POCHODZENIE TWORZENIE I EFEKTYWNOŚĆ PRAWA CHMIELNICKI P. RED. Księgarnia

Pochodzenie, tworzenie i efektywność prawa

Pochodzenie, tworzenie i efektywność prawa to podręcznik akademicki, spełniający wymagania stawiane przed wieloautorską publikacją naukową. Jego podstawowy walor to ujęcie – w jednej publikacji – zagadnień genezy powstawania prawa, sposobów formalizacji prawnej schematów działania, w tym trybu procedur stanowienia prawa i zasad techniki legislacyjnej obowiązujących w Polsce, jak również społecznych i gospodarczych następstw regulacji prawnych wprowadzanych do obiegu.

Książka ma też cechy monografii naukowej dzięki pionierskiemu ujęciu problemu roli prawa w tworzeniu ładu aksjonormatywnego, a także prezentacji niepublikowanych dotąd wyników badań naukowych.

Stanowi ona unikatowe, holistyczne i interdyscyplinarne podejście w poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie, czym jest prawo i jaką rolę odgrywa we współczesnym świecie. Podejmuje wiele wątków poznawczych, z reguły nieobecnych w tradycyjnych publikacjach z zakresu prawoznawstwa, teorii państwa i prawa czy ekonomii instytucjonalnej.

Podręcznik realizuje wiele treści nauczania nawiązujących do Krajowych Ram Kwalifikacji – efektów kształcenia w zakresie nauk społecznych, zwłaszcza dotyczących wiedzy o różnych strukturach i instytucjach społecznych, o człowieku jako podmiocie konstytuującym struktury społeczne i zasady ich funkcjonowania, o normach i regułach organizujących struktury i instytucje społeczne oraz o ich źródłach, naturze, zmianach i sposobach działania, a także o procesach zmian struktur i instytucji społecznych oraz ich elementów, o przyczynach, przebiegu, skali i konsekwencjach tych zmian.

Książka jest adresowana nie tylko do osób studiujących na takich kierunkach, jak: prawo, administracja, ekonomia, socjologia, politologia oraz pokrewnych, lecz także do słuchaczy studiów podyplomowych i doktoranckich oraz naukowców zajmujących się teorią prawa, zagadnieniami ekonomii instytucjonalnej czy socjologią zmian społecznych.

Wykaz skrótów

Wprowadzenie. Problem naukowej refleksji nad materialnymi źródłami prawa i jego efektywnością (Paweł Chmielnicki)

Część I POCHODZENIE PRAWA

Rozdział 1. Porządek społeczno-gospodarczy i jego elementy (Paweł Chmielnicki)
1.1. Norma, reguła, instytucja i inne pojęcia pokrewne
1.2. System normatywny. Rozwiązania sformalizowane i niesformalizowane
1.3. Otoczenie norm prawnych

Rozdział 2. Norma - instytucja: gotowe rozwiązania dylematów decyzyjnych (Andrzej Korybski)
2.1. Typowe dylematy decyzyjne oraz swoistość ich normatywnej regulacji: współdziałanie - konflikt - neutralność
2.2. Zawartość informacyjna norm oraz jej znaczenie w procesach decyzyjnych

