Po I wojnie światowej do dwóch podstawowych modelów rządów w
systemach demokratycznych, tzn. parlamentarno-gabinetowego (wielka Brytania, Francja) i
prezydenckiego (Stany Zjednoczone) dołączył trzeci - pośredni - model
parlamentarno-prezydencki.
Zrobił się on równocześnie, jako pewna koncepcja doktrynalna i potrzeba
praktyczna, w zasadzie niezależnie od siebie, w pierwszej połowie 1919 r., w dwóch
krajach: Niemczech i Finlandii. Następnie podobne rozwiązania przyjęły niektóre
konstytucje międzywojenne: Austrii (1920), Irlandii (1936) oraz konstytucje, które w
ślad za Prof. Eugeniuszem Zwierzchowskim, możemy określić mianem neoprezydencjalizmu
(lub hiperprezydencjalizmu); do takich możemy zaliczyć polską konstytucję kwietniową
1935 r.
Kiedy wydawało się, że idea rządów parlamentarno-prezydenckich podupadła
w wyniku klęski ustrojowej Republiki Weimarskiej, odrodziła się ona po II wojnie
światowej we Francji pod wpływem koncepcji gen. Charlesa de Gaulle'a. Z kolei
francuskie rozwiązania ustrojowe (konstytucja V Republiki z 1958r.) stały się wzorcem
dla twórców konstytucji w niektórych krajach w ostatnim ćwierćwieczu XX w.
(szczególnie w państwach postkomunistycznych). Również w Polsce istniała do
momentu uchwalenia konstytucji z 1997 r. realna możliwość wprowadzenia systemu
parlamentarno-prezydenckiego.
Wzorce wypracowane po I wojnie światowej w Niemczech doby Republiki
Weimarskiej są więc nadal aktualne i dlatego istnieje potrzeba doktrynalnego
opracowania tego modelu rządów.
Niniejsza książka jest poprawioną wersją rozprawy doktorskiej obronionej w dniu 30
listopada 2007 r.
Spis treści:
Wstęp
Rozdział I: Kształtowanie się weimarskiego modelu prezydentury
1. Sytuacja polityczna w Niemczech pod koniec 1918 r
2. Prace nad przygotowaniem projektu konstytucji na przełomie 1918 i 1919 r
3. Wybory do Zgromadzenia Narodowego
4. Ustawa o tymczasowej władzy w Rzeszy
5. Uchwalenie konstytucji Republiki Weimarskiej
6. Prezydent Republiki Weimarskiej w debacie niemieckiego Zgromadzenia Narodowego 1919 r
6.1. Tryb wyboru prezydenta
6.2. Prezydent a instytucje demokracji bezpośredniej
6.3. Rozwiązanie Sejmu Rzeszy
6.4. Powołanie rządu
Rozdział II: Tryb wyboru oraz mandat prezydenta
1. Uwagi wstępne
2. Czynne i bierne prawo wyborcze
3. Tryb przeprowadzenia wyborów
4. Ustalenie wyników głosowania
5. Druga tura głosowania
6. Wybory Prezydenta Rzeszy w praktyce
7. Objęcie urzędu
8. Kadencja
9. Zastępstwo prezydenta
Rozdział III: Prezydent jako arbiter
1. Arbitraż wobec parlamentu
1.1. Prawo żądania zwołania Reichstagu
1.2. Prawo rozwiązania Reichstagu
1.2.1. Założenia ogólne
1.2.2. "Tylko jeden raz z tego samego powodu"
1.2.3. Kontrasygnata
1.2.4. Inne ograniczenia
1.2.5. Praktyka
1.3. Udział w procedurze ustawodawczej
1.3.1. Prawo ogłaszania ustaw
1.3.2. Zarządzanie referendum
2. Arbitraż wobec rządu
2.1. Mianowanie i odwoływanie kanclerza i ministrów
2.1.1. Założenia ogólne
2.1.2. Koncepcja rządu parlamentarnego
2.1.3. Koncepcja dualistyczna
2.1.4. Rząd prezydencki
2.1.5. Ministrowie
2.1.6.Odwołanie rządu
2.2. Udział prezydenta w ustalaniu zasadniczych linii polityki
2.3. Kontrasygnata
Rozdział IV: Uprawnienia nadzwyczajne prezydenta
1. Historia powstania art. 48
2. Ogólna charakterystyka art. 48
3. "Poważne zagrożenie lub naruszenie bezpieczeństwa publicznego i porządku"
4. "Konieczne zarządzenia"
4.1. Rozporządzenia z mocą ustawy
4.2. Subdelegacja
4.3. Zawieszenie praw podstawowych
5. Granice uprawnień nadzwyczajnych
6. Uprawnienia nadzwyczajne prezydenta w praktyce ustrojowej Republiki Weimarskiej
7. Znaczenie art. 48
Rozdział V: Prezydent w strukturze systemu politycznego Republiki Weimarskiej
1. 1919-1923
2. 1924-1929
3. 1930-1932
Rozdział VI: Odpowiedzialność prezydenta
1. Odpowiedzialność polityczna
2. Odpowiedzialność konstytucyjna
3. Odpowiedzialność karna
Rozdział VII: Recepcja weimarskiego modelu prezydentury w innych krajach
1. Geneza modelu silnej prezydentury
2. Wybory prezydenckie
3. Prezydent jako arbiter
3.1. Ogólna charakterystyka urzędu prezydenta
3.2. Arbitraż wobec parlamentu
3.3. Arbitraż wobec rządu
Zakończenie
Bibliografia
220 stron, A5, oprawa miękka
