Wbrew powszechnym dzi¶ tendencjom do kompromisu i rezygnacji, autorzy
postanowili napisaæ ksi±¿kê zaanga¿owan±, która nie by³aby utopi±, lecz ich
wk³adem w walkê rozgrywaj±c± siê na progu nowego stulecia.
• Odbudowa. Marks stworzy³
wielk± utopiê dwudziestego wieku. Choæ dozna³a ona wielu pora¿ek, Marksowskie
wyzwanie pozostaje aktualne. Autorzy staraj± siê je zrekonstruowaæ i oprzeæ na
stabilniejszych podstawach. Proponowana przez nich gruntowna przebudowa teoretyczna
korzysta jednocze¶nie z narzêdzi filozofii i ekonomii, czerpie z historii i socjologii.
• Nowy marksizm. Wspó³czesne
spo³eczeñstwa s± podporz±dkowane dwóm spo³ecznym si³om – jedna z nich wi±¿e
siê z w³asno¶ci± kapita³u, druga z organizacyjnymi i kulturowymi kompetencjami
specjalistów. Autorzy wzywaj± do zawi±zania sojuszu klas podporz±dkowanych ze
specjalistami i wyeliminowania si³y zwi±zanej z w³asno¶ci± kapita³u. Walka powinna
toczyæ siê równolegle na dwóch frontach i doprowadziæ do zniesienia wszystkich
przywilejów.
• Dla nowego ¶wiata.
Neoliberalizm doprowadzi³ do koñca proces tworzenia siê systemu pañstw narodowych
uporz±dkowanego wed³ug hierarchii imperialistycznej. Stopniowo zaczyna siê w nim jednak
pojawiaæ nowa logika rodz±cego siê pañstwa ¶wiatowego, w którym dochodzi do
globalnej symbiozy walki klas, walki o równo¶æ narodów oraz równo¶æ p³ci.
Autorzy s± cz³onkami redakcji
publikowanego przez Presses Universitaires de France periodyku Actuel Marx i
organizatorami miêdzynarodowych konferencji na temat my¶li Marksa - Congres Marx
International. Gérard Duménil jest ekonomist±, kierownikiem badañ w Centre National de
la Recherche Scientifique. Jacques Bidet jest filozofem, emerytowanym profesorem na
Uniwersytecie Paris-X.
Ksi±¿ka ukaza³a siê pod patronatem medialnym miesiêcznika "Le Monde
Diplomatique".
Spis tre¶ci:
PRZEDMOWA
WSTÊP
Marksizm Marksa
Marksizm w historii XX wieku
Kulturowy wymiar klasycznego marksizmu
Pora¿ki projektów podejmowanych w imiê marksizmu i domniemane „powroty” Marksa
Teza neomarksizmu
Pojêcie altermarksizmu
Polityczna stawka teoretycznej odnowy
CZÊ¦Æ I MARKSIZM MARKSA
Rozdzia³ 1 Ekonomia polityczna w s³u¿bie rewolucji
Uwaga wstêpna
Krytyka ekonomii politycznej
Ujawnienie wyzysku
Uzgadnianie warto¶ci
Tendencje wewn±trz i na zewn±trz kapitalizmu
Sposoby produkcji
Nauka o historii: materializm historyczny
Rozdzia³ 2 Marksowska „wielka narracja”
Utopia Marksowska
Spo³eczeñstwo rynkowe: prolog w niebie
Pojêcie (w³a¶ciwie postawione) gospodarki rynkowej
Metastruktura struktury kapitalistycznej
Drugi, polityczno-prawny aspekt metastruktury
Kapitalizm jako wyzysk, alienacja i dominacja
Wspó³czesne spo³eczeñstwo jako spo³eczeñstwo klasowe