Rozdział 3. Normy jako wytwór społeczeństwa
3.1. Pochodzenie i społeczne uzasadnienie normatywnej regulacji stosunków społecznych w ujęciu antropologicznym (Andrzej Korybski)
3.2. Życie społeczne i normy społeczne (Anna Kociołek-Pęksa)
3.3. Cele społeczne kreowania norm prawnych (Anna Kociołek-Pęksa)
3.4. Normy jako czynnik ułatwiający przystosowanie się do otoczenia (Anna Kociołek-Pęksa)
3.4.1. Uwagi wprowadzające
3.4.2. Czynniki psychologiczne stymulujące proces decyzyjny. "Prościej i szybciej": teoria ograniczonej racjonalności
3.4.3. Przystosowanie się do otoczenia jako wyznacznik określania celów działania człowieka
3.5. Normy jako sposób ochrony przebiegu i rezultatu działania człowieka (Anna Kociołek-Pęksa)
3.5.1. Uwagi wprowadzające
3.5.2. Normy jako sposób ochrony niezakłóconego przebiegu interakcji społecznej. Potrzeba redukcji konfliktów
3.5.3. Przewidywalność rezultatu działania. Normy jako źródło poczucia bezpieczeństwa
3.6. Normy prawne jako sposób narzucenia własnych rozwiązań innym członkom zbiorowości (Paweł Chmielnicki)
3.6.1. Wywołanie efektu synergicznego jako przesłanka tworzenia prawa. Problem "sekretu szefa kuchni"
3.6.2. Narzucenie własnego rozwiązania innym a jego trwałość w systemie normatywnym
3.6.3. Korzyści z przebiegu interakcji a trwałość rozwiązania

Rozdział 4. Społeczne i gospodarcze determinanty norm prawnych
4.1. Egoizm czy altruizm? (Paweł Chmielnicki)
4.2. Przetrwać czy awansować?
4.2.1. Potrzeba przetrwania i przystosowania się do otoczenia jako determinanta celów działania i norm służących ich osiągnięciu
(Paweł Chmielnicki)
4.2.2. Rywalizacja o pozycję w strukturze społecznej jako determinanta celów działania i norm służących ich osiągnięciu (Paweł Chmielnicki)
4.2.3. Relatywizacja własnych potrzeb i celów działania względem grup odniesienia (Elżbieta Inglot-Brzęk)
4.2.4. Rywalizacja o obsadzenie najdogodniejszej pozycji społecznej. Rodzaje i sposoby osiągania pozycji dominującej w zbiorowości
(Elżbieta Inglot-Brzęk)
4.2.4.1. Uwagi wprowadzające
4.2.4.2. Władza wskazana formalnie
4.2.4.3. Władza uzyskana środkami ekonomicznymi
4.2.4.4. Przywództwo religijne
4.2.4.5. Inne dominujące pozycje w społeczeństwie
4.2.4.6. Konsumpcja jako przykład kreowania wyższej pozycji społecznej
4.3. Podstawowe strategie działania w celu zaspokojenia potrzeb (Paweł Chmielnicki)
4.3.1. Rodzaje strategii zaspokajania potrzeb
4.3.2. Wymiana towarowo-pieniężna (towarowa) i jej reguły (reguły gospodarowania)
4.3.3. Reguły pozyskiwania dóbr z tytułu przynależności do zbiorowości
4.4. Komplementarność odwoływania się do reguł wymiany towarowo-pieniężnej i pozyskiwania dóbr z tytułu przynależności do zbiorowości w ramach jednej sytuacji decyzyjnej (Paweł Chmielnicki)
4.5. Społeczno-gospodarcze przesłanki tworzenia prawa a tendencje długookresowe w procesie legislacyjnym (Paweł Chmielnicki)

Rozdział 5. Miejsce norm prawnych w porządku instytucjonalnym (Paweł Chmielnicki)
5.1. Rodzaje norm z punktu widzenia ich znaczenia dla osiągnięcia celu działania. Znaczenie pochodzenia danego rozwiązania z systemu norm
sformalizowanych
5.2. Gotowe schematy działania jako przejaw istnienia porządku instytucjonalnego
5.3. Zgodnie z normą czy ze schematem działania?
5.4. Pasywna czy aktywna rola prawa w porządku instytucjonalnym?

