Prawo konstytucyjne RP
W podręczniku „Prawo konstytucyjne RP” omówiono zagadnienia objęte
uniwersyteckim kursem tego przedmiotu, do których należy zaliczyć:
zasady ustroju państwa,
status jednostki,
prawa i wolności obywatelskie,
kompetencje organów władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej.
W dziewiątym wydaniu Autorzy zaktualizowali prezentowany materiał, uwzględnili
dokonane zmiany normatywne (np. wejście w życie Kodeksu wyborczego), odnieśli się
także do najnowszych problemów związanych z członkowstwem Polski w Unii Europejskiej.
Prof. dr hab. Paweł Sarnecki, dr Piotr Czarny, dr Andrzej Kulig, dr Bogumił
Naleziński, prof. UJ dr hab. Piotr Tuleja, prof. UJ dr Krzysztof Wojtyczek –
pracownicy naukowi Katedry Prawa Konstytucyjnego Wydziału Prawa i Administracji
Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Przedmowa do dziewiątego wydania
Wykaz skrótów
Wykaz literatury
Rozdział I. Przedmiot prawa konstytucyjnego
Rozdział II. Polska w europejskim systemie konstytucyjnym
§ 1. Państwo w kontekście globalnego systemu politycznego9
I. Pojęcie państwa i suwerenności
II. Ewolucja państwa i prawa konstytucyjnego
§ 2. Konstytucyjne zasady dotyczące przystępowania do organizacji międzynarodowych o
charakterze integracyjnym
§ 3. Integracja europejska
I. Proces powstawania Unii Europejskiej
II. Kompetencje Unii Europejskiej
III. Organy Unii Europejskiej
IV. Prawo Unii Europejskiej a prawo wewnętrzne i prawo międzynarodowe
V. Wspólna polityka zagraniczna i bezpieczeństwa
VI. Europejski system konstytucyjny
VII. Problem ochrony praw człowieka i obywatelstwo Unii Europejskiej
VIII. Problem "deficytu demokracji"
IX. Integracja europejska a równowaga władz w państwach członkowskich
X. Sądownictwo w europejskim systemie konstytucyjnym
Rozdział III. Źródła prawa
§ 4. Pojęcie źródeł prawa
§ 5. Konstytucja RP
I. Podstawowe cechy Konstytucji RP
II. Charakterystyka postanowień Konstytucji RP
III. Specyfika wykładni Konstytucji RP
§ 6. Ratyfikowane umowy międzynarodowe
§ 7. Ustawa
§ 8. Rozporządzenie
§ 9. Rozporządzenie z mocą ustawy
§ 10. Akty prawa miejscowego
§ 11. Akty prawa wewnętrznego
§ 12. Cechy systemu źródeł prawa
Rozdział IV. Ogólna charakterystyka państwowości w Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej
§ 13. Charakterystyka początkowych partii Konstytucji RP
§ 14. Zasady ustrojowe
I. Rzeczpospolita wspólnym dobrem wszystkich obywateli
II. Rzeczpospolita Polska państwem demokratycznym
III. Rzeczpospolita Polska państwem prawnym
IV. Rzeczpospolita Polska państwem urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości
społecznej
V. Rzeczpospolita Polska państwem jednolitym
VI. Rzeczpospolita Polska państwem podzielonej władzy
VII. Rzeczpospolita państwem o społecznej gospodarce rynkowej
§ 15. Ocena obecnego ustroju
Rozdział V. Konstytucyjny status jednostki w państwie polskim
§ 16. Zagadnienia ogólne
I. Pojęcie praw człowieka
II. Podmiot praw człowieka i podmioty zobowiązane do ich realizacji
III. Funkcje praw człowieka
IV. Typologie praw człowieka
1. Prawa wolnościowe
2. Prawa sensu stricto
3. Prawa-kompetencje
4. Inne prawa
5. Prawa materialne i proceduralne
6. Podział praw w Konstytucji RP
7. Prawa konstytucyjne i pozakonstytucyjne
V. Ograniczanie praw konstytucyjnych
1. Znaczenie Konstytucji RP dla ochrony praw człowieka
2. Konstytucyjne granice ingerencji w sferę praw człowieka
3. Systemy regulacji praw wolnościowych
4. Realizacja i ograniczanie praw socjalnych
VI. Prawa człowieka w stanach nadzwyczajnych
VII. Ogólna charakterystyka konstytucyjnej regulacji praw człowieka
§ 17. Prawa osobiste
I. Prawa osobiste w Konstytucji RP
II. Wolność wypowiedzi
1. Pojęcie wolności wypowiedzi