Spo³eczeñstwo d±¿±ce do rewolucyjnego kresu
CZÊ¦Æ II REWAN¯ ORGANIZACJI
Rozdzia³ 3 Narodziny i trwa³o¶æ zorganizowanego kapitalizmu
Rewolucja koñca XIX wieku
Kryzys 1929 roku i rewolucja makroekonomiczna
Zorganizowany kapitalizm: ocalenie i zagro¿enie
Kompromis socjaldemokratyczny
Odpowied¼ na zagro¿enie: neoliberalizm
Przeznaczenie organizacji w neoliberalizmie
Rozdzia³ 4 Niedosz³y sojusz organizacji i wyzwolenia
Od awangardy rewolucji do stabilizacji
Kompromis reakcyjny
Radykalizacja i normalizacja
Kierownicza klasa panuj±ca
CZÊ¦Æ III NEOMARKSIZM KAPITALI¦CI KADRY I SPECJALI¦CI KLASY
FUNDAMENTALNE
Rozdzia³ 5 Drugi rodzaj stosunków klasowych: stosunki kadrowe
I. Marks jako teoretyk
organizacji
Przedsiêbiorstwo koordynowane poza rynkiem
Organizacja sfery finansowej
Organizacja a tendencje struktury klasowej
II. Niejasno¶ci w opisie
organizacji w Kapitale
„Pojawienie siê” organizacji
Projekt rewolucyjny
Bilans trudny, lecz konieczny
III. Kapitalizm i kadryzm
Stosunki kadrowe
Stosunki kadrowe w historii: kapito-kadryzm i czysty kadryzm
Formy hybrydalne
Specyficzne stosunki miêdzy kadrami a pracownikami w kapito-kadryzmie
Stosunki miêdzy kadrami a ukadrowionymi (encadrés)
IV. Logika kadryzmu
powojennego
Rosn±ca autonomia stosunków kadrowych a kompromis
Kompromis neoliberalny
V. Fiasko kadryzmu
biurokratycznego
Rynek i demokracja
Biurokratyczny kadryzm wobec kompromisu socjaldemokratycznego i neoliberalizmu
Raczej Borys Jelcyn ni¿ Michai³ Gorbaczow
Rozdzia³ 6 Dwubiegunowe spo³eczeñstwo klasowe
I. Dekonstrukcja
marksowskiej analizy organizacji
Marks, wynalazca organizacji jako paradygmatu
Teoretycznego
Funkcjonalny podzia³ i dwa rodzaje stosunków w³adzy
Dwa „czynniki klasowe” po³±czone w kapitalistycznym „stosunku klasowym”
Rynek i organizacja w najszerszym aspekcie
Rynek i organizacja: historyczne etapy czy wzajemnie implikuj±ce siê czynniki
Ambiwalencja: teoria kapitalizmu czy filozofia historii?
II. Rekonstrukcja
nowoczesnej struktury klasowej
Wraz z Marksem zacz±æ od „logicznego pocz±tku”
Konieczno¶æ odnoszenia siê do drugiego bieguna
Dwa bieguny klasy panuj±cej
Trzy frakcje klasy fundamentalnej
Walka klasowa, jej strukturalne warunki
Ku kwestii politycznej
III. Historyczne
do¶wiadczenie kolektywizmu
CZÊ¦Æ IV ALTERMARKSIZM IMPERIALIZM W RODZ¡CEJ SIÊ PAÑSTWOWO¦CI
¦WIATOWEJ
Rozdzia³ 7 Imperializm i globalizacja neoliberalna
Drugi wymiar panowania i wyzysku: imperializm
Globalizacja neoliberalna
Nowy uk³ad imperialistyczny ze Stanami Zjednoczonymi w roli hegemona
Rozdzia³ 8 Od pañstw narodowych do pañstwa ¶wiatowego
I. Wspó³czesny system
¶wiatowy
Dlaczego pañstwo narodowe?
Dlaczego „system”?