Rozdział 6. Podmioty objęte procesem normotwórczym (Paweł Chmielnicki)
6.1. Źródła
6.2. Dysponenci
6.3. Beneficjenci
6.4. Użytkownicy

Rozdział 7. Bilans inicjatywy normotwórczej
7.1. Korzyści i koszty wymierne w sensie ekonomicznym (Igor Styn)
7.1.1. Rodzaje wartości dóbr i metody ich wyceny
7.1.2. Analiza kosztów i korzyści
7.2. Korzyści niewymierne w sensie ekonomicznym (Elżbieta Inglot-Brzęk)
7.3. Koszty niewymierne w sensie ekonomicznym (Elżbieta Inglot-Brzęk)

Rozdział 8. Udział prawa w normatywnym schemacie działania człowieka dążącego do osiągnięcia wyznaczonego celu
8.1. Elementy schematu działania (kompletu normatywnego)
8.1.1. Zagadnienia wstępne (Jerzy Paśnik)
8.1.2. Zróżnicowanie rozumienia pojęcia sankcji w prawie i w naukach społecznych (Jerzy Paśnik)
8.1.3. Sankcje negatywne (Jerzy Paśnik)
8.1.3.1. Prawo karne
8.1.3.2. Prawo administracyjne
8.1.3.3. Prawo cywilne
8.1.4. Sankcje pozytywne (gratyfikacje) (Jerzy Paśnik)
8.1.4.1. Prawo karne
8.1.4.2. Prawo administracyjne
8.1.4.3. Prawo cywilne
8.1.5. Pozostałe elementy schematu działania (Paweł Chmielnicki)
8.2. Zmiana prawa a zmiana schematu działania (Paweł Chmielnicki)
8.3. Rezonansowy efekt współoddziaływania rozwiązań należących do różnych zasobów (Paweł Chmielnicki)

Część II TWORZENIE PRAWA

Rozdział 9. Tworzenie prawa jako jeden ze sposobów formalizacji rozwiązań dylematów decyzyjnych i budowy schematów działania
(Paweł Chmielnicki)
9.1. Formalizacja za pomocą norm prawnych
9.2. Formalizacja za pomocą norm religijnych
9.3. Relacje między zasobami rozwiązań sformalizowanych i niesformalizowanych

Rozdział 10. Formalizacja na bazie interakcji prywatnych
10.1. Tworzenie prawa w warunkach względnej symetrii potencjału stron relacji (model: sprzedawca-nabywca) (Piotr Stec)
10.1.1. Uwagi wprowadzające
10.1.2. Uczestnicy obrotu prawnego jako równoprawni twórcy prawa umownego
10.1.3. Autonomia woli jako podstawa tworzenia prawa umownego
10.1.4. Wybór kontrahenta i kształtowanie treści umowy
10.1.5. Samoregulacja - tworzenie niezależnych systemów prawnych środkami prawa prywatnego
10.2. Tworzenie prawa w warunkach asymetrii potencjału stron relacji i znacznego przymusu faktycznego dotyczącego przystąpienia do relacji
(model: pracodawca-pracobiorca) (Stefan Płażek)
10.2.1. Geneza modelu
10.2.2. Główni inicjatorzy zmian regulacji stosunków pracy i ich instrumenty
10.2.3. Wpływ nierównorzędności potencjałów stron stosunku pracy na kształt prawa pracy
10.2.4. Uwagi w przedmiocie skuteczności wprowadzonych przez ustawodawcę regulacji mających wyrównać relację pracodawca-pracobiorca
10.2.5. Konkluzja
10.3. Tworzenie prawa w warunkach wyrównywania asymetrii potencjału stron relacji i znacznego przymusu faktycznego dotyczącego przystąpienia
do relacji (model: przedsiębiorca-związki zawodowe) (Stefan Płażek)
10.3.1. Układy zbiorowe pracy
10.3.2. Porozumienia
10.3.3. Regulaminy
10.3.4. Statuty
10.4. Tworzenie prawa w warunkach asymetrii potencjału stron relacji i minimalnego przymusu faktycznego dotyczącego przystąpienia do relacji
(model: bank-klient) (Piotr Stec)
10.4.1. Silniejsza i słabsza strona umowy
10.4.2. Poszczególne przypadki nierównowagi kontraktowej
10.4.3. Metody niwelowania nierówności stron