2. Funkcje wolności wypowiedzi
3. Źródła prawa
4. Wolność prasy
5. Wolność radiofonii i telewizji
III. Wolność sumienia i religii
1. Pojęcie wolności sumienia i religii
2. Źródła i zakres wolności sumienia i religii w prawie obowiązującym
3. Status Kościołów i związków wyznaniowych
§ 18. Prawa polityczne
I. Wolność zgromadzeń
1. Podstawy konstytucyjne wolności zgromadzeń
2. Regulacja ustawowa wolności zgromadzeń - Prawo o zgromadzeniach
II. Wolność zrzeszania
1. Partie polityczne
2. Stowarzyszenia
3. Związki zawodowe i organizacje pracodawców
III. Prawo do informacji i wolność informowania
IV. Prawo petycji
§ 19. Wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne
§ 20. Zasada równości
I. Godność
II. Równość formalna
III. Równość materialna
IV. Zakaz dyskryminacji
§ 21. Konstytucyjne obowiązki jednostki
§ 22. Konstytucyjne gwarancje praw jednostki
I. Skarga konstytucyjna
II. Prawo do sądu
III. Wystąpienie do Rzecznika Praw Obywatelskich z wnioskiem o pomoc w ochronie
naruszonych praw
IV. Odszkodowanie z tytułu wyrządzenia szkody przez działanie organów władzy
publicznej
Rozdział VI. Zagadnienie suwerenności i jej realizacji w Konstytucji RP
§ 23. Podmiot suwerenności
§ 24. Zasady powoływania organów przedstawicielskich
I. Pojęcie zasad prawa wyborczego
II. Wolność wyborów
III. Zasada powszechności wyborów
IV. Zasada równości wyborów
V. Zasada bezpośredniości
VI. Zasada tajności głosowania
VII. Systemy wyborcze
1. Uwagi ogólne
2. System większościowy
3. System proporcjonalny
4. System obowiązujący w Polsce
VIII. Gwarancje praworządności wyborów i zasada sądowej weryfikacji ich ważności
1. Uwagi ogólne
2. Rejestracja list kandydatów i kandydatów (wybory parlamentarne)
3. Zgłaszanie kandydatów na urząd Prezydenta RP
4. Systemy weryfikacji ważności wyborów
5. Weryfikacja ważności wyborów w Polsce
§ 25. Formy demokracji bezpośredniej
I. Pojęcie i instytucje demokracji bezpośredniej
1. Uwagi ogólne
2. Referendum
3. Plebiscyt
4. Inicjatywa ludowa, weto ludowe
5. Konsultacje społeczne
II. Referendum w Polsce
1. Instytucje demokracji bezpośredniej
2. Referendum ogólnokrajowe
3. Referendum wyrażające zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej
4. Referendum zatwierdzające ustawę zmieniającą przepisy Konstytucji RP
5. Referendum lokalne
§ 26. Inicjatywa społeczna w Polsce
1. Inicjatywa społeczna w sprawie przeprowadzenia referendum ogólnokrajowego
2. Obywatelska inicjatywa ustawodawcza
Rozdział VII. Sejm i Senat
§ 27. Sejm i Senat w konstytucyjnej strukturze organów państwa
I. Sejm i Senat jako organy władzy publicznej
II. Sejm i Senat jako organy przedstawicielskie
III. Sejm i Senat jako izby parlamentu
1. Definicja i rodzaje parlamentów
2. Senat jako druga izba parlamentu
3. Problem zasadności istnienia dwuizbowego parlamentu w Polsce
§ 28. Mandat przedstawicielski oraz status prawny posłów i senatorów
I. Charakterystyka mandatu
II. Szczególne uprawnienia posłów (senatorów)
III. Obowiązki posłów (senatorów) i szczególne zakazy ich dotyczące
IV. Gwarancje prawidłowego wykonywania mandatu
1. Immunitet
2. Gwarancje materialne
§ 29. Kadencja i zasady działania Sejmu i Senatu
I. Kadencja parlamentu
1. Długość i początek kadencji
2. Zakończenie kadencji
3. Zasada dyskontynuacji prac parlamentu
II. Podstawowe zasady działalności Sejmu i Senatu
1. Autonomia regulaminowa izb
2. Zasada permanencji
3. Zasada jawności
4. Zasada kierowania pracami izby przez Marszałka
§ 30. Wewnętrzna organizacja Sejmu i Senatu
I. Organy wewnętrzne
1. Marszałkowie Sejmu i Senatu
2. Prezydia Sejmu i Senatu
3. Konwenty Seniorów
4. Komisje parlamentarne
II. Kluby i koła parlamentarne
§ 31. Funkcje Sejmu i Senatu
I. Klasyfikacja funkcji Sejmu i Senatu