Zwi±zek systemu i struktury
Historia kapitalistycznego systemu ¶wiatowego
Wypaczenie pañstwa narodowego przez asymetriê systemow±
II. Rodz±ce siê pañstwo
¶wiatowe
D±¿enie do historycznego kresu
Trochê historii
Pañstwo ¶wiatowe jako strukturyzacja w skali ¶wiatowej
Korelacja i sprzeczno¶æ
Pañstwo ¶wiatowe jako forma podmiotowo¶ci
CZÊ¦Æ V ZMIENIÆ ¦WIAT.
Rozdzia³ 9 Polityka neomarksistowska
I. Polityka zwi±zku:
podmiot zbiorowy
Klasyczny marksizm i klasa robotnicza
Utrata centralnej roli przez klasê robotnicz±
Pierwsza i druga sprzeczno¶æ
Kwestia ekologii
O wzajemnych wp³ywach sprzeczno¶ci spo³ecznych w kapitalizmie
Klasyczny marksizm wobec drugiej sprzeczno¶ci i wobec wzajemnych wp³ywów
sprzeczno¶ci spo³ecznych
Jedno¶æ klas fundamentalnych: partie i ruchy
W³adza, reformy, rewolucja
II. Kwestia hegemonii
Gramsciego analiza hegemonii: odczytanie neomarksistowskie
Dwie logiki hegemonii: kapitali¶ci/kadry i specjali¶ci
Powinowactwa z wyboru
Hegemonia kapitalistów i instrumentalizacja kadr
Prawdopodobieñstwo i konieczno¶æ sojuszu
III. Kwestia sojuszu:
prawica i lewica
Historyczne szlaki sojuszu
Prawica i lewica
Program sojuszu: walka na dwóch frontach
IV. Gospodarcze postacie
sojuszu i jego przekroczenia
Socjalizm „odwróceniem” kapitalizmu?
W³asno¶æ kapitalistyczna i znaczenie zniesienia jej
Bezu¿yteczno¶æ klasy w³a¶cicieli kapita³u
Rynek jest niezbêdny, ale w jakiej formie?
Ekonomiczna polityka reglamentacji
Kwestia w³asno¶ci w sojuszu
Walka klasowa w ³onie sojuszu
Rozdzia³ 10 Polityki altermarksizmu
I. Polityka ludów
Od wymiaru lokalnego do narodowego
Od wymiaru narodowego do kontynentalnego
Splot klasy i ludów
II. Mgliste wy³anianie
siê ludu ¶wiatowego (peuple-monde)
Nies³ychana nowina: ludzko¶æ przekszta³caj±ca siê we wspólnotê polityczn±
Perspektywa ultraliberalna: prawo bez pañstwa czy pañstwo bez prawa?
Perspektywa socjaldemokratyczna: uzupe³niaj±ca umowa spo³eczna
Jakie perspektywy ma lud ¶wiatowy (le peuple-monde)?
Ekologia jako walka polityczna w skali ¶wiatowej
Klasa pomno¿ona przez „rasê”
Rasa pomno¿ona przez p³eæ
III. Ku polityce ludzko¶ci
Postacie i to¿samo¶æ dominacji
Nieskoñczona potêga spo³eczeñstwa ¶wiatowego
Glosariusz pojêæ teorii metastrukturalnej
Terminy stworzone przez Jacquesa Bideta na potrzeby teorii metastrukturalnej
Terminy u¿ywane powszechnie, maj±ce jednak w ramach tej teorii stale stosowane,
precyzyjne znaczenie
S³owa powszechnie u¿ywane, którym w ramach teorii nadano szczególny sens
teoretyczny
Spis ramek
Ramka 1. Marks, teoretyk i rewolucjonista
Ramka 2. Rynek
Ramka 3. Kapitalizm mened¿erski
Ramka 4. Nota porównawcza
Ramka 5. Fora spo³eczne
Ramka 6. Socjalizm rynkowy i socjalizm „samorz±dowy”
Ramka 7. Pomiêdzy rzeczywisto¶ci± a utopi±: do¶wiadczenie lewicy antyliberalnej we
Francji
284 strony, oprawa miêkka