Rozdział 11. Formalizacja na bazie interakcji publicznych
11.1. Tworzenie prawa w układzie koncentracji roli dysponenta procesu formalizacyjnego
11.1.1. Tworzenie prawa w warunkach otwartej konkurencji o obsadzenie roli dysponenta (model demokracji parlamentarnej). Modele tworzenia
prawa w zależności od składu organów uczestniczących w tym procesie (Jerzy Jaskiernia)
11.1.1.1. Rola wybieralnych organów kolegialnych w kształtowaniu treści norm prawnych
11.1.1.2. Rola centralnych organów władzy wykonawczej i ich aparatu pomocniczego w kształtowaniu treści norm prawnych
11.1.1.3. Rola organów odgrywających rolę arbitrów i mediatorów: prezydent, sądy i trybunały
11.1.2. Tworzenie prawa w warunkach braku otwartej konkurencji o obsadzenie roli dysponenta (model niedemokratyczny) (Marek Mączyński)
11.2. Tworzenie prawa w układzie dekoncentracji roli dysponenta procesu formalizacyjnego (Dorota Dąbek)
11.2.1. Uwagi wprowadzające
11.2.2. Tworzenie prawa przez liderów lokalnych wyłanianych w systemie egalitarnym (model prawa tworzonego przez organy samorządu
terytorialnego)
11.2.3. Tworzenie prawa przez liderów lokalnych wyłanianych w systemie elitarnym (model prawa tworzonego przez lokalną administrację
rządową)
11.2.4. Tworzenie prawa przez arbitrów formalnie wskazanych jako dysponenci normy (model common law)
11.2.5. Tworzenie prawa przez arbitrów będących "niejawnymi" dysponentami normy (model civil law)

Rozdział 12. Prawo tworzone w relacjach międzynarodowych
12.1. O specyfice prawa międzynarodowego i nauki/nauczania prawa międzynarodowego (Jerzy Menkes)
12.1.1. Rzecz o inności
12.1.2. Rzecz o jawności
12.2. Zwyczaj, precedens czy stanowienie? Tendencje w sposobach budowy międzynarodowych relacji prawnych (Jerzy Menkes)
12.2.1. Zwyczaj
12.2.2. Precedens
12.2.3. Stanowienie
12.2.3.1. Elementy deklaracji jednostronnie wiążących
12.2.3.2. Przypadek Oświadczenia Rządu PRL z 23 sierpnia 1953 r. o zrzeczeniu się reparacji wojennych od Niemiec
12.3. Rodzaje czynników skłaniających władze do budowy prawnych relacji międzynarodowych. Cele budowy prawnych relacji międzynarodowych
(Jerzy Menkes)
12.3.1. Rola czynników moralno-etycznych w budowie relacji międzynarodowych
12.3.1.1. Prawa człowieka
12.3.1.2. Presja wewnętrzna
12.3.1.3. Presja zewnętrzna
12.3.2. Światowa Organizacja Handlu
12.4. Tworzenie prawa międzynarodowego w relacjach bilateralnych (Jerzy Menkes)
12.5. Tworzenie prawa międzynarodowego w relacjach multilateralnych (Jerzy Menkes)
12.5.1. Tworzenie powszechnego praw międzynarodowego. Przypadek nr 1 - przypadek szczególny
12.5.1.1. Cel
12.5.1.2. Proces
12.5.2. Standard tworzenia umów multilateralnych
12.5.2.1 Schemat podstawowy
12.5.2.2. Odstępstwo od standardu
12.5.3. Etapy
12.5.4. Tworzenie (zmiana) prawa pierwotnego (istniejących) organizacji międzynarodowych
12.5.4.1. Przypadek Unii Europejskiej
12.5.4.2. Przypadek ONZ
12.6. Organizacje międzynarodowe jako forum tworzenia prawa albo aktor tworzący prawo (Jerzy Menkes)
12.6.1. Funkcje organizacji międzynarodowych
12.6.2. Uchwała organizacji międzynarodowej
12.6.3. Podejmowanie uchwał
12.6.4. Tworzenie prawa przez zalecenia i zalecenia kwalifikowane
12.6.5. Tworzenie prawa przez decyzje
12.6.6. Uchwały organizacji międzynarodowych a krajowe porządki prawne
12.7. Soft law i jego tworzenie w relacjach międzynarodowych (Marcin Menkes)
12.7.1. Geneza
12.7.2. Termin
12.7.3. Funkcje - zagadnienia doktrynalne
12.7.4. Funkcje - doniosłość praktyczna
12.7.4.1. Rozwój soft law na podstawie traktatów nadających treść normatywną dyspozycjom prawnie wiążącym
12.7.4.2. Rozwój soft law poprzedzający wykształcenie się norm prawnie wiążących
12.7.4.3. Modyfikacja regulacji prawnie wiążących przy wykorzystaniu soft law
12.7.4.4. Wykorzystanie soft law do ograniczenia zakresu stosowania regulacji prawnie wiążących
12.7.4.5. Naruszenie soft law jako podstawa "miękkiej odpowiedzialności"
12.7.4.6. Walidacja norm prawnie wiążących
12.7.5. Tworzenie soft law
12.7.6. Efektywność soft law
12.8. Uwagi końcowe (Jerzy Menkes, Marcin Menkes)

Rozdział 13. Legislacja w Polsce
13.1. Cechy polskiego systemu politycznego rzutujące na tworzenie prawa (Piotr Uziębło)
13.2. Źródła polskiego prawa w sensie formalnym (Tomasz Bąkowski)
13.3. Zarys procesu ustawodawczego w Polsce (Piotr Uziębło)
13.4. Stanowienie rozporządzeń przez centralne organy władzy publicznej (Tomasz Bąkowski)
13.5. Stanowienie prawa miejscowego (Tomasz Bąkowski)
13.6. Stanowienie prawa wewnętrznego (Tomasz Bąkowski)
13.7. Recepcja prawa międzynarodowego i wspólnot międzynarodowych (Piotr Uziębło)
13.8. Konstruowanie aktu normatywnego i porządkowanie jego treści (Tomasz Bąkowski)
13.9. Ujawnianie motywów tworzenia prawa. Ocena skutków regulacji (Paweł Chmielnicki)

Część III EFEKTYWNOŚĆ PRAWA

Rozdział 14. Ochrona trwałości schematów działania za pomocą norm prawnych jako kryterium efektywności prawa
14.1. Jak rozumieć problem efektywności prawa? (Paweł Chmielnicki)
14.1.1. Efektywność prawa a efektywność schematu działania
14.1.2. Przedmiotowy aspekt efektywności prawa
14.1.3. Podmiotowy aspekt efektywności prawa
14.2. Systemowa efektywność prawa
14.2.1. Prawo jako efektywny środek ochrony trwałości schematów działania (kompletów normatywnych) (Paweł Chmielnicki)
14.2.2. Czy zmiana prawa jest skutecznym sposobem zmiany schematu działania? (Paweł Chmielnicki)
14.2.3. Problemy ograniczonej skuteczności prawa jako narzędzia zmiany schematów działania (Jerzy Paśnik)
14.3. Mierniki systemowej efektywności prawa (Paweł Chmielnicki)
14.3.1. Utrwalenie sposobów zaspokajania potrzeb przez ludzi jako kryterium efektywności prawa
14.3.2. Zmiana sposobów zaspokajania potrzeb przez ludzi jako kryterium efektywności prawa
14.3.3. Osiągnięcie celów założonych przez źródła jako kryterium efektywności prawa
14.4. Mierniki systemowej nieefektywności prawa (Paweł Chmielnicki)
14.4.1. Pozory nieefektywności: "łamanie prawa"
14.4.1.1. Czy "łamanie prawa" zawsze oznacza jego nieefektywność?
14.4.1.2. Czy naruszanie rozwiązania sformalizowanego prawnie może prowadzić do zmiany prawa?
14.4.1.3. Czy naruszanie rozwiązania sformalizowanego prawnie może prowadzić do zmiany schematu działania?
14.4.2. Realia nieefektywności
14.4.2.1. Sankcje (gratyfikacje) jako źródło zmian
14.4.2.2. Zmiana ewolucyjna jako efekt troski o podtrzymanie systemowej efektywności prawa
14.4.2.3. Zmiana rewolucyjna jako efekt lekceważenia problemu podtrzymania systemowej efektywności prawa