II. Funkcja ustrojodawcza
III. Funkcja ustawodawcza
1. Tryb ustawodawczy
1.1. Przygotowanie projektu i złożenie inicjatywy ustawodawczej
1.2. Postępowanie w Sejmie
1.3. Rozpatrzenie przez Senat ustawy uchwalonej przez Sejm
1.4. Postępowanie w Sejmie w sprawie propozycji Senatu
1.5. Postępowanie w Sejmie w sprawie wniosku Prezydenta RP o ponowne rozpatrzenie ustawy
1.6. Sejm a postępowanie w trybie prewencyjnej kontroli zgodności ustaw z Konstytucją
RP
1.7. Podpisanie ustawy i zarządzenie jej ogłoszenia
2. Modyfikacje trybu ustawodawczego
IV. Funkcja współuczestniczenia w określaniu polityki państwa, w szczególności
polityki integracyjnej RP
V. Funkcja kreacyjna
1. Kompetencje wykonywane wyłącznie przez Sejm
2. Kompetencje przypisane Sejmowi przy uczestnictwie Senatu
3. Kompetencje sprawowane przez Sejm na wniosek Prezydenta RP
4. Kompetencje wykonywane odrębnie przez Sejm i Senat
VI. Funkcja kontrolna
§ 32. Zgromadzenie Narodowe
I. Charakter prawny
II. Tryb pracy i organizacja wewnętrzna
III. Funkcje Zgromadzenia Narodowego
Rozdział VIII. Rada Ministrów
§ 33. Rada Ministrów Rzeczypospolitej Polskiej a pojęcie rządu w prawie konstytucyjnym
§ 34. Powoływanie RM
I. Pojęcie powoływania
II. Przesłanki powoływania rządu
III. Procedury powoływania rządu
IV. Procedura zasadnicza powoływania RM
V. Procedury rezerwowe powoływania RM
1. Pierwsza procedura rezerwowa
2. Druga procedura rezerwowa
VI. Zmiany w składzie Rady Ministrów
§ 35. Skład i struktura Rady Ministrów
I. Ogólna charakterystyka
II. Prezes RM
1. Udział premiera w powoływaniu rządu i w jego rekonstrukcji
2. Wpływ premiera na trwałość rządu
3. Wpływ premiera na tok i kierunek prac rządu
4. Wpływ premiera na pracę członków rządu i administracji rządowej
III. Wiceprezes RM
IV. Ministrowie
1. Ministrowie kierujący działem administracji rządowej
2. Ministrowie wypełniający zadania wyznaczone im przez Prezesa RM
3. Sekretarze i podsekretarze stanu
V. Struktura rządu
§ 36. Kompetencje RM
§ 37. Akty prawne rządu
I. Akty powszechnie obowiązujące
II. Akty wewnętrzne
§ 38. Zasady funkcjonowania rządu
I. Zasada kolegialności działania rządu
II. Zasada kierowania pracami rządu przez premiera
III. Zasada reprezentowania Rady Ministrów przez Prezesa w kontaktach z innymi organami
państwa
IV. Zasada związania członków rządu i jego przedstawicieli stanowiskiem Rady
Ministrów
§ 39. Odpowiedzialność rządu
I. Istota odpowiedzialności politycznej
II. Odpowiedzialność polityczna rządu w Polsce
1. Wotum nieufności dla rządu
2. Wotum nieufności dla członka rządu
3. Elementy procedury sejmowej
4. Ograniczenia
5. Skutki uchwalenia wotum nieufności
6. Wotum zaufania
7. Absolutorium
III. Odpowiedzialność konstytucyjna (prawna) rządu
Rozdział IX. Prezydent Rzeczypospolitej
§ 40. Wybory prezydenckie
§ 41. Mandat prezydencki
I. Objęcie urzędu
II. Wygaśnięcie mandatu prezydenckiego
III. Ciągłość funkcjonowania urzędu prezydenta
IV. Zasada incompatibilitas
§ 42. Artykuły 10 i 126 Konstytucji RP. Konstytucyjna charakterystyka Prezydenta RP
§ 43. Funkcje Prezydenta RP
I. Funkcja reprezentacyjna i symboliczna
II. Funkcja arbitrażu
III. Funkcja wykonawcza
§ 44. Kompetencje Prezydenta RP
I. Prezydent RP a suweren
II. Prezydent RP a władza ustrojodawcza
III. Prezydent RP a władza ustawodawcza
1. Uprawnienia związane z wyborami
2. Uprawnienia związane z funkcją arbitra
3. Kompetencje związane ze stanowieniem ustaw
IV. Prezydent RP a władza wykonawcza
1. Problem rozdziału zadań i kompetencji między Prezydenta RP i rząd
2. Kompetencje związane z powoływaniem Rady Ministrów i przyjmowaniem jej dymisji
3. Kompetencje w zakresie stanowienia aktów podustawowych
4. Kompetencje w dziedzinie polityki zagranicznej i obronności
