. Afekt przed poznaniem
4.2. Poznanie przed afektem
4.3 Nastroje, stereotypy i uprzedzenia
4.4. Mechanizmy obronne
5. Emocjonalne źródła moralności
Rozdział IV. Procesy poznawcze
1. Spostrzeganie
2. Procesy uwagi
3. Procesy pamięci
4. Pamięć a poznawcza reprezentacja świata
Rozdział V. Psychologia osobowości
1. Teoria cech
2. Poznawcza koncepcja osobowości
3. Teoria społeczno-poznawcza
4. Podejście psychodynamiczne
CZĘŚĆ DRUGA Psychologia w procesie karnym
Rozdział I. Związki psychologii z prawem
1. Pojęcie i zadania nauk sądowych
1.2. Miejsce psychologii wśród nauk sądowych
1.2.1. Przedmiot badań i praktyki psychologii sądowej
1.2.2. Tradycyjne obszary i kierunki rozwoju psychologii sądowej
1.2.2.1. Psychologia zeznań świadków
1.2.2.2. Dorośli sprawcy przestępstw
1.2.2.3. Nieletni sprawcy
2. Podstawowe funkcje i zadania psychologa sądowego
2.1. Zakres działań psychologa w procesie karnym
2.1.1. Psycholog jako biegły sądowy
2.1.2. Psycholog jako konsultant (specjalista)
2.1.3. Psycholog jako mediator
2.1.4. Psycholog w procesie resocjalizacji i terapii skazanych
2.2. Problem nakładania się ról - psycholog jako biegły, mediator, doradca (terapeuta)
Rozdział II. Psycholog jako biegły sądowy
1. Zakres kompetencji biegłego psychologa
2. Wymogi formalne i merytoryczne stawiane psychologicznej opinii sądowej
2.1. Pojęcie opinii sądowej
2.2. Treść postanowienia
2.3. Typowe wady opinii psychologicznych
2.4. Warunki przeprowadzania badań psychologicznych
2.4.1. Przygotowanie i planowanie badania
2.4.2. Zgoda na udział w badaniach
2.4.3. Cel i zasady przeprowadzania badania, dobór metod
2.4.4. Sposób formułowania opinii
2.4.5. Kryteria oceny opinii przez organ procesowy
2.4.6. Problemy etyczne
Rozdział III. Podstawowa problematyka psychologiczna w procesie karnym
1. Biegły psycholog w postępowaniu przygotowawczym - psychologia śledcza
1.1. Wprowadzenie
1.2. Przedmiot i zakres badań psychologii śledczej
1.3. Z historii profilowania
1.4. Profilowanie - podstawowe zasady i pojęcia
1.5. Modele profilowania
1.6. Profilowanie geograficzne
1.7. Psychologiczne podstawy procesu profilowania
1.8. Odtwarzanie sylwetki psychologicznej osoby nieżyjącej
2. Ekspertyza typologiczna - ocena kryminalistyczna i wartość dowodowa
3. Przypadek zabójcy - ekspertyza typologiczna
Rozdział IV. Zeznania świadków jako przedmiot ekspertyzy psychologicznej
1. Psychologiczne aspekty udziału psychologa w przesłuchaniu świadków
1.1. Zasady ogólne
1.2. Przesłuchanie jako proces komunikacji interpersonalnej
1.3. Zasady dotyczące przesłuchania małoletnich świadków pokrzywdzonych
2. Przedmiot i zakres ekspertyzy psychologicznej
3. Opracowanie opinii
4. Treść postanowienia o zasięgnięciu opinii psychologicznej
5. Przypadek dorosłego świadka uzależnionego od alkoholu
6. Przypadek małoletniej pokrzywdzonej w sprawie o przestępstwo seksualne
7. Specyfika oceny wykorzystywania seksualnego małych dzieci w rodzinie
7.1. Wprowadzenie
7.2. Przyczyny trudności diagnostycznych
7.3. Znaczenie pierwszej diagnozy
7.4. Czynniki nasuwające wątpliwości co do podstaw podejrzeń o wykorzystywanie
seksualne małego dziecka
8. Przypadek podejrzenia o wykorzystywanie seksualne chłopca w wieku przedszkolnym
Rozdział V. Ekspertyza psychologiczna dotycząca wyjaśnień podejrzanych i
oskarżonych
1. Wprowadzenie
2. Rola psychologa w uzyskiwaniu wyjaśnień
3. Ustalanie czynników istotnych dla oceny wyjaśnień
4. Przedmiot i zakres ekspertyzy
5. Możliwości opracowania opinii psychologicznej w przypadku od mowy podejrzanego lub
oskarżonego do aktywnego udziału w badaniach
6. Przypadek analizy i oceny zmiennych wyjaśnień podejrzanego
7. Przypadek samooskarżenia osoby z zaburzeniami psychicznymi
Rozdział VI. Psychologiczna ocena osoby sprawcy czynu zabronionego
1. Diagnoza procesów motywacyjnych
1.1. Motywacja jako przedmiot sądowej diagnozy psychologicznej
1.2. Sytuacyjne i osobowościowe przesłanki procesu motywacyjnego
1.3. Psychologiczna diagnoza kierunku i nasilenia motywacji, poziomu regulacji czynności
oraz stopnia samokontroli
2. Zadanie psychologa w opiniowaniu o stopniu poczytalności sprawcy czynu zabronionego i
zasadności stosowania środków zabezpieczających
2.1. Uwagi wstępne
2.2. Niepoczytalność i poczytalność zmniejszona w świetle współczesnej psychologii
i psychopatologii
2.3. Opiniowanie o stanie zdrowia psychicznego sprawcy czynu zabronionego
2.4. Przypadek sprawcy zabójstwa - poczytalność oraz zasadność stosowania środków
zabezpieczających
3. Opiniowanie sądowo-psychologiczne w sprawach o przestępstwa na tle seksualnym
3.1. Wprowadzenie
3.2. Klasyfikacje gwałtów
3.3. Klasyfikacje pedofilów
3.4. Zabójcy seksualni
3.5. Czynniki ryzyka przemocy seksualnej - pomiar i metody
3.6. Związki psychopatii z agresją, przemocą i przestępczością seksualną
3.7. Diagnoza procesów motywacyjnych sprawców przestępstw seksualnych
3.8. Leczenie sprawców przestępstw seksualnych
3.9. Przypadki zabójstw seksualnych
4. Działanie w stanie silnego wzburzenia jako przedmiot opinii sądowo-psychologicznej
4.1. Dyskusyjne problemy opiniowania psychiatryczno-psychologicznego w stanach afektywnych
4.2. Afekt fizjologiczny jako przedmiot sądowej ekspertyzy psychologicznej
4.3. Przypadek ilustrujący działanie pod wpływem stanu silnego wzburzenia
Rozdział VII. Wybrane zagadnienia postępowania w sprawach nieletnich
1. Uwagi wstępne
2. Diagnoza asocjalności - stopień demoralizacji
3. Model czynników ryzyka
4. Metody pomiaru czynników ryzyka
5. Zakres ekspertyzy dotyczącej nieletnich odpowiadających przed sądem na zasadach
ogólnych
6. Sprawiedliwość naprawcza i mediacja - niewykorzystane możliwości psychologii w
postępowaniu w sprawach nieletnich
7. Przypadek nieletniego sprawcy zabójstwa - odpowiedzialność na zasadach ogólnych
Kodeksu karnego
Bibliografia
560 stron, A5, oprawa miękka
-