Rozdział 15. Efektywność prawa w sensie ekonomicznym
15.1. Rozumienie celów działania człowieka w świetle paradygmatów poznawczych ekonomii (Hubert Kaczmarczyk)
15.2. Pomiary efektywności prawa w ujęciu nauk ekonomicznych (Igor Styn)
15.2.1. Uwagi wprowadzające
15.2.2. Pojęcie efektywności ekonomicznej prawa
15.2.3. Problemy pomiaru ekonomicznej efektywności prawa
15.2.4. Problem racjonalności działań ludzkich w kontekście oceny efektywności prawa
15.2.5. Kryteria efektywności ekonomicznej prawa w ujęciu konsumenta
15.2.6. Kryteria efektywności ekonomicznej prawa w ujęciu przedsiębiorcy
15.2.7. Równowaga rynkowa a kryteria ekonomicznej efektywności prawa
15.2.8. Równowaga ogólna i kryteria efektywności ekonomicznej prawa w ujęciu rządu
15.2.9. Problem uniwersalności kryteriów ekonomicznej efektywności prawa

Rozdział 16. Społeczna efektywność prawa
16.1. Społeczna istota człowieka i jej wpływ na określanie efektywności prawa (Paweł Chmielnicki)
16.1.1. Prawo jako część systemu informacji o gotowych rozwiązaniach dylematów decyzyjnych dotyczących określania przebiegu interakcji
społecznych
16.1.2. Synergiczny efekt nakładania się na siebie schematów działania i rozwiązań prawnych: autopojetyczność systemu czy petryfikacja
metod ochrony interesów partykularnych?
16.2. Możliwe podejścia nauk społecznych do problemu efektywności prawa
16.2.1. Perspektywa socjologii (Elżbieta Inglot-Brzęk)
16.2.2. Perspektywa politologii (Elżbieta Sękowska-Grodzicka)
16.3. Niwelowanie napięć społecznych jako kryterium społecznej efektywności prawa (Paweł Chmielnicki)
16.3.1. Prawo efektywne jako środek przeciwdziałania zjawisku ograniczania dostępu do najkorzystniejszych sposobów zaspokajania danej potrzeby
człowieka
16.3.2. Prawo jako środek ułatwiający budowę alternatywnych i substytucyjnych sposobów zaspokojenia danej potrzeby człowieka
16.3.3. Przeciwdziałanie zjawisku zamykania dostępu do sposobów zaspokajania danej potrzeby człowieka jako przyczyna ewolucji systemu
16.4. Niektóre przejawy społecznej efektywności prawa
16.4.1. Efektywne prawo z punktu widzenia potrzeb dostosowania się do porządku zastanej formacji społeczno-gospodarczej (Elżbieta Inglot-Brzęk)
16.4.2. Efektywne prawo z punktu widzenia aktorów walki o władzę polityczną (Elżbieta Sękowska-Grodzicka)
16.4.3. Niwelowanie znaczenia podstawowych uwarunkowań procesu decyzyjnego u człowieka dla budowy interakcji społecznych (Elżbieta Inglot-Brzęk)
16.4.3.1. Uwagi wprowadzające
16.4.3.2. Efektywne prawo z punktu widzenia ograniczenia działania mechanizmu "swój-obcy"
16.4.3.3. Efektywne prawo z punktu widzenia budowy satysfakcjonującej samooceny człowieka i problemu relatywizowania samooceny w odniesieniu do sytuacji innych członków tej samej zbiorowości

Podsumowanie (Paweł Chmielnicki)

Bibliografia

O Autorach

488 stron, Format: 17.0x24.0cm, oprawa miękka

Po otrzymaniu zamówienia poinformujemy,
czy wybrany tytuł polskojęzyczny lub anglojęzyczny jest aktualnie na półce księgarni.