5. Pozostałe kompetencje związane z władzą wykonawczą
V. Prezydent RP a władza sądownicza
VI. Uprawnienia Prezydenta RP w stanach nadzwyczajnych
§ 45. Zagadnienie odpowiedzialności Prezydenta RP
I. Odpowiedzialność polityczna. Zasada kontrasygnaty
1. Założenia systemu parlamentarnego
2. Rozwiązania konstytucyjne
II. Odpowiedzialność "wyborcza"
III. Odpowiedzialność konstytucyjna
IV. Odpowiedzialność karna
Rozdział X. Niezależne od rządu organy regulujące
§ 46. Narodowy Bank Polski
§ 47. Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji
I. Uwagi wprowadzające
II. Miejsce Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji w konstytucyjnej strukturze organów
państwa
III. Skład i organizacja Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji
IV. Powoływanie i status prawny członków Krajowej Rady Radiofonii
i Telewizji
V. Pozycja Przewodniczącego Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji
VI. Kompetencje Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji
1. Funkcja prawotwórcza
2. Funkcja koncesyjna
3. Funkcja kreacyjna
4. Funkcja kontrolna
VII. Odpowiedzialność Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji i jej członków
Rozdział XI. Organy władzy sądowniczej
§ 48. Konstytucyjne zasady organizacji i funkcjonowania sądownictwa
I. Zasada sądowego wymiaru sprawiedliwości
II. Zasada niezależności sądownictwa
III. Zasada niezawisłości sędziów i jej gwarancje
IV. Struktura sądów w Polsce
1. Sąd Najwyższy
2. Sądy powszechne
3. Sądy administracyjne
4. Sądy wojskowe
V. Zasada wieloinstancyjności postępowania sądowego
VI. Zasada udziału obywateli w sprawowaniu wymiaru sprawiedliwości
§ 49. Trybunał Konstytucyjny
I. Podstawy prawne i organizacja Trybunału Konstytucyjnego
II. Pozycja ustrojowa TK w Polsce
III. Funkcje TK w Polsce
1. Orzekanie w sprawach konstytucyjności i legalności aktów normatywnych
2. Orzekanie w sprawach skarg konstytucyjnych
3. Orzekanie w sprawach konstytucyjności celów lub działalności partii politycznych
4. Rozstrzyganie sporów kompetencyjnych między centralnymi konstytucyjnymi organami
państwa
5. Rozstrzyganie w sprawie stwierdzenia przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta
RP
§ 50. Trybunał Stanu
I. Pojęcie odpowiedzialności konstytucyjnej
II. Prawne podstawy funkcjonowania Trybunału Stanu w Polsce
III. Pozycja ustrojowa i organizacja Trybunału Stanu
IV. Zakres podmiotowy odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu
V. Zakres przedmiotowy odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu
VI. Przebieg postępowania w sprawie odpowiedzialności konstytucyjnej (karnej)
1. Etap wstępny postępowania
2. Postępowanie przed Trybunałem Stanu
VII. Podsumowanie
Rozdział XII. Władza kontrolująca
§ 51. Najwyższa Izba Kontroli
I. Pozycja ustrojowa Najwyższej Izby Kontroli
II. Zasady organizacji i struktura Najwyższej Izby Kontroli
III. Kryteria i zakresy kontroli Najwyższej Izby Kontroli
1. Kontrola organów państwowych
2. Kontrola organów samorządu terytorialnego
3. Zakres kontroli innych organów i podmiotów
4. Inicjowanie kontroli
IV. Środki pokontrolne i konsekwencje kontroli NIK
§ 52. Rzecznik Praw Obywatelskich
I. Uwagi ogólne
II. Pozycja ustrojowa Rzecznika Praw Obywatelskich
III. Organizacja urzędu Rzecznika Praw Obywatelskich
IV. Funkcje Rzecznika Praw Obywatelskich
V. Procedura działania Rzecznika Praw Obywatelskich i przysługujące mu środki ochrony
praw i wolności
1. Postępowanie
2. Środki o charakterze kontrolno-wyjaśniającym
3. Środki o charakterze sygnalizacyjno-interwencyjnym
4. Środki o charakterze inspiracyjnym
5. Środki o charakterze informacyjno-edukacyjnym
Indeks rzeczowy
472 strony, Format: 14.5x20.5cm, oprawa miękka
