Językowe portrety zwierząt hodowlanych w przestrzeni semantyczno-kulturowej
polszczyzny i ruszczyzny
Przedmiotem opisu w monografii są ustabilizowane, odtwarzalne jednostki językowe,
mieszczące się w polu szeroko rozumianej frazeologii.
Zostały one uzupełnione przykładami z poziomu leksyki, zaś samą ich analizę
osadzono w kontekście kulturowym.
Na podstawie danych zaczerpniętych z polszczyzny i ruszczyzny, które przekraczają
dwa i pół tysiąca egzemplifikacji, oraz z zastosowaniem metody definicji kognitywnej
odtworzono portrety frazeologiczne pięciu najpopularniejszych gatunków zwierząt
hodowlanych – konia, krowy, świni, owcy i kozy – wraz z całym bogactwem wiążących
się z nimi skojarzeń, symboli, metafor.
W ten sposób przedstawiono ważny fragment językowego obrazu świata Polaków oraz
Rosjan, ujawniający przede wszystkim ich doświadczenia, postawy, systemy ocen i
wartości.
Wprowadzenie 7
1. Uwagi wstępne 7
2. Tematyka zwierzęca w badaniach językoznawczych 13
2.1. Funkcje pragmatyczne jednostek animalistycznych 14
2.2. Konotacje, symbolika i związek jednostek animalistycznych z kulturą 14
2.3. Dociekania semantyczne w kontekście jednostek animalistycznych 15
2.4. Problemy ekwiwalencji międzyjęzykowej i przekładu jednostek animalistycznych 15
2.5. Problemy antropocentryzmu frazeologii animalistycznej 16
2.6. Metaforyzacja leksyki zwierzęcej 17
2.7. Analiza wybranych typów frazeologizmów animalistycznych 19
2.7.1. Przysłowia 19
2.7.2. Porównania 19
2.8. Wizerunki zwierząt w języku 20
2.8.1. Płazy 21
2.8.2. Gady 21
2.8.3. Ryby i skorupiaki 21
2.8.4. Ptaki 22
2.8.5. Ssaki 23
2.8.6. Owady 25
3. Metodologiczne podstawy opisu 25
4. Kognitywne portrety zwierząt hodowlanych 35
5. Charakterystyka kompozycji niniejszego opracowania 42
Część I: Wprowadzenie do frazeologii animalistycznej 45
Rozdział I. Antropocentryzm w kontekście badań nad frazeologią
animalistyczną 47
1. Istota antropocentryzmu 47
2. Frazeologia antropocentryczna 49
3. Antropocentryzm frazeologii animalistycznej 50
3.1. Modele antropocentryczne we frazeologii animalistycznej 61
3.1.1. Praktyczny model antropocentryczny 61
3.1.2. Aksjologiczny model antropocentryczny 65
3.1.3. Perceptywny model antropocentryczny 69
3.1.3.1. Percepcja wzrokowa 69
3.1.3.2. Percepcja słuchowa 70
3.1.3.3. Percepcja węchowa 71
4. Podsumowanie 71
Rozdział II. Konotacja w kontekście badań nad frazeologią animalistyczną 75
1. Niejednoznaczność terminu konotacja w tradycji językoznawczej 76
2. Termin konotacja w odniesieniu do frazeologii animalistycznej 82
3. Frazeologia jako źródło konotacji dotyczących zwierząt hodowlanych 82
4. Różnorodność konotacji we frazeologizmach animalistycznych 85
4.1. Symetria i asymetria konotacji w polszczyźnie i ruszczyźnie 86
4.2. Konotacje ambiwalentne dotyczące zoonimów 87
4.3. Wartościowanie i ekspresywność frazeologii animalistycznej 88
4.4. Funkcjonowanie konotacji w przestrzeni polszczyzny i ruszczyzny 92
5. Podsumowanie 95
Część II: Językowe portrety zwierząt hodowlanych w polszczyźnie i
ruszczyźnie 97
1. Koza 99
Zestawienie cech zwierząt w ujęciu porównawczym 129
2. Owca 147
Zestawienie cech zwierząt w ujęciu porównawczym 178
3. Trzoda chlewna 199
Zestawienie cech zwierząt w ujęciu porównawczym 234
4. Bydło 253
Zestawienie cech zwierząt w ujęciu porównawczym 303
5. Koń 331
Zestawienie cech zwierząt w ujęciu porównawczym 390
Zakończenie 429
Bibliografia 461
Część I: podstawa materiałowa opracowania wraz z zastosowanymi skrótami 461
Część II: monografie, artykuły, opracowania zbiorowe, internet 465
Część III: opracowania leksykograficzne 493
Wykaz stosowanych kwalifikatorów 495
Summary 499
Od Redakcji 501
502 strony, Format: 17.0x24.5cm, oprawa